Czy kwas salicylowy można rozpuścić w oleju rzepakowym?

Sporządzanie leków recepturowych wymaga posiadania odpowiedniej wiedzy i umiejętności. Niekiedy zdarzają się niezgodności, z którymi muszą sobie poradzić pracownicy aptek. Co zrobić w przypadku leku recepturowego zawierającego kwas salicylowy i olej rzepakowy?  
Jednym z bardziej znanych leków recepturowych zawierających kwas salicylowy jest oliwka salicylowa. Jest to olejowy roztwór kwasu salicylowego (fot. Shutterstock).

Kwas salicylowy

Należy do grupy niesteroidowych leków przeciwzapalnych. Ma przede wszystkim działanie przeciwbólowe, przeciwzapalne i przeciwgorączkowe. Zewnętrznie działa również keratolitycznie i odkażająco. W mniejszym stężeniu (do 2%) wykazuje działanie keratoplastyczne, natomiast w większym stężeniu (5-40%) powoduje złuszczanie naskórka. Ma zdolność do przenikania przez skórę i rozkładania tłuszczów. Preparaty z kwasem salicylowym nie powinny być nakładane na duże powierzchnie skóry oraz skórę zdrową.

Obecnie kwas salicylowy stosowany jest zewnętrznie. Sporządza się z niego maść salicylową, spirytus salicylowy, oliwkę salicylową. Wchodzi również w skład wielu różnych leków złożonych wykorzystywanych w leczeniu między innymi trądziku, łupieżu czy łuszczycy. Ze względu na ryzyko wystąpienia zespołu Reye’a nie powinien być stosowany u noworodków i małych dzieci. Nie poleca się go także pacjentom uczulonym na salicylany.

Roztwory olejowe

Są to płynne postacie leku. Sporządza się je poprzez rozpuszczenie substancji leczniczych w oleju. Roztwory olejowe są stosowane jako krople do oczu lub uszu albo bezpośrednio na skórę. Najczęstszym rozpuszczalnikiem jest olej rzepakowy. Pozyskuje się go z nasion rzepaku lub nasion kapusty rzepiku. Ma jasnożółty kolor i jest olejem półwysychającym. W recepturze korzysta się również z oleju lnianego, rycynowego oraz parafinowego.

Sprawdź także: Oleje roślinne stosowane w recepturze

Niezgodności fizyczne – przekroczenie rozpuszczalności

Rozpuszczanie to zjawisko fizykochemiczne, w wyniku którego powstaje jednorodna mieszanina substancji nierozdzielna mechanicznymi metodami. Parametrem opisującym zdolność substancji do rozpuszczania się w danym rozpuszczalniku jest rozpuszczalność.

Przekroczenie rozpuszczalności spowoduje wystąpienie niezgodności fizycznej. Ma ona miejsce wówczas, gdy użyta zostanie zbyt mała ilość rozpuszczalnika. Zadaniem farmaceuty jest kontrola składu recepty tak, aby wykryć wszelkie niezgodności zanim wykona on dany lek.

Przeczytaj również: Niezgodności recepturowe – substancja lecznicza nie rozpuszcza się w przepisanym rozpuszczalniku

Oliwka salicylowa

Jednym z bardziej znanych leków recepturowych zawierających kwas salicylowy jest oliwka salicylowa. Jest to olejowy roztwór kwasu salicylowego.

Rp.           
Acidi salicylici       2,0       
Rapae ol. (Lini ol.)       ad 100,0      
M.f. sol.            
D.S. Zewnętrznie            

Mamy tutaj do czynienia z niezgodnością fizyczną polegającą na przekroczeniu rozpuszczalności. Kwas salicylowy jest słabo rozpuszczalny w oleju rzepakowym (1:70-80), dlatego konieczne jest dodanie kolejnego rozpuszczalnika. Substancja ta lepiej rozpuszcza się w oleju rycynowym (1:10).

Poprawne wykonanie tego leku recepturowego polega na rozpuszczeniu 2,0 g kwasu salicylowego w 20,0 g oleju rycynowego na łaźni wodnej. Następnie uzupełnia się olejem rzepakowym lub lnianym do 100,0 g.

Preparat ten jest stosowany w przypadku nadmiernego rogowacenia. Często nakłada się go na owłosioną skórę głowy, dokładnie zmywa, a zmiękczoną łuskę delikatnie wyczesuje. Dawniej przepisywano ten lek na ciemieniuchę u niemowląt.

Bibliografia:

  1. https://receptura.pl/kwas-salicylowy-zastosowanie-i-wyglad/
  2. https://farmacja.pl/roztwory-olejowe-w-recepturze/
  3. https://farmacja.pl/niezgodnosci-recepturowe-przekroczona-rozpuszczalnosc-substancji-leczniczej/
  4. https://receptura.pl/rozpuszczanie-i-roztwarzanie-recepturowe-niezgodnosci-w-plynnych-postaciach-lekow/
  5. https://www.aptekarzpolski.pl/wiedza/oleje-roslinne-w-recepturze/
  6. Podstawy receptury aptecznej: materiały do ćwiczeń dla studentów farmacji – pod redakcją Moniki Gajewskiej i Małgorzaty Sznitowskiej, wyd.: FUNDACJA PRO PHARMACIA FUTURA, 2017.
logo