Dobór podłoża do wybranych surowców recepturowych

W wykonaniu leków przeznaczonych do terapii miejscowej istotny jest wybór nie tylko substancji czynnych, ale też odpowiedniego podłoża recepturowego. Wpływa ono na działanie preparatu i uwalnianie substancji leczniczej, a zatem ma istotne znaczenie w osiągnięciu pożądanego efektu terapeutycznego.
Dobór podłoża w lekach do stosowania miejscowego ma istotny wpływ na osiągnięcie pożądanego efektu terapeutycznego.

Dobór podłoża jest niezwykle istotny w recepturze leków stosowanych miejscowo. Zapewnia ono postaciom półstałym odpowiednią formę i jest nośnikiem dla substancji czynnych. Dodatkowo pozwala uzyskać odpowiednią rozsmarowywalność i przyczepność do skóry. To wpływa na szybką aplikację leku na skórę oraz efektywność prowadzonej terapii. Podłoża maściowe warunkują stopień i szybkość uwalniania substancji i jej przenikania przez skórę, zatem dobór powinien uwzględniać kompatybilność z daną substancją leczniczą i oczekiwany efekt terapeutyczny.

Jakie surowce pasują do poszczególnych podłoży?

Rodzaj podłożaZalecane połączeniaPrzykłady surowcówNiezalecane połączenia
Wazelina biała, podłoże lipofilowe bezwodne - może związać nieznaczne ilości wodySurowce o działaniu przeciwbakteryjnymchloramfenikol, erytromycyna, gentamycyny siarczan, metronidazol, neomycyny siarczan
Surowce o działaniu przeciwgrzybiczymklotrimazol, mykonazol, nystatyna
Surowce o działaniu wysuszającym i ściągającymtlenek cynku
Surowce o działaniu znieczulającym i przeciwświądowymlidokainy chlorowodorek, tetrakainy chlorowodorek
Surowce o działaniu keratolitycznymkwas salicylowy, kwas mlekowy, rezorcynol
Wazelina żółta, podłoże lipofilowe bezwodne - oparte na węgloworodachSurowce barwneichtiol (zaleca się dodanie lanoliny), mleczan etakrydyny, cygnolina, balsam peruwiański (zaleca się dodanie oleju rycynowego), lanolina, siarka do użytku zewnętrznego
Wazelina hydrofilowa, podłoże absorpcyjne zawierające mieszaninę emulgatorów w/oSurowce stosowane w lekach epidermalnych, w maściach bezwodnych i uwodnionychchloramfenikol, chlorowodorek tetrakainy, hydrokortyzon, kwas borowy, metronidazol, mocznik, prednizolon, tanina, tlenek cynku, witamina A
Euceryna, podłoże absorpcyjne - zawiera składnik hydrofobowy z dodatkiem emulgatorówMiejscowo działające antybiotykierytromycyna, chloramfenikol, nystatyna (preferowane podłoże), gentamycyny siarczan, neomycyny siarczanwodne roztwory witamin, na przykład witaminy A lub A+D3
Surowce stosowane w leczeniu AZSmocznik, kwas mlekowy, hydrokortyzon, prednizolon, kwas salicylowy
Inne surowcesiarka do użytku zewnętrznego, tetrakainy chlorowodorek, prokainy chlorowodorek, lidokainy chlorowodorek, rezorcynol, metronidazol
Maść cholesterolowa, podłoże bezwodneSurowce witaminowewitamina A, witamina E, witamina D
Glikokortykosteroidyhydrokortyzon
Antybiotykierytromycyna, chloramfenikol, nystatyna, gentamycyny siarczan, neomycyny siarczan
Inne surowcetetrakainy chlorowodorek, lidokainy chlorowodorek, rezorcynol, metronidazol
Lanolina (rzadko stosowana jako samodzielne podłoże, głównie jako substancja pomocnicza), podłoże lipofilowe bezwodne, ma właściwości emulgująceSurowce stosowane w lekach o działaniu proktologicznymnitroglicerynaadrenalina
Lekobaza, podłoże amfifilowe - bardzo dobrze absorbuje wodę, zawiera emulgatory i około 38-40% wodySurowce stosowane w lekach diadermalnych i transdermalnychcignolina, hydrokortyzon, kwas salicylowy, kwas mlekowy, mocznik, tlenek cynku, witamina A, metronidazolsiarczan cynku, chlorowodorek tetrakainy, chlorowodorek lidokainy (możliwość złamania emulsji)
Lekobaza LUX, podłoże lipofilowe - silnie uwodnioneSurowce stosowane w kremach ginekologicznychprogesteron, klotrimazolerytromycyna (nietrwała w pH charakterystycznym dla Lekobazy LUX)
Surowce witaminowewitamina A, witamina E
Surowce stosowane w kremach nawilżających, natłuszczających i przeciwzapalnychprednizolon, kwas salicylowy, kwas mlekowy, hydrokortyzon, palmitynian askorbylu, dimetykon 350, mocznik (możliwe rozpuszczenie bezpośrednio w podłożu)
Pentravan, podłoże hydrofilowe o znacznej zawartości wody (62%)Surowce dostarczane przez skórę do krążenia ogólnegotestosteron, estradiol, progesteron
Surowce miejscowo znieczulające oraz przeciwświądowebenzokaina, lidokaina, mentol, kamfora, prednizolon, hydrokortyzon, prometazyny chlorowodorek, tetrakainy chlorowodorek, lidokainy chlorowodorek
Oleożele (żele lipofilowe, organożele, Gelatum basale hydrophobicum)Surowce do wykonania maści typu roztwórkamfora, mentol, salicylan metylu, tymol
Surowce do wykonania maści typu zawiesinahydrokortyzon, prednizolon, kwas salicylowy, ditranol, metronidazol, antybiotyki
Surowce do wykonania maści typu emulsjamocznik
Surowce do wykonania układów wielofazowychichtiol, witaminy, oleje
SmalecSurowce do wykonania różnych maścisiarka, jodek potasu, dziegieć sosnowy, kwas borny, tlenek cynku
Glikokortykosteroidyhydrokortyzon, prednizolon

Tabela 1. Dobór podłoża do wybranych surowców recepturowych.

Osobny artykuł: Rola podłoża w półstałej postaci leku 

logo