Nazwa polska: Euceryna

Nazwa łacińska: Eucerinum, Eucerinum anhydricum, Unguentum Eucerini

Wygląd i właściwości fizykochemiczne

Euceryna jest białą lub żółtawobiałą miękką masą o homogennej konsystencji i słabo wyczuwalnym zapachu. Topi się w temp. 47 ° 70^oC (w zależności od producenta) i praktycznie nie rozpuszcza się w wodzie. Wykazuje wysoką trwałość w czasie przechowywania i dobre właściwości reologiczne. Euceryna zaliczana jest do podłoży bezwodnych absorpcyjnych.

Charakteryzuje się zdolnością związania wyjątkowo dużych ilości roztworów wodnych. Źródła literaturowe określają liczbę wodną euceryny na poziomie 300, ale w praktyce wynosi ona często nawet 700. Euceryna po związaniu wody, tworzy trwałe emulsje typu woda/olej, dzięki czemu jest chętnie wykorzystywana w recepturze aptecznej.

Sprawdź także: Podłoża maściowe

Różnice między typem I a II

Euceryna początkowo stanowiła połączenie eucerytu (6%) z wazeliną (94%). Przez wiele lat poddawana była modyfikacjom mającym na celu polepszenie jej właściwości jako podłoża maściowego, wskutek czego obecnie praktycznie każda firma produkuje eucerynę o nieco innym składzie.

FP IX wprowadziła podział na maść eucerynową I (maść z alkoholami lanoliny) oraz maść eucerynową II (maść cholesterolowo-cetylowa), ich skład przedstawiono poniżej:

Maść eucerynowa I charakteryzuje się bardziej miękką konsystencją w porównaniu z typem II oraz większą trwałością wewnętrznej struktury dzięki obecności alkoholu cetostearylowego. Ponadto skład euceryny I jest zgodny z DAB, czyli farmakopeą niemiecką.

Farmaceuta, sporządzając maść opartą na eucerynie, może użyć zarówno typu I jak i II, ważne jest jednak stosowanie podłoża spełniającego wymagania FP, o czym producent powinien poinformować na opakowaniu produktu. Szczególnym przypadkiem jest sytuacja, kiedy lekarz w zapisie leku recepturowego przepisał eucerynę konkretnego producenta. Wtedy farmaceuta powinien użyć podłoża przepisanego przez lekarza, jednak z odnotowaniem jego dokładnego składu.

Działania te mają na celu wyeliminowanie podłoży o nieznanym składzie i są szczególnie ważne, biorąc pod uwagę fakt, że około ½ podłoży określanych nazwą „euceryna” nie spełnia wymagań farmakopealnych. Różnice w składzie mają bezpośredni wpływ na zdolność emulgowania wody, konsystencję i właściwości reologiczne. Mogą powodować zmniejszenie trwałości preparatu i rozdział faz, czego należy unikać, mając na uwadze dobro pacjenta i skuteczność jego farmakoterapii.

Osobny artykuł: Rola podłoża w półstałej postaci leku

Zastosowanie

Euceryna ze względu na wysoką liczbę wodną jest podłożem bardzo chętnie używanym w pracy recepturowej. Może być stosowana samodzielnie jako maść o działaniu ochronnym i zabezpieczającym przed niekorzystnymi czynnikami zewnętrznymi (wiatr, mróz) oraz jako składnik bardziej złożonych preparatów.

Euceryna nie wnika głęboko w skórę, ale zwiększa uwalnianie substancji leczniczej z maści i jej wchłanianie przez naskórek. Ponadto wykazuje silne działanie natłuszczające, nawilżające i zmiękczające. Polecana szczególnie do pielęgnacji skóry przesuszonej, podrażnionej i pękającej. Odpowiednia dla dzieci, ponieważ nie wykazuje działania drażniącego ani alergizującego. Euceryna ze względu na swoje właściwości kojące znalazła też zastosowanie w preparatach przeznaczonych do leczenia atopowego zapalenia skóry.

Sporządzanie maści z euceryną

W przypadku sporządzania maści emulsji warto wykorzystać rozpuszczalność składników stałych w wodzie lub oleju. Eucerynę należy poddać ogrzewaniu i po stopieniu dodawać do niej roztwór substancji czynnej podgrzany do podobnej temperatury co podłoże. Dodając roztwory wodne do euceryny należy pamiętać, by ich temperatura nie była niższa od jej temperatury, ponieważ to niekorzystnie wpływa na trwałość preparatu. W przypadku maści roztworów możliwe jest rozpuszczanie substancji bezpośrednio w stopionej eucerynie. Taki sposób sporządzania maści pozwala na otrzymanie homogennego preparatu o wysokiej jakości i trwałości.

Unguator zmniejsza zdolność emulgowania wody przez niektóre typy euceryn (szczególnie te należące do typu II), podobnie jak niektóre substancje, np. roztwory witaminy A oraz A+D3, rezorcyna, hydrokortyzon i mentol. Ich wpływ na zmniejszenie liczby wodnej euceryny jest proporcjonalny do ich zwartości w preparacie.

Maści z antybiotykami lub inne aseptyczne należy sporządzać na eucerynie wyjałowionej w temp. 160^oC przez 1h.

Warto wspomnieć również o tym, że połączenie euceryny z wodą w stosunku 1:1 pozwala na uzyskanie podłoża maściowego, które łatwo miesza się z innymi podłożami.

Przykłady recept

mgr farm. Angelika Nowicka

Zobacz także: parafina, wazelina, maść cholesterolowa, wazelina, lanolina, lekobaza

Piśmiennictwo:

1. Karta Charakterystyki Produktu: Euceryna.
2. Wykaz surowców farmaceutycznych dopuszczonych do obrotu na terenie RP.
3. Wolniak L., Sznitowska M., Monografia euceryny w Farmakopei Polskiej, Aptekarz Polski, 2017.
4. Marszałł L., Receptura apteczna półstałych postaci leków w teorii i praktyce, Wyd. FARMAPRESS, Warszawa 2015.
5. Żurek S., Charakterystyka podłoży maściowych, Farmacja Praktyczna, 2018.