Atropina – krótka powtórka
Atropina to alkaloid tropanowy naturalnego pochodzenia. Znajdziemy go m.in. w pokrzyku wilczej jagodzie (Atropa belladonna) i innych roślinach z rodziny psiankowatych.
Atropina jest antagonistą pozazwojowych receptorów cholinergicznych M1 i M2, przez co działa na wiele narządów w organizmie człowieka – w tym na oskrzela, serce, mięśnie gładkie przewodu pokarmowego i dróg moczowych oraz oczy.
Krople do oczu z atropiną w terapii krótkowzroczności u dzieci
Zastosowanie 1% atropiny w kroplach do oczu, oprócz uzyskania efektu rozszerzenia źrenic, powoduje również spowolnienie wydłużania się gałki ocznej i rozwoju krótkowzroczności. Takie stężenie jednak wywołuje pojawienie się działań niepożądanych, takich jak światłowstręt czy zaburzenia akomodacji oka. Ponadto, występuje efekt z odbicia po zakończeniu terapii. Po 12 miesiącach od zakończenia terapii progresja krótkowzroczności u dzieci leczonych dawką 1% i 0,5% była największa, a sama terapia była nieprzyjemna ze względu na efekty uboczne.
Okazuje się jednak, że zastosowanie niskiego stężenia (0,01%) eliminuje pojawienie się działań niepożądanych, a samo zahamowanie postępu krótkowzroczności jest bardziej skuteczne niż w przypadku wyższych stężeń. Szczególnie było to widoczne u dzieci w wieku szkolnym z małą wadą wzroku. Niestety, atropina w takim stężeniu nie spowalnia procesu wydłużenia oka, co może zwiększać ryzyko wystąpienia patologii związanych z krótkowzrocznością w dorosłym życiu.
Osobny artykuł: Leki pediatryczne w recepturze aptecznej
Najnowsze dane sugerują, że zastosowanie wyższych stężeń (0,025% i 0,05%) może znacząco spowolnić postęp krótkowzroczności i zmniejszyć wydłużanie oka. Stężenie 0,05% wydaje się optymalne, biorąc pod uwagę skuteczność i bezpieczeństwo terapii.
Mimo najnowszych badań, zgodnie z raportem WHO, to atropina w stężeniu 0,01% jest najczęstszym wyborem w leczeniu krótkowzroczności, szczególnie w krajach azjatyckich. W Singapurze krople z 0,01% atropiną zarejestrowane są jako lek.
Krople do oczu z atropiną w stężeniu 0,01% – wykonanie
W Polsce atropina zarejestrowana jest jako surowiec do receptury. Mamy również leki gotowe: krople oczne o stężeniu 1% oraz roztwór do wstrzykiwań (0,1% i 0,05%). Zatem aby otrzymać krople oczne z atropiną o stężeniu 0,01%, niezbędne sporządzenie leku recepturowego.
Przykładowa recepta może wyglądać tak:
Rp.
0,01% Atropini sulfatis 10,0
M.f. gtt. ophthalmicae
D.S. 1 x dziennie do każdego oka po jednej kropli
Trwałość mikrobiologiczna kropli ocznych bez konserwantów wg FP IX wynosi zaledwie 24 h po pierwszym otwarciu. Jeśli zastosowano by konserwant (który w praktyce aptecznej jest trudny do zdobycia, ze względu na niską dostępność w hurtowniach farmaceutycznych i wysoką cenę produktu), trwałość wyniosłaby 7 dni, jednak długotrwałe podawanie konserwowanych kropli ocznych jest dyskusyjne. Z tego powodu, aby wydłużyć trwałość sporządzonych kropli ocznych, zaleca się, aby wykonywać je w jednorazowych pojemnikach – minimsach.
Wykorzystanie substancji pro receptura czy preparatów gotowych?
Z uwagi na bardzo małą ilość atropiny (1 mg), niemożliwe jest wykonanie tej recepty za pomocą substancji do receptury, ponieważ za pomocą wag aptecznych nie jesteśmy w stanie odważyć tak małej ilości. Z kolei 1% krople oczne należałoby rozcieńczyć 100-krotnie, aby otrzymać pożądane stężenie. Należy jednak wziąć pod uwagę, że w kroplach ocznych (Atropinum sulfuricum WZF 1%) znajduje się potencjalnie drażniący konserwant – chlorek benzalkoniowy oraz metyloceluloza, które może być pożywką dla bakterii. Z tego powodu, najbezpieczniejszym rozwiązaniem wydaje się wykonanie tej recepty z ampułki do wstrzykiwań. Jedna ampułka Atropinum sulfuricum WZF 1% 1 mg/1 ml zawiera właściwą ilość substancji czynnej. Niestety, w tym przypadku zmuszeni jesteśmy wycenić lek z odpłatnością 100%, ponieważ atropina do wstrzykiwań nie znajduje się na wykazie leków, które mogą być traktowane jako surowce farmaceutyczne przy sporządzaniu leków recepturowych.
Sprawdź również: Krople oczne z acetylocysteiną
Literatura:
1. World Health Organization. The Impact of myopia and high myopia. Report of the joint World Health Organization-Brien Holden Vision Institute Global Scientific Meeting on Myopia
2. Update and guidance on management of myopia. European Society of Ophthalmology in cooperation with International Myopia Institute; Eur J Ophthalmol. 2021 May
3. Zastosowanie 0,01% kropli do oczu z atropiną w leczeniu krótkowzroczności u dzieci i młodzieży, https://www.farmakoekonomika.com.pl/leczenie-krotkowzrocznosci-u-dzieci-i-mlodziezy/
4. Recenzja rozprawy doktorskiej Marii Szwajkowskiej pt: Ocena leczenia krótkowzroczności u dzieci z użyciem 0,01% atropiny (umb.edu.pl)
5. http://recepturaapteczna.cba.pl/wp-content/uploads/2018/10/06-SZ-Recepturowe-krople-do-oczu.pdf
