Jakie surowce recepturowe rozpuszczamy na gorąco?

Rozpuszczalność jest jedną z ważniejszych właściwości, jakie posiada substancja. W przypadku ciał stałych zazwyczaj zwiększa się wraz ze wzrostem temperatury. W recepturze aptecznej spotykamy się z surowcami, które należy rozpuszczać w podwyższonej temperaturze. Co to za surowce?
Na gorąco należy rozpuszczać kwas borowy, mleczan etakrydyny, aminofenazon i chlorowodorek papaweryny.

Rozpuszczalność to inaczej maksymalna ilość substancji jaka może przejść do określonej ilości roztworu w danych warunkach. W farmacji proces rozpuszczania jest kluczowym etapem, który umożliwia dalsze przemiany leku w ustroju, wpływa na profil farmakokinetyczny i efekt terapeutyczny. Ogólnie ujmując, to jak substancja będzie się rozpuszczać, wpłynie na tzw. dostępność farmaceutyczną, którą mierzy się w warunkach in vitro. Definiuje się ją jako ilość substancji leczniczej, która uwalnia się z postaci leku i rozpuszcza w otaczającym płynie akceptorowym oraz szybkość, z jaką ten proces zachodzi. Dostępność farmaceutyczna opisuje pierwszy z etapów losów leku w ustroju, określanych akronimem LADME (ang. liberation, uwalnianie) [1].

Sprawdź również: Czy wiesz, że…? Rozpuszczalność surowca ma kluczowe znaczenie!

Wyższa temperatura a rozpuszczalność

Rozpuszczalność ciał stałych z reguły rośnie wraz ze wzrostem temperatury. Podwyższanie temperatury zwiększa rozpuszczalność, jeżeli proces jest endotermiczny. W praktyce farmaceutycznej wiele roztworów przygotowuje się w wyższej temperaturze. W celu sporządzenia roztworu sam rozpuszczalnik należy podgrzać, a następnie rozpuścić w nim odważoną substancję stałą. Istnieją surowce farmaceutyczne, które rozpuszczane są zawsze „na gorąco” [2]. Należą do nich:

  • kwas borowy,
  • mleczan etakrydyny,
  • chlorowodorek papaweryny,
  • aminofenazon [1].

Substancje, które rozpuszczamy na gorąco

  • Kwas borowy

Kwas borowy po odważeniu należy rozpuścić w gorącej wodzie. Warto pamiętać, że rozpuszczalność kwasu borowego w gorącej wodzie wynosi 1:3. Ze względu na możliwe odparowanie wody w trakcie ogrzewania, należy uwzględnić jej nadmiar.

  • Mleczan etakrydyny

Według FP XII mleczan etakrydyny stosuje się zewnętrznie w postaci roztworu 0,01-0,2%. Roztwór sporządza się przez rozpuszczenie substancji czynnej w gorącej wodzie. W przypadku rywanolu rozpuszczalność w gorącej wodzie wynosi 1:9.

  • Chlorowodorek papaweryny

Chlorowodorek papaweryny można przed rozpuszczeniem rozetrzeć w moździerzu. Wodę należy podgrzać, a następnie wsypać odważony chlorowodorek papaweryny i mieszać do całkowitego rozpuszczenia. Rozpuszczalność papaweryny w gorącej wodzie wynosi 1:30-40.

  • Aminofenazon

Odważoną substancję należy rozpuścić na gorąco. Rozpuszczalność aminofenazonu w wodzie wynosi 1:18-20 [1].

W przypadku gdy po rozpuszczeniu obecne są cząstki nierozpuszczalne, roztwór należy przesączyć przy użyciu odpowiedniego sączka, np. bibułowego [3].

Osobny artykuł: Niezgodności recepturowe – substancja lecznicza nie rozpuszcza się w przepisanym rozpuszczalniku

Bibliografia:

  1. Receptura apteczna. Sporządzanie leków jałowych i niejałowych. Red. Jachowicz, Renata. PZWL Wydawnictwo Lekarskie, 2021.
  2. Farmacja stosowana. Sznitowska Małgorzata. Red. Warszawa: PZWL Wydawnictwo Lekarskie, 2017.
  3. Leki sporządzane w aptece. Farmakopea Polska XI, 2017.
  4. https://www.aptekarzpolski.pl/wiedza/trudnosci-i-niezgodnosci-recepturowe/.
logo