Azotan srebra - jak pozbyć się zabrudzeń?

Właściwości i zastosowanie AgNO₃

Azotan srebra ma postać bezbarwnych lub białych, bezzapachowych kryształów, łatwo rozpuszczalnych w wodzie i w etanolu. Ma właściwości utleniające i jest wrażliwy na światło, dlatego powinien być przechowywany w zamknięciu, z dala od promieni słonecznych i substancji mogących ulec utlenieniu (np. fosforany, siarka, sole antymonu i żelaza, alkalia i in.). Znajduje zastosowanie w medycynie, stomatologii i farmacji, fotografii, farbach koloryzujących do włosów, produkcji luster, srebrzeniu oraz jako substrat do syntez chemicznych [1, 3, 5].

Mimo leczniczych właściwości azotan srebra uznawany jest za substancję niebezpieczną. W kontakcie ze skórą powoduje nie tylko wspomniane wcześniej ciemne plamy, ale również podrażnienia i poparzenia. Długotrwała ekspozycja może prowadzić do uszkodzenia oczu oraz argyrii – choroby spowodowanej przewlekłym wchłanianiem produktów o wysokiej zawartości srebra, przewyższającej zdolności wydalnicze organizmu, objawiającej się niebieskim zabarwieniem oczu, skóry i błon śluzowych. Jako silny utleniacz zwiększa spalanie innych substancji, co z kolei może być przyczyną pożaru [7, 8, 10].

Osobny artykuł: Na recepturze można sobie ręce pobrudzić… Sprawdź 5 takich substancji!

Azotan srebra jako lek

Związki srebra wykazują silne właściwości bakteriobójcze i bakteriostatyczne, dzięki wiązaniu się z wieloma istotnymi biologicznie grupami chemicznymi i powodowaniu denaturacji białek. Roztwory azotanu srebra o niskim stężeniu stosowane są do dezynfekcji skóry, błon śluzowych, ran i spojówek. W zabiegu Credego podawane są noworodkom w celu zapobiegania rzeżączkowemu zapaleniu spojówek. Stężone roztwory (10-20%) wykorzystuje się do przyżegań, np. podczas kontrolowania krwawień z nosa [1, 2].

W recepturze azotan srebra stosowany jest do wykonywania kropli ocznych oraz maści na owrzodzenia i trudno gojące się rany. W przypadku kropli warto pamiętać o przygotowaniu jałowych składników – takich kropli nie należy wyjaławiać oraz konserwować [4].

Pozbywanie się plam na skórze

Znajdujące się na powierzchni całego ciała gruczoły potowe nieustannie produkują pot, również w stanie spoczynku i komfortu cieplnego organizmu. W skład potu wchodzi woda, chlorek sodu i wiele innych substancji. To właśnie chlorek sodu odpowiada za reakcję z azotanem srebra i ciemne zabarwienie skóry. W reakcji tych dwóch związków powstaje AgCl o początkowo białym zabarwieniu, zmieniającym się pod wpływem promieni słonecznych na brunatno-szary. Czasem nawet nie jesteśmy świadomi zabrudzenia, które zaczyna być widocznie dopiero w kontakcie ze światłem. Dodatkowa ekspozycja na słońce utrwala powstałe zabrudzenia.

W przypadku usuwania plam na skórze należy zachować szczególną ostrożność, aby nie doprowadzić do poparzeń czy reakcji alergicznej. W pierwszej kolejności należy usunąć zabrudzoną odzież i przepłukać zmienione miejsce dużą ilością wody. Azotan srebra jest dobrze rozpuszczalny w wodzie, więc natychmiastowe spłukanie wodą zmniejszy intensywność zabrudzeń. Najlepszymi środkami na pozbycie się ciemnych plam są: [7]

jodyna lub płyn Lugola – jod zareaguje z wywołanym chlorkiem srebra, w wyniku czego powstanie jodek srebra o jaśniejszej barwie. Zmienione miejsce należy wtedy polać tiosiarczanem sodu.
rozcieńczony roztwór amoniaku – amoniak tworzy z azotanem srebra związek kompleksowy. Metoda ta sprawdzi się szczególnie w przypadku plam o bardziej żółtym zabarwieniu.
woda z solą kuchenną – po przepłukaniu skóry czystą wodą można moczyć ręce w wodzie z dodatkiem dużej ilości soli kuchennej. Pomocne będzie również wcieranie soli w skórę.

Po każdym zabiegu usuwania plam za pomocą substancji chemicznych należy dokładnie umyć skórę wodą z mydłem i wytrzeć do sucha [6, 8, 11].

Pozbywanie się zabrudzeń na innych powierzchniach

W przypadku odzieży, sprzętu laboratoryjnego oraz powierzchni blatów i zlewów możemy wykorzystać (oprócz wymienionych powyżej):

Silvosol – uniwersalny preparat do usuwania zabrudzeń z azotanu srebra, jodyny, propolisu czy henny. Nanosi się go na poplamione miejsce za pomocą wacika i pozostawia na kilka minut. W składzie zawiera: kwas fosforowy, tiomocznik, kwas winowy.
Nadmanganian potasu – 1 łyżeczkę substancji należy rozpuścić w 0,5 l wody i przemyć powierzchnię. Zmieni ona kolor na ciemnoczerwony, jednak nie należy się niepokoić. Kolejno należy materiał przepłukać roztworem wodorosiarczynu sodu (1 łyżeczka/1 l wody), co spowoduje zniknięcie czerwonego zabarwienia. Proces usuwania plam należy wykonywać w dobrze wentylowanym pomieszczeniu ze względu na możliwość uwalniania się drażniącego dwutlenku siarki [11].
Nadtlenek wodoru – pod wpływem powietrza i światła słonecznego roztwory nadtlenku wodoru rozkładają się na wodę i tlen, powodując tym samym bulgotanie, musowanie i rozpuszczanie plam. Do usunięcia zabrudzeń wystarczy 3% roztwór znany jako woda utleniona. Należy nanieść go na zabrudzoną powierzchnię i odczekać 5 min [9].

Tak samo jak w przypadku skóry, warto natychmiast po zabrudzeniu powierzchni spłukać ją dużą ilością czystej wody. Jeśli roztwór azotanu srebra nie był stężony, możliwe jest całkowite uniknięcie ciemnych przebarwień [6].

Aby uniknąć konieczności stosowania metod usuwania zabrudzeń po azotanie srebra, zarówno tych mniej jak i bardziej inwazyjnych, warto przede wszystkim zadbać o bezpieczeństwo pracy i odpowiednią ochronę. Używając roztworu AgNO₃, niezbędne jest zaopatrzenie się w rękawiczki i odzież zmienną, nie tylko ze względu na plamy, ale również na ryzyko podrażnień i poważnych poparzeń skóry. Najistotniejsze są jednak ostrożność i skupienie w trakcie wykonywanej pracy oraz natychmiastowa reakcja w przypadku zabrudzenia [6, 10].

Literatura: