Acetylocysteina – krótka powtórka
N-acetylocysteina jest acetylowaną pochodną L-cysteiny, która występuje naturalnie w organizmie człowieka jako jeden z aminokwasów endogennych. Największe jej stężenie znajduje się w komórkach skóry i włosów. Ta syntetyczna pochodna naturalnego związku jest najczęściej wykorzystywana do produkcji leków o działaniu mukolitycznym, a więc takich, które upłynniają i zmniejszają gęstość śluzu zalegającego w drogach oddechowych. Mechanizm działania acetylocysteiny jest możliwy dzięki jej specyficznej budowie cząsteczkowej, a dokładnie obecności wolnych grup zawierających atomy siarki. Rozbijają one kompleksy mucyn (wielkocząsteczkowych glikoprotein budujących śluz) na mniejsze cząstki. Pozwala to na rozrzedzenie wydzieliny dróg oddechowych i przywrócenie prawidłowej czynności rzęsek nabłonka oddechowego. Lek ten stosuje się przede wszystkim w ostrym i przewlekłym zapaleniu oskrzeli, mukowiscydozie czy rozedmie płuc. Znajduje on zastosowanie także w pozostałych chorobach dróg oddechowych, które charakteryzują się dużą ilością gęstej wydzieliny. Istotnymi aspektami dla efektywności działania acetylocysteiny są również jej właściwości antyoksydacyjne (możliwość wymiatania wolnych rodników tlenowych z komórek) i przeciwzapalne (zahamowanie uwalniania cytokin w komórkach oraz innych mediatorów stanu zapalnego).
Zastosowanie off-label acetylocysteiny
Co ciekawe, wiele najnowszych badań nad omawianym związkiem wykazało bardzo obiecujące efekty w zastosowaniu go off-label, m.in. w lekach ocznych. Stwierdzono, że u pacjentów z zespołem suchego oka zastosowanie 10-procentowego roztworu acetylocysteiny w postaci kropli zmniejszyło dyskomfort i pozwoliło na wydajniejsze rozprowadzanie filmu łzowego w obrębie rogówki. Ponadto, testowano również połączenie N-acetylocysteiny z chitozanem w leczeniu tego schorzenia. Badanie wykazało, iż sama acetylocysteina potrafi skutecznie zmniejszać gęstość wydzieliny śluzowej, która często pojawia się u osób z zespołem suchego oka, doprowadzając do sklejania powiek i zmniejszania ostrości widzenia.
Bardzo ciekawe badania prowadzone były również nad użyciem 3- i 5-procentowych roztworów acetylocysteiny w leczeniu uszkodzeń nabłonka rogówki. Uszkodzenia te obejmowały m.in. owrzodzenia rogówki, waskularyzację (nadmierne unaczynienie) oraz zaburzenia ostrości widzenia. Odkryto, iż omawiany związek wykazuje właściwości hamujące dla czynników proteolitycznych (m.in. kolagenazy). Ich aktywność prowadzi do rozkładu kolagenu w obrębie nabłonka rogówki. Skutkuje to zanikiem rogówki i upośledzeniem widzenia. Dodatkowo badania wykazały, że połączenie acetylocysteiny z chitozanem w jednym preparacie zapewnia kroplom większą stabilność i przedłuża czas ich działania do 24 h po podaniu. Co więcej, odkryto, że to połączenie dwóch związków prowadzi do utworzenia ochronnej warstwy polimerowo-mucynowej na powierzchni rogówki, dzięki czemu zostaje zaindukowany proces gojenia uszkodzeń.
Podsumowując, właściwości mukolityczne, antyoksydacyjne oraz przeciwzapalne acetylocysteiny mogą zostać z powodzeniem wykorzystane w przyszłości w leczeniu licznych zmian chorobowych oczu.
Przykład recepty na krople oczne z acetylocysteiną
Rp.
10% Acetylcysteini 10,00
M.f. gtt. ophthalmicae
D.S. 3×1
Bibliografia:
- Eghtedari, Y., Oh, L. J., Di Girolamo, N., & Watson, S. L. (2021). The role of topical N-acetylcysteine in ocular therapeutics. Survey of Ophthalmology.
- https://www.mp.pl/pacjent/leki/subst.html?id=43
mgr farm. Agata Pszczółkowska
