Sildenafil jako składnik leku recepturowego?

Pod względem chemicznym sildenafil to inhibitor fosfodiesterazy-5. Ogólnie rzecz ujmując powoduje on wzrost ilości cGMP, co pośrednio przekłada się na rozkurcz mięśniówki gładkiej naczyń krwionośnych. Konsekwencją tego jest chociażby spadek ciśnienia tętniczego.

Takie a nie inne właściwości sildenafilu wykorzystuje się również w ramach aptecznych leków recepturowych. Co prawda nie istnieją zatwierdzone konkretne wskazania, jednakże sildenafil wykorzystywany jest w ramach terapii off-label. I – jak pokazują wyniki badań – nierzadko z ogromnymi korzyściami dla pacjentów.

Osobny artykuł: Receptura off-label – proszki dzielone z propranololem

Tętnicze nadciśnienie płucne u dzieci

Schorzenie to, choć niezbyt „popularne”, to jednak wiąże się ze znacznym upośledzeniem normalnego funkcjonowania u dzieci. I choć dotyka zwykle osób w wieku dorosłym, to z różnych względów występuje również u małych dzieci – także u noworodków. I to ta grupa obarczona jest często wysokim ryzykiem zgonu z powodu tej choroby.

Nadciśnienie płucne wiąże się ze znacznym zwężeniem tętnic płucnych. To z kolei obciążą prawą część serca, prowadząc do jej rozrostu i upośledzenia funkcjonowania. Co więcej – zwężone tętnice płucne ograniczają możliwość natlenienia krwi. U noworodków objawia się to często sinicą całego ciała.

Sildenafil, jako potencjalny lek rozszerzający naczynia wykorzystywany jest z powodzeniem w leczeniu osób dorosłych. Ostatnie badania pokazują jednak, że może być z powodzeniem wykorzystywany również u dzieci. W porównaniu z placebo jego podawanie wiązało się ze spadkiem śmiertelności w grupie noworodków dotkniętych tętniczym nadciśnieniem płucnym. Z racji możliwych działań niepożądanych musi być jednak podawany ostrożnie, gdyż brak jest wystarczającej liczby badań na dzieciach.

W praktyce aptecznej w tym zakresie stosuje się proszki dzielone z sildenafilem. Przepisywane są one małym pacjentom jako alternatywa dla innych, często nieskutecznych już metod leczenia. Pozostają one zatem nierzadko jedyną nadzieją na „normalne” funkcjonowanie. Wśród licznych przepisów recepturowych znaleźć można również preparat z sildenafilem na bazie syropu prostego – do podawania małym dzieciom.

Sprawdź także: Czopki sporządzane metodą ręczną

Sildenafil jako składnik globulek dopochwowych?

Badania nad dodatkowymi zastosowaniami sildenafilu trwają od dawna. I choć utarło się, że sildenafil to lek dedykowany mężczyznom – to znaleźć można liczne doniesienia o potencjalnym zastosowaniu go u kobiet. Co jednak istotne – wskazane jest stosowanie go dopochwowo, aby uchronić się przed ewentualnymi działaniami niepożądanymi.

Globulki z sildenafilem to obecnie coraz bardziej popularny lek na rozrost endometrium macicznego u kobiet. Grubość tej tkanki odgrywa kluczową rolę w implantacji zarodka – warunkuje zatem powodzenie lub nie rozwoju ciąży. Liczne trudności w tym zakresie wielu par związane są właśnie ze zbyt cienką warstwą endometrium.

Sildenafil w postaci globulek, podawany dopochwowo wpływa na wzrost ukrwienia macicy i jej endometrium, co u niektórych kobiet wiążę się ze wzrostem grubości tej tkanki. Podawanie sildenafilu dopochwowo chociażby przed zabiegiem in-vitro może znacząco wpłynąć na powodzenie procesu zapłodnienia i pozwolić na prawidłowy przebieg ciąży. W tym wskazaniu sildenafil przepisywany jest kobietom przez lekarzy ginekologów coraz powszechniej.

Sildenafil a bolesne miesiączkowanie

Sildenafil odkrywa przed badaczami coraz to nowsze zastosowania. Na łamach czasopisma „Human Reproduction” ukazał się kilka lat temu artykuł o możliwym zastosowaniu sildenafilu jako leku na bolesne miesiączkowanie. Podawanie kobietom globulek z sildenafilem wiązało się ze wzrostem ukrwienia okolic intymnych, co z kolei przekładało się na spadek odczuć bólowych. Ogólne wyniki badania potwierdziły, że sildenafil zapewnił lepszą ulgę w bólu niż placebo.

Patrząc na powszechnie stosowane i nadużywane leki z grupy NLPZ i ich niekoniecznie wysoką skuteczność w tym schorzeniu sildenafil wydaje się być obiecującą alternatywą. Potrzebne są jednak dalsze badania w tym zakresie. Jak zatem widać sildenafil znajduje coraz szersze zastosowanie w aptecznej recepturze. To tylko dodatkowo umacnia fakt, że leki wykonywane w aptece to wcale nie umierający trend, a wręcz coraz bardziej udoskonalana gałąź farmaceutycznego fachu.

Konieczność przeliczenia dawki na cytrynian sildenafilu

Zdaniem prof. dr hab. n. farm. M. Sznitowskiej i dr n. farm. Moniki Gajewskiej jeżeli lekarz napisze: Sildenafili 0,1 (100 mg) to domyślnie chce podać dawkę 0,1 sildenafilu (lekarz nie musi wiedzieć, czy do sporządzenia leku farmaceuta użyje tabletkę czy dostępny już surowiec farmaceutyczny w postaci proszku). W tym przypadku należy przeliczyć dawkę sildenafilu na ilość cytrynianu (czyli wziąć odpowiednio więcej cytrynianu). Zatem w przeliczeniu należy uwzględnić, że: 100 mg sildenafilu odpowiada 140,48 mg cytrynianu sildenafilu.

Czytaj więcej na: WAŻNE: Wykonanie leków recepturowych z sildenafilem wymaga przeliczeń…

Recepty na leki recepturowe z sildenafilem

Płynne postacie leku z sildenafilem

Do wykonania form płynnych z sildenafilem można wykorzystać wodę lub sporządzony ex tempore syrop prosty. Istotny jest fakt, że rozpuszczalność cytrynianu sildenafilu w wodzie i roztworach wodnych jest ograniczona. Roztwory wodne z wykorzystaniem tego surowca można uzyskać przy stężeniu sildenafilu nieprzekraczającym 2,5 mg/g (3,5 mg/g po przeliczeniu na cytrynian sildenafilu). Dla syropu prostego rozpuszczalność wynosi około 1 mg/g (1,4 mg/g po przeliczeniu na cytrynian sildenafilu).

Półstałe postacie leku z sildenafilem

Maści z sildenafilem znajdują zastosowanie w leczeniu objawy Raynauda. Wykorzystuje się w tym celu podłoża zarówno lipofilowe, jak i hydrofilowe. Jednak ze względu na punkt uchwytu sildenafilu w naczyniach krwionośnych, zaleca się sporządzenie takich preparatów przy użyciu podłoży wykorzystywanych jako bazy maści diadermalnych i transdermalnych, ze szczególnym zwróceniem uwagi na Pentravan. Jest to nowoczesne podłoże emulsyjne, idealne do preparatów o działaniu głębokim lub ogólnym.

Stałe postacie leku z sildenafilem – kapsułki dopochwowe

Badania wskazują na możliwość zastosowania omawianego surowca w ginekologii. Sildenafil, po podaniu na błonę śluzową pochwy, wykazuje działanie zwiększające grubość błony endometrium, przez co przyzczynia się do wzrostu efektywności zabiegów zapłodnienia in vitro. Chociaż najpopularniejszą postacią leków dopochwowych są globulki, w których wykorzystuje się Oleum cacao, to stosowanie takiej formy wiąże się z wyciekaniem masła kakaowego z miejsca aplikacji. To z kolei nie tylko powoduje uczucie dyskomfortu dla pacjentki, ale też skraca czas przebywania leku w pochwie. Masło kakaowe można zastąpić podłożem Witepsol H15, jednak jako alternatywę dla globulek dopochwowych można stosować również kapsułki dopochwowe. Przykład recepty na taki lek zamieszczono poniżej.

W recepturze aptecznej wykonuje się również globulki dopochwowe zawierające sildenafil i progesteron, który jest odpowiedzialny za prawidłowy rozwój endometrium umożliwia implantację zapłodnionej komórki jajowej.

Stałe postacie leku z sildenafilem – proszki dzielone

Proszki z cytrynianem sildenafilu stosuje się w przetrwałym nadciśnieniu płucnym u noworodków i wcześniaków (Persistent Pulmonary Hypertension of the Newborn, PPHN). Jest to zespół objawów spowodowanych utrzymywaniem się u noworodka po urodzeniu takiego krążenia krwi, jak w czasie życia wewnątrzmacicznego. Przyczyną wystąpienia tego schorzenia mogą być niedorozwój naczyń płucnych, zaburzenia budowy naczyń płucnych lub zaburzona adaptacja krążenia płucnego do życia pozamacicznego. Wykonując proszki dzielone, należy pamiętać o konieczności przeliczeń sildenafilu na cytrynian sildenafilu.

Literatura:

1. Effect of vaginal sildenafil on the outcome of in vitro fertilization (IVF) after multiple IVF failures attributed to poor endometrial development, Geoffrey Sher, Jeffrey D. Fisch, Fertil Steril, 2002 Nov; 78(5): 1073-6.
2. The effect of vaginal sildenafil on the outcome of assisted reproductive technology cyclec in patients with repeated implantation failures: a randomized placebo-controlled trial, Ashraf Moini, Fatemeh Zafarani, Nadia Jahangiri, S. Hahideh Jahanian Sadatmahalleh, Marya Sadeghi, Mohammad Chehrazi, Firoozeh Ahmadi, Int J Fertil Steril. 2020 Jan; 13(4): 289-295.
3. Sildenafil citrate in the treatment of pain in primary dysmenorrhea: a randomized controlled trial, R. Dmitrovic, A.R. Kunselman, R.S. Legro, Human Reproduction, Volume 28, Issue 11, Nov 2013, 2958-2965.
4. Sildenafil in pediatric pulmonary arterial hypertension, AK Dhariwal, SB Bavdekar, J Postgrad Med., 2015 Jul-Sep; 61(3): 181-192.
5. Sildenafil for pulmonary hypertension in neonates, Cochrane Database Syst Rev., 2017 Aug; 2017(8): CD005494.
6. Receptura apteczna, pod redakcją Renaty Jachowicz, PZWL, Wydanie III, 2015.
7. https://magazyn-recepta.pl/leki-recepturowe-z-cytrynianem-sildenafilu/ Dostęp z dnia 3 marca 2023 r.
8. https://receptura.pl/leki-recepturowe-w-ginekologii/ Dostęp z dnia 3 marca 2023 r.
9. https://www.mp.pl/pacjent/pediatria/choroby/noworodek/71806,przetrwale-nadcisnienie-plucne-u-noworodkow Dostęp z dnia 3 marca 2023 r.