Dlaczego nie stosuje się tej metody w codziennej praktyce? No i przede wszystkim – na czym polega ręczna metoda sporządzania czopków? Jeśli szukacie Państwo odpowiedzi na te pytania zapraszam do lektury poniższego artykułu.
Czopki – krótkie powtórzenie informacji
Czopki są jedną ze stałych postaci leku, która przeznaczona jest do aplikowania doodbytniczego, dopochwowego (globulki) i docewkowego (pręciki). Z technologicznego punktu widzenia to zastygnięta masa składająca się z podłoża czopkowego oraz rozpuszczonych w nim substancji czynnych. Istnieją trzy podstawowe metody służące do sporządzania tej postaci leku [1]:
- ręczne toczenie czopków,
- metoda wytłaczania w czopkarce (FP),
- metoda wylewania do formy (FP).
Zgodnie z wymogami Farmakopei czopki doodbytnicze powinny posiadać kształt stożka lub jednostronnie zaostrzonego walca o masie 1 g (dla dzieci) lub 2 g (dla dorosłych). Czopki dopochwowe (globulki) powinny posiadać kształt kulisty oraz masę od 2 do 5 g, jednak jeśli lekarz nie zaznaczy inaczej, musimy sporządzić globulki o masie 3 g. Trzecim rodzajem czopków są pręciki, które mają kształt zaostrzonych na końcu pałeczek. Farmakopea dopuszcza przygotowywanie pręcików docewkowych o masie od 1 g do 3 g oraz pręcików dopochwowych o masie 1 g [2, 3].
Sprawdź także:
Ręczna metoda wytwarzania czopków – utensylia
Do ręcznego wykonywania czopków potrzebne są nam coraz rzadziej spotykane w pokoju recepturowym utensylia, które pozwolą na rozwałkowanie i pocięcie elastycznej masy. Dodatkowo za ich pomocą możliwe będzie uformowanie kształtu odpowiedniego dla tej postaci leku. Podczas przygotowywania czopków metodą ręczną korzystamy ze stolniczki, linijki oraz zabezpieczonych deseczek. Ważne by wykorzystywane przedmioty były jałowe, wolne od zanieczyszczeń mikrobiologicznych [4].
Osobny artykuł: Dlaczego wykonane czopki nie nadają się do użycia?
Opis wytwarzania czopków metodą ręczną
Jest to niefarmakopealny sposób wytwarzania czopków, który został wyparty z receptury aptecznej przez inne, wspomniane wcześniej sposoby. Wykonanie czopków tą metodą należy rozpocząć od odpowiedniego przygotowania substancji stałych np. przez ich zmikronizowanie i dokładne roztarcie w moździerzu. Następnie należy przejść do połączenia sproszkowanych substancji leczniczych z rozdrobnionymi wiórkami masła kakaowego. Zawartość moździerza należy ugniatać do powstania plastycznej masy. W przypadku trudności z formowaniem jednolitej masy, zaleca się dodatek plastyfikatora (w tej roli sprawdzają się m.in. lanolina, parafina i oleje roślinne). Przygotowaną masę należy przenieść na jałowy blat, odkażonymi deseczkami uformować długi wałek o jednakowej grubości. Następnie należy odmierzyć odpowiednią liczbę równych kawałków, które posłużą do przygotowania czopków.
Czopki wytacza się na jałowej stolniczce za pomocą jałowej deseczki. Z każdego kawałka masy należy wytoczyć walec, który następnie przenosi się do jałowego opakowania zbiorczego i umieszcza w lodówce do czasu odbioru leku przez pacjenta. Warto podkreślić, że gdy pracujemy nad globulkami dopochwowymi lub pręcikami, z masy czopkowej należy odpowiednio wytoczyć sfery lub długie i cienkie walce [4].
Zalety i wady ręcznego wytłaczania czopków
Czopki sporządzane metodą ręczną sprawdzają się w sytuacjach, w których nie jesteśmy w stanie przygotować postaci leku ze względu na możliwość rozłożenia jednego z jego składników bądź całej postaci leku. Niestety jest to metoda, która sama w sobie nie pomaga uzyskać leku o odpowiedniej czystości mikrobiologicznej, dlatego jeśli już decydujemy się na skorzystanie z niej czopki, należy wykonywać w warunkach jałowych pod lożą z laminarnym przepływem powietrza [1, 4].
Osobny artykuł: Suszarka i loża z laminarnym nawiewem powietrza w aptecznej recepturze
Literatura:
[1] ‘Farmacja praktyczna – Renata Jachowicz, PZWL’. https://medbook.com.pl/ksiazka/pokaz/id/13912/tytul/farmacja-praktyczna-jachowicz-pzwl (accessed Oct. 20, 2019).
[2] ‘Farmakopea | Urząd Rejestracji Produktów Leczniczych, Wyrobów Medycznych i Produktów Biobójczych’. http://www.urpl.gov.pl/pl/urz%C4%85d/farmakopea (accessed Apr. 20, 2020).
[3] R. A. Polskiego, ‘Repetytorium do specjalizacji – czopki. – Aptekarz Polski’. http://www.aptekarzpolski.pl/2017/10/repetytorium-do-specjalizacji-czopki/ (accessed Apr. 20, 2020).
[4] Małgorzata Sznitowska, Farmacja Stosowana – Technologia Postaci Leku. Warszawa: PZWL, 2017.
