Lanolina – budowa i właściwości
Lanolina bezwodna zawiera sterole i estry steroli: cholesterol, izocholesterol, lanosterol, dihydroergosterol, dihydrolanosterol, metacholesterol, hydroksycholesterol. Spośród alkoholi, obok wspomnianych steroli, warto wymienić alkohol lanylowy, cetylowy i cerylowy. Największy udział w składzie lanoliny mają kwasy: cerotynowy, karnaubowy, palmitynowy i stearynowy. Farmakopea Europejska wprowadziła wymóg badania zawartości pestycydów w lanolinie. Ich ilość nie może przekraczać 1 ug/kg.
W farmacji i kosmetyce stosowane są różne składniki pochodne lanoliny. Lanolan izopropylu jest estrem alkoholu izopropylowego i kwasów tłuszczowych otrzymywanych z lanoliny. Posiada właściwości nawilżające, natłuszczające i emulgujące. Podobne właściwości wykazuje hydroksylowana lanolina. Właściwości nawilżające posiadają acetylowane alkohole lanolinowe (octany). Płynna frakcja nosi nazwę oleju lanolinowego który pełni rolę natłuszczającą. Etoksylowana lanolina to estry i etery polioksyetylenoglikoli z kwasami i alkoholami lanoliny. Jest efektywnym emulgatorem w/o, solubilizatorem, środkiem nawilżającym i natłuszczającym oraz zmiękczającym naskórek. Lanolina doskonale natłuszcza i nawilża skórę. Oddziałuje nawet na głębokie pokłady skóry właściwej. Za jej pomocą można wprowadzić głęboko do skóry substancje lecznicze, pielęgnujące i odżywcze.
Sprawdź także: Podłoża maściowe
Lanolina – zastosowanie
Lanolina zapobiega wysychaniu i nadmiernej keratynizacji skóry, nie utrudnia oddychania i procesów wydalniczo-wydzielniczych komórek skóry. Włosom nadaje elastyczność, zapobiega łupieżowi. Przeciwdziała łamliwości włosów, rozdwajaniu końcówek włosów, ułatwia migrację barwników włosa, przez co stabilizuje i wyrównuje ich barwę. Znakomicie przyspiesza regenerację włosów i skóry, uszkodzonych zabiegami kosmetycznymi i fryzjerskimi. Lanolina i jej pochodne występują m.in. w:
- maściach i kremach dostępnych w aptece: Linomag, Alantan Plus, Bepanthen,
- piankach do golenia,
- maszynkach do golenia, a dokładniej w paskach nawilżających,
- żelach pod prysznic,
- żelach do mycia twarzy,
- emulsjach do kąpieli dla dzieci,
- żelach do higieny intymnej,
- szamponach i odżywkach do włosów.
Osobny artykuł: Maść cholesterolowa
Euceryna – otrzymywanie
W Polsce w ciągu ostatnich lat zaczęły się pojawiać na rynku farmaceutycznym podłoża o zróżnicowanym składzie, które producenci nazywali euceryną. Produkty te zamiast części wazeliny miały np. olej parafinowy. Zdarzało się, że wazelinę w całości zastąpiono mieszaniną oleju parafinowego, oleju wazelinowego, parafiny twardej i niekiedy parafiny miękkiej. Zróżnicowany był także skład jakościowy emulgatorów i ich zawartość. Zamiast alkoholi i eucerytu, w jednym z podłoży występowała sama lanolina, która u części pacjentów może wywoływać reakcje alergiczne na skórze.
Podłoże maściowe otrzymane przez stopienie wazeliny z wielkocząsteczkowymi alkoholami (eucerytem), powstałymi z niezmydlającej się frakcji alkoholowej lanoliny, nosi nazwę euceryny. Euceryt (lanoceryt) jest to zatem mieszanina niezmydlających się alkoholi alifatycznych i cyklicznych lanoliny, który jest stosowany w farmacji i kosmetyce jako emulgator w/o. Eucerynę (Eucerinum) otrzymuje się także topiąc cholesterol, alkohol cetylowy i wazelinę białą.
Czytaj również: Lekobaza
Parafina – właściwości
Parafina stała (wosk mineralny) to mieszanina węglowodorów pozyskiwanych z nafty, substancja stała, biała, tłusta w dotyku. Nie rozpuszcza się w wodzie i etanolu, łatwo rozpuszcza się w olejkach eterycznych i w większości gorących olejów roślinnych. Parafinę oczyszcza się na drodze chemicznej, odbarwia przy użyciu odpowiednich adsorbentów i frakcjonuje za pomocą destylacji i rekrystalizacji, uzyskując woski o różnych właściwościach. Parafinę stałą stosuje się do utwardzania podłoża. Innymi substancjami, które mogą pełnić tę rolę są: wosk pszczeli, alkohol cetylowy, olbrot.
Parafina ciekła (olej parafinowy) jest bezbarwną, oleistą i przezroczystą cieczą, bez zapachu i smaku. Parafina ciekła jest mieszaniną płynnych węglowodorów uzyskiwanych w wyniku procesów przetwarzania ropy naftowej. Miesza się z eterem, disiarczkiem węgla, chloroformem olejkami i olejami. Surowiec praktycznie nie rozpuszcza się w wodzie i etanolu. Gęstość parafiny wynosi od 0,287 do 0890 g/l, pH warstwy wodnej otrzymanej po wytrząsaniu parafiny z wodą przez 1 minutę 5 ml/20 ml wody wynosi 5-7. Parafina ciekła używana jest do zmiękczania podłoży maściowych.
Wykonanie maści
Maść z witaminą A, której podłoże stanowi mieszanina euceryny, parafiny ciekłej i stałej:
Rp.
Vit. A liq. 2,0
Parafinum liq. 20,0
Parafinum solidum 10,0
Eucerinum 30,0
Przygotowanie leku rozpoczynamy od rozpuszczenia parafiny stałej w parownicy na łaźni wodnej. Kiedy surowiec przybierze płynną postać, dodajemy eucerynę (28 gramów) i mieszamy.
Ze względu na obecność na rynku euceryn o różnym składzie, nastąpiła konieczność standaryzacji. W roku 2013 opracowana została monografia farmakopealna podłoża – euceryny (FP IX, supl. 2013). Podłoże i jego właściwości zostały opisane w dwóch monografiach (część narodowa FP): Maść eucerynowa I oraz Maść eucerynowa II.
Maść eucerynowa I
(Maść z alkoholami z lanoliny)
- Alcohol cetylicus et stearylicus 0,5 cz.
- Alcoholes adipis lanae 6,0 cz.
- Vaselinum album 93,5 cz.
Maść eucerynowa II
(Maść cholesterolowo-cetylowa)
- Alcohol cetylicus 3,0 cz.
- Cholesterolum 2,0 cz.
- Vaselinum album 95,0 cz.
Sprawdź: Jak wykonać maść o następującym składzie?
Skład maści eucerynowej I jest zgodny z Farmakopeą Niemiecką, natomiast maść eucerynowa II była przez lata szeroko stosowana w Polsce. Oba podłoża farmakopealne są równocenne. Jeżeli euceryna jest składnikiem leku recepturowego, farmaceuta ma obowiązek użycia jednego z tych podłoży. Niewłaściwe jest zastosowanie w takim przypadku podłoża, które nie zostało oznaczone przez producenta jako zgodne z Farmakopeą Polską.
Do wykonania leku użyto Eucerynę apteczną PPH Galfarm Sp. z o.o., która spełnia kryteria przedstawione w monografii Farmakopei Polskiej. Skład Euceryny aptecznej PPH Galfarm Sp. z o.o. odpowiada farmakopealnej maści eucerynowej I. Firma produkuje również Eucerynę bezwodną Galfarm, która jest famakopealną maścią eucerynową II. Na łaźni wodnej topimy parafinę stałą, eucerynę i mieszamy z parafiną ciekłą. Składniki zdejmujemy z łaźni wodnej, mieszając doprowadzamy do ostygnięcia i zestalenia podłoża. Ostatnim etapem jest dodanie dwóch gramów roztworu witaminy A i ponowne wymieszanie składników. Lek przenosimy do opakowania, sporządzamy pomarańczową sygnaturę, na której umieszczamy niezbędne informacje. Ze sporządzenia leku wykonujemy protokół, który następnie umieszczamy w aptecznym archiwum.
Zobacz też: Kalkulator witaminy A
Literatura:
- Jachowicz R., Receptura apteczna, PZWL, Warszawa 2008.
