Jak rozwiązać niezgodności recepturowe?

Farmaceuta, który napotka niezgodności przy wykonywaniu leków recepturowych, musi je rozwiązać w odpowiedni sposób. Dokonuje się tego m.in. za pomocą specjalnej techniki sporządzania, czyli zastosowanie kolejności mieszania poszczególnych składników. Inną opcją jest zamiana substancji powodującej niezgodność na zgodną, która ma takie same właściwości farmakologiczne.

Można również dodać środki pomocnicze, które umożliwiają emulgowanie lub zawieszenie substancji. Ponadto niekiedy konieczne jest rozdzielenie składników powodujących niezgodność. Jeśli wytrąci się osad, a lek nie zawiera silnie działających substancji, to można go wydać załączając etykietkę z napisem „Zmieszać przed użyciem”.

 Osobny artykuł: Niezgodności recepturowe

Fenobarbital sodu i bromek amonu

Fenobarbital sodu występujący w roztworze o stężeniu wynoszącym co najmniej 1% zawsze będzie powodował niezgodność z bromkiem amonu będącym składnikiem tego samego leku. Kiedy stężenie fenobarbitalu wynosi 0,5%, to do wystąpienia niezgodności potrzebne jest stężenie bromku amonu wynoszące minimum 2%. Dochodzi do wytrącenia fenobarbitalu na skutek zakwaszenia środowiska przez bromek amonu.

Niezgodność można rozwiązać poprzez zamianę bromku amonu na bromek sodu, który nie zakwasza środowiska. Ważne jest, aby pamiętać o odpowiednim przeliczeniu z wykorzystaniem masy cząsteczkowej soli.

 Osobny artykuł: Niezgodności recepturowe – mieszaniny eutektyczne

Fenobarbital i chlorowodorek papaweryny

Chlorowodorek papaweryny jest solą słabej zasady. Roztwory tego związku są trwałe tylko w kwaśnym środowisku. W środowisku o pH większym od 5 papaweryna ulega wytrąceniu.

Sporządzenie tego leku według recepty w jednej butelce spowodowałoby wytrącenie się papaweryny. Rozwiązaniem tej niezgodności jest wykonanie dwóch oddzielnych roztworów.

Sprawdź także: Niezgodności recepturowe – wytrącanie słabych zasad

Ichtiol z wodą wapienną

Ichtiol charakteryzuje się pH wynoszącym około 8. Ulega on rozkładowi w środowisku o odczynie silnie zasadowym. Taki odczyn ma woda wapienna. Jej pH ma wartość około 13.

Połączenie tych dwóch substancji skutkuje wydzieleniem się amoniaku oraz wytrąceniem soli wapniowej ichtiolu. Aby temu zapobiec, należy zamienić wodę wapienną na wodę destylowaną, a wodę wapienną wydać w osobnej butelce.

Czytaj również: Niezgodności recepturowe – mieszaniny higroskopijne

Fosforan kodeiny i bromki

Połączenie roztworów dwóch elektrolitów może doprowadzić do wytrącenia osadu nierozpuszczalnej soli. Zmieszanie roztworu bromków o stężeniu wynoszącym co najmniej 5% z roztworem fosforanu kodeiny powoduje wytrącenie bromowodorku kodeiny. Takie osady często pojawiają się po 2 godzinach lub później. Są to osady grubokrystaliczne i przywierają do ścian butelek.

Są dwa sposoby rozwiązania tej niezgodności. Jedną z możliwości jest sporządzenie dwóch oddzielnych roztworów albo wykonanie roztworu bromku i proszków z kodeiną.

Przekroczona rozpuszczalność kwasu salicylowego

Kwas salicylowy rozpuszcza się w oleju rzepakowym w stosunku 1 do 80. Lepiej rozpuszczalny jest w oleju rycynowym – 1 do 10.

Prawidłowe wykonanie tej recepty polega na tym, że kwas salicylowy trzeba rozpuścić na gorąco w dziesięciokrotnej ilości oleju rycynowego w stosunku do ilości kwasu salicylowego. Następnie uzupełnia się olejem rzepakowym do wymaganej masy.

Zobacz też: Czy kwas salicylowy można rozpuścić w oleju rzepakowym?

Literatura:
1. Gajewska, M., Szulc J., Płaczek M., Sznitowska, M. (2012). Podstawy receptury aptecznej. Materiały do ćwiczeń dla studentów farmacji. Gdański Uniwersytet Medyczny Wydział Farmaceutyczny Katedra i Zakład Farmacji Stosowanej, Gdańsk 2012.

2. Ćwiczenia z receptury. Leszek Krówczyński, Renata Jachowicz. Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2000, wyd.7.

3. https://www.aptekarzpolski.pl/wiedza/12-2014-ichtiol-jako-problematyczny-skladnik-leku-recepturowego/

4. Receptura apteczna. Renata Jachowicz, PZWL, Warszawa 2008, wyd.2.