Dobór podłoża jest niezwykle istotny w recepturze leków stosowanych miejscowo. Zapewnia ono postaciom półstałym odpowiednią formę i jest nośnikiem dla substancji czynnych. Dodatkowo pozwala uzyskać odpowiednią rozsmarowywalność i przyczepność do skóry. To wpływa na szybką aplikację leku na skórę oraz efektywność prowadzonej terapii. Podłoża maściowe warunkują stopień i szybkość uwalniania substancji i jej przenikania przez skórę, zatem dobór powinien uwzględniać kompatybilność z daną substancją leczniczą i oczekiwany efekt terapeutyczny.
Jakie surowce pasują do poszczególnych podłoży?
| Rodzaj podłoża | Zalecane połączenia | Przykłady surowców | Niezalecane połączenia |
|---|---|---|---|
| Wazelina biała, podłoże lipofilowe bezwodne - może związać nieznaczne ilości wody | Surowce o działaniu przeciwbakteryjnym | chloramfenikol, erytromycyna, gentamycyny siarczan, metronidazol, neomycyny siarczan | |
| Surowce o działaniu przeciwgrzybiczym | klotrimazol, mykonazol, nystatyna | ||
| Surowce o działaniu wysuszającym i ściągającym | tlenek cynku | ||
| Surowce o działaniu znieczulającym i przeciwświądowym | lidokainy chlorowodorek, tetrakainy chlorowodorek | ||
| Surowce o działaniu keratolitycznym | kwas salicylowy, kwas mlekowy, rezorcynol | ||
| Wazelina żółta, podłoże lipofilowe bezwodne - oparte na węgloworodach | Surowce barwne | ichtiol (zaleca się dodanie lanoliny), mleczan etakrydyny, cygnolina, balsam peruwiański (zaleca się dodanie oleju rycynowego), lanolina, siarka do użytku zewnętrznego | |
| Wazelina hydrofilowa, podłoże absorpcyjne zawierające mieszaninę emulgatorów w/o | Surowce stosowane w lekach epidermalnych, w maściach bezwodnych i uwodnionych | chloramfenikol, chlorowodorek tetrakainy, hydrokortyzon, kwas borowy, metronidazol, mocznik, prednizolon, tanina, tlenek cynku, witamina A | |
| Euceryna, podłoże absorpcyjne - zawiera składnik hydrofobowy z dodatkiem emulgatorów | Miejscowo działające antybiotyki | erytromycyna, chloramfenikol, nystatyna (preferowane podłoże), gentamycyny siarczan, neomycyny siarczan | wodne roztwory witamin, na przykład witaminy A lub A+D3 |
| Surowce stosowane w leczeniu AZS | mocznik, kwas mlekowy, hydrokortyzon, prednizolon, kwas salicylowy | ||
| Inne surowce | siarka do użytku zewnętrznego, tetrakainy chlorowodorek, prokainy chlorowodorek, lidokainy chlorowodorek, rezorcynol, metronidazol | ||
| Maść cholesterolowa, podłoże bezwodne | Surowce witaminowe | witamina A, witamina E, witamina D | |
| Glikokortykosteroidy | hydrokortyzon | ||
| Antybiotyki | erytromycyna, chloramfenikol, nystatyna, gentamycyny siarczan, neomycyny siarczan | ||
| Inne surowce | tetrakainy chlorowodorek, lidokainy chlorowodorek, rezorcynol, metronidazol | ||
| Lanolina (rzadko stosowana jako samodzielne podłoże, głównie jako substancja pomocnicza), podłoże lipofilowe bezwodne, ma właściwości emulgujące | Surowce stosowane w lekach o działaniu proktologicznym | nitrogliceryna | adrenalina |
| Lekobaza, podłoże amfifilowe - bardzo dobrze absorbuje wodę, zawiera emulgatory i około 38-40% wody | Surowce stosowane w lekach diadermalnych i transdermalnych | cignolina, hydrokortyzon, kwas salicylowy, kwas mlekowy, mocznik, tlenek cynku, witamina A, metronidazol | siarczan cynku, chlorowodorek tetrakainy, chlorowodorek lidokainy (możliwość złamania emulsji) |
| Lekobaza LUX, podłoże lipofilowe - silnie uwodnione | Surowce stosowane w kremach ginekologicznych | progesteron, klotrimazol | erytromycyna (nietrwała w pH charakterystycznym dla Lekobazy LUX) |
| Surowce witaminowe | witamina A, witamina E | ||
| Surowce stosowane w kremach nawilżających, natłuszczających i przeciwzapalnych | prednizolon, kwas salicylowy, kwas mlekowy, hydrokortyzon, palmitynian askorbylu, dimetykon 350, mocznik (możliwe rozpuszczenie bezpośrednio w podłożu) | ||
| Pentravan, podłoże hydrofilowe o znacznej zawartości wody (62%) | Surowce dostarczane przez skórę do krążenia ogólnego | testosteron, estradiol, progesteron | |
| Surowce miejscowo znieczulające oraz przeciwświądowe | benzokaina, lidokaina, mentol, kamfora, prednizolon, hydrokortyzon, prometazyny chlorowodorek, tetrakainy chlorowodorek, lidokainy chlorowodorek | ||
| Oleożele (żele lipofilowe, organożele, Gelatum basale hydrophobicum) | Surowce do wykonania maści typu roztwór | kamfora, mentol, salicylan metylu, tymol | |
| Surowce do wykonania maści typu zawiesina | hydrokortyzon, prednizolon, kwas salicylowy, ditranol, metronidazol, antybiotyki | ||
| Surowce do wykonania maści typu emulsja | mocznik | ||
| Surowce do wykonania układów wielofazowych | ichtiol, witaminy, oleje | ||
| Smalec | Surowce do wykonania różnych maści | siarka, jodek potasu, dziegieć sosnowy, kwas borny, tlenek cynku | |
| Glikokortykosteroidy | hydrokortyzon, prednizolon |
Tabela 1. Dobór podłoża do wybranych surowców recepturowych.
Osobny artykuł: Rola podłoża w półstałej postaci leku
