Kwas borowy u dzieci - kontrowersje

W pediatrii popularna jest maść do pielęgnacji skóry dla dzieci i niemowląt, tzw. maść pośladkowa. Służy ona m.in. do łagodzenia odparzenia pieluszkowego. W skład maści wchodzi 3% roztwór kwasu borowego. Zdarzają się również recepty na pręciki dopochwowe dla dziewczynek zawierające antybiotyk, kwas borny oraz masło kakaowe. Stosowanie wspomnianego kwasu borowego u dzieci jest bardzo często dyskutowane [1].

Sprawdź także: Leki recepturowe stosowane w pieluszkowym zapaleniu skóry

Działanie kwasu borowego

Kwas borowy (łac. Acidum boricum) działa łagodnie antyseptycznie i słabo przeciwzapalnie, a także hamuje wzrost grzybów. Znajduje zastosowanie w roztworach na otarcia skóry oraz do przemywania ran i błon śluzowych. Dodatkowo może być pomocny w zapaleniu spojówek, czy też nadmiernej potliwości stóp [1,2].

FP XI ogranicza stężenia kwasu borowego w zasypkach do 10%, maściach i roztworach do 3% i dopochwowo do 1,0-2,0% [3].

Toksyczność kwasu borowego

Wchłanianie kwasu borowego przez nieuszkodzoną skórę u osoby dorosłej praktycznie nie występuje. Natomiast wykazano, że wchłania się on bardzo łatwo (do 90%) z uszkodzonej, niedojrzałej, zmienionej zapalnie skóry, błon śluzowych i układu pokarmowego. Około 50% podanej dawki jest wydalane bardzo powoli (do 27 godzin). Wydalanie odbywa się głównie przez nerki, a w mniejszym stopniu z potem, śliną i kałem. Co istotne, długotrwałe stosowanie na duże powierzchnie uszkodzonej skóry może doprowadzić do kumulacji kwasu borowego w organizmie. W konsekwencji może nastąpić przewlekłe zatrucie kwasem borowym. Objawia się ono brakiem łaknienia, wymiotami, biegunką, obecnością krwi w stolcu, uszkodzeniem wątroby i nerek, niewydolnością krążenia, łysieniem, osutką, stanami splątania i drgawkami [1,4,5].

Skąd kontrowersja związana z kwasem borowym w pediatrii?

Dostępne dane opisują przypadki zgonów u noworodków i małych dzieci po zastosowaniu boru w dawkach leczniczych. W jednym z raportów opublikowanych w The Journal of Pediatrics śmiertelność w wyniku zatrucia kwasem borowym u pacjentów poniżej 1. roku życia została określona na 70,2%. Cztery zgony były wywołane miejscowym stosowaniem kwasu borowego na pośladki u małych niemowląt. W przypadku łagodniejszych zatruć w tej grupie wiekowej dochodzi do wykwitów skórnych, po których następują: łuszczenie się skóry, biegunka i wymioty oraz oznaki podrażnienia opon mózgowo-rdzeniowych [6,7,8].

W Polsce preparaty gotowe z kwasem borowym są wskazane powyżej 3. lub 11. roku życia. Natomiast w recepturze farmaceutycznej dopuszcza się wykorzystanie kwasu borowego do 3% w maściach, 1-3 razy na dobę przez 3-5 dni powyżej 3. roku życia. Zdaniem Europejskiej Agencji Leków, stosowanie kwasu borowego jest bezpieczne od 2. roku życia w zależności od wykorzystywanych stężeń [6,9].

Sprawdź rownież: Przeliczanie dawek maksymalnych i zwykle stosowanych dla dzieci

Czy warto stosować kwas borowy u dzieci?

Na rynku farmaceutycznym istnieje wiele skuteczniejszych i bezpieczniejszych od kwasu borowego preparatów dermatologicznych do stosowania u dzieci i niemowląt, stąd też przydatność i korzyść z jego stosowania jest niewielka. W raporcie z The Journal of Pediatrics możemy przeczytać, że kwas borowy jest potencjalnie niebezpieczny i posiada jedynie łagodne działanie bakteriostatyczne, stąd zaleca się zaprzestania jego stosowania w jakiejkolwiek formie leczenia, szczególnie u niemowląt i dzieci [6,8].

Osobny artykuł: Leki pediatryczne w recepturze aptecznej