Zastosowanie antybiotyków w kroplach ocznych

Krople oczne to jałowa płynna postać leku, która podawana jest bezpośrednio na powierzchnię narządu wzroku. Zazwyczaj stosuje się je w miejscowym leczeniu stanów zapalnych przedniego odcinka gałki ocznej. Terapię ostrych infekcji należy rozpoczynać jak najszybciej, aby nie dopuścić do zbytniego namnożenia się drobnoustrojów chorobotwórczych.

Szczególnie ciężkie infekcje leczy się z wykorzystaniem tzw. dawek uderzeniowych – na początek podaje się krople preparatu co 1 minutę przez około 5 min, a następnie stopniowo wydłuża interwały. Dodatkowo literatura zaleca przeprowadzenie dokładnej diagnostyki infekcji obejmującej antybiogram w celu identyfikacji głównych szczepów uwikłanych w rozwój zakażenia. Pozwoli to na zastosowanie odpowiednich antybiotyków, a także skróci czas rekonwalescencji.

Pacjenci przygotowywani do okulistycznych zabiegów chirurgicznych mogą zostać poddani profilaktycznej antybiotykoterapii środkami miejscowymi w celu uniknięcia rozwoju ewentualnej infekcji.

Czytaj również: Leki recepturowe stosowane do oczu

Antybiotyki stosowane w kroplach do oczu

Dokładny schemat terapii bakteryjnych infekcji narządu wzroku, w tym dawkowanie preparatu i droga podania, zależą w dużej mierze od rodzaju zidentyfikowanego zakażenia. Najczęściej sięga się po leki zawierające w składzie antybiotyki aminoglikozydowe i fluorochinolony. Większość preparatów zawiera jeden z wymienionych antybiotyków: gentamycynę, neomycynę lub nystatynę. W szczególnych wypadkach stosuje się także pochodne cefalosporyn. Wspomniane substancje różnią się między sobą parametrami farmakokinetycznymi, spektrum działania, a także mechanizmem działania.

Gentamycyna to substancja zaliczana do aminoglikozydów, sprawdzająca się w leczeniu infekcji powodowanych przez bakterie Staphylococcus spp., Streptococcus pneumoniae, Enterobacter aerogenes, Escherichia coli, Haemophilus influenzae, Klebsiella pneumoniae, Neisseria gonorrhoeae, Pseudomonas aeruginosa, Serratia marcescens. Zazwyczaj traktowana jest jako główny składnik preparatów do stosowania miejscowego, takich jak np. krople oczne. W egzogennych stanach zapalnych obejmujących przedni odcinek błony naczyniowej może być również podawana w postaci wstrzyknięć podspojówkowych. Warto podkreślić, że nie zaleca się łączenia środków zawierających gentamycynę z erytromycyną czy chloramfenikolem, gdyż może dojść do wystąpienia antagonizmu funkcjonalnego.

Wiele z dostępnych leków przeciwbakteryjnych, które stosowane są na powierzchnię gałki ocznej, zawiera również neomycynę. Wspomniana substancja jest skuteczna w leczeniu infekcji powodowanych przez większość bakterii Gram-ujemnych, Staphylococcus aureus, a także prątki gruźlicy. Nystatyna jest przeciwgrzybiczym antybiotykiem polienowym, który działa grzybostatycznie i grzybobójczo na przedstawicieli Candida spp., Blastomyces dermatitidis, Coccidioides immitis, Cryptococcus neoformans, Histoplasma capsulatum, Aspergillus fumigatus, Rhodotula spp. 

Krople oczne z cefalosporynami

Infekcjami, które wymagają szczególnego leczenia, są zakażenia wewnątrzgałkowe oraz stany obejmujące tkanki miękkie oczodołów. W tych przypadkach najczęściej stosuje się cefalosporyny, które podaje się parenteralnie. Warto wiedzieć, że wspomniana kategoria leków stanowi około 50% puli antybiotyków przepisywanych w szpitalach.

Przedstawicielami tej grupy są na przykład cefuroksym, ceftazydym, cefotaksym czy cetriakson. Ich skuteczność potwierdzona jest głównie w terapii infekcji powodowanych przez szczepy bakterii Gram-dodatnich oraz Gram-ujemnych produkujących beta-laktamazy. Zastosowanie cefalosporyn w terapii infekcji oka obejmuje również sporządzenie tzw. roztworów wzmocnionych – zawierających kilka różnych antybiotyków, gwarantujących szersze spektrum działania.  Skład przykładowej mieszaniny „wzmocnionych kropli ocznych” przedstawiony został poniżej:

Czytaj również: Receptura antybiotyków

Cefuroksym to jeden z najbardziej rozpoznawalnych przedstawicieli grupy. Wykorzysuje się go lecznictwie w postaci soli sodowej. Stosowany jest m.in. w profilaktycznych wstrzyknięciach podspojówkowych, a także w podaniach do komory oka, które wykonywane są w trakcie operacyjnego leczenia zaćmy. Liczne badania potwierdziły, że dokomorowe podanie cefuroksymu nie prowadzi do pooperacyjnego pogrubienia plamki żółtej, co stanowi dużą zaletę opisywanej substancji. Ponadto w porównaniu do wankomycyny i teikoplaninym, cefuroksym najsilniej hamuje proces adhezji bakterii na powierzchni soczewki w trakcie zabiegu chirurgicznego.

Podsumowując, antybiotyki stanowią ważną grupę substancji, które wykorzystywane są w lecznictwie. Różny profil ich aktywności mikrobiologicznej dyktuje nieco odmienne wskazania do stosowania tych substancji.

Osobny artykuł: „Chronić od światła” – jakich leków dotyczy?

Literatura:

1. Antoniak K., “Farmakoterapia zakażeń bakteryjnych narządu wzroku”, Postępy farmakoterapii, 2, tom 65, 2009.
2. Dzierżanowska D.: Kompendium antybiotyków. Alfa Medica Press, Bielsko-Biała, 2002
3. You-Wai-Man P., Morgan S.J., Hildreth A.J., Steel D.H., Allen D.: Efficacy of intracameral and subconjunctival cefuroxime in preventing endophthalmitis after cataract surgery. J Cataract Refract Surg, 2008, 34, 447 – 451
4. Montan P.G., Wejde G., Koranyi G., Rylander M.: Prophylactic intracameral cefuroxime. Efficacy in preventing endophthalmitis after cataract surgery. J Cataract Refract Surg, 2002, 28, 977 – 981
5. Gupta M.S., McKee H.D.R., Saldaña M., Stewart O.G.: Macular thickness after cataract surgery with intracameral cefuroxime. J Cataract Refract Surg, 2005, 31, 1163 – 1166
6. Özkan B., Karabaş V.L., Gündeş S., Altintaş Ö., Etiler N., Caǧlar Y.: Effect of vancomycin, teicoplanin, and cefuroxime on Staphylococcus epidermidis adherence to intraocular lenses. J Cataract Refract Surg, 2005, 31, 1814 – 1820
7. Tabbara F. K., “Antimicrobial agents in Ophthalmology”, Ocular Infections, 2014, 19-35