Lekobaza jest wieloskładnikowym podłożem, które często wykorzystujemy podczas sporządzania leków w aptece. Surowiec posiada unikatowe właściwości, które czynią go niezastąpionym elementem wyposażenia pokoju recepturowego.

Lekobaza – krótka charakterystyka podłoża 

Lekobaza jest białą, miękką, gładką masą o dość słabo wyczuwalnym zapachu. Do istotnych właściwości fizykochemicznych podłoża można zaliczyć jego dobrą rozsmarowywalność i bezpieczne dla skóry pH wynoszące 5,5. Fachowa literatura pozwala zaliczyć lekobazę do grupy podłóż amfifilowych, tj. takich, które w swoim składzie zawierają emulgatory olej/woda lub woda/olej. Dodatkowo podłoża amfifilowe składają się zazwyczaj z 38-40% wody.

Ze względu na bardzo dobre właściwości emulgowania większych ilości tego rozpuszczalnika jest to podłoże polecane do sporządzania maści wielofazowych. Warto jednak zwrócić uwagę na to, że klasyczna lekobaza nie posiada właściwości okluzyjnych, przez co może być gorzej tolerowana wśród pacjentów posiadających silnie przesuszoną skórę.

Sprawdź także: Podłoża maściowe

Praktyczne wskazówki recepturowe 

Lekobaza jest podłożem polecanym do sporządzania maści zawierających hydrokortyzon, tlenek cynku, witaminę A, cignolinę oraz mocznik. Ze względu na swoje unikatowe właściwości fizykochemiczne jest to składnik recepturowy dość często wykorzystywany do poprawy niezgodności.

Powyższy lek jest przykładem receptury, w której zamiana podłoża na Lekobazę, pozwoli uniknąć destabilizacji układu. Należy jednak pamiętać, że istnieją połączenia w których dodatek opisywanego podłoża może doprowadzić do wystąpienia wad jakościowych w finalnej postaci leku.

Dlatego należy unikać łączenia m.in. chlorowodorku tetrakainy, chlorowodorku lidokainy czy siarczanu cynku z Lekobazą. Nieumiejętne zmieszanie tych substancji może doprowadzić do złamania emulsji i rozrzedzenia podłoża. W kontekście praktycznego zastosowania Lekobazy, należy również wspomnieć o tym, że podczas sporządzania maści w unguatorze wykorzystanie zbyt wysokich obrotów może doprowadzić do znacznego zwiększenia objętości leku.

Zastosowanie Lekobazy w recepturze aptecznej

Lekobaza wchodzi w skład wielu leków recepturowych, które przeznaczone są do stosowania zewnętrznego. Preparaty zawierające to podłoże sprawdzają się w terapii ostrych i przewlekłych stanów zapalnych skóry, które przebiegają z wysiękiem. Ponadto lekobaza może być stosowana w preparatach diadermalnych (działających na warstwy skóry położone tuż pod jej powierzchnią) oraz transdermalnych (w których substancja aktywna wchłania się przez powierzchnię skóry i wywiera ogólnoustrojowe działanie).

Poniżej przedstawimy Państwu kilka przykładów leków recepturowych, które zawierają opisywane podłoże:

Lekobaza Galfarm – rodzaje i składy

Każda z dostępnych na polskim rynku lekobaz ma nieco inny skład. Wspomniane różnice dotyczą przeważnie składu ilościowego, jakościowego oraz dodawanych środków konserwujących. Pracownicy firmy Galfarm wychodzą naprzeciw oczekiwaniom nowoczesnych farmaceutów i opracowują unikatowe formuły podłóż, które rozszerzają możliwości wykorzystania zewnętrznie stosowanych preparatów recepturowych. Aktualnie w ofercie firmy Galfarm dostępne są trzy rodzaje lekobaz: Lekobaza Galfarm, Lekobaza apteczna Galfarm oraz Lekobaza Lux Apteczna. Każda z nich posiada specjalne właściwości, które sprawiają, że może być zastosowana w nieco innych kompozycjach recepturowych.

Klasyczna Lekobaza Galfarm jest wytwarzana według receptury zawartej w niemieckiej monografii. W skład tego podłoża wchodzi: monostearynian glicerolu 40-55, alkohol cetylowy, triglicerydy nasyconych kwasów tłuszczowych o średniej długości łańcucha, wazelina biała, polisorbat 40, glikol propylenowy, krzemionka koloidalna, kwas sorbinowy oraz woda oczyszczona. Wymienione składniki nadają podłożu właściwości pozwalające na sporządzanie emulsji o/w przeznaczonych do nakładania na zmiany wysiękowe lub emulsji w/o, które sprawdzają się w leczeniu przewlekłych stanów zapalnych. Lekobaza Galfarm może również posłużyć do przygotowania maści wielofazowych. Charakterystyczną cechą podłoża jest fakt, iż posiada niewielką ilość składników, dzięki czemu znacznie zmniejsza ryzyko wystąpienia miejscowych odczynów alergicznych.

W składzie Lekobazy Aptecznej Galfarm znajdują się: woda oczyszczona, wazelina biała, polipropylenoglikol, trójglicerydy o średniej długości łańcucha, monostearynian glicerolu PEG-20, alkohol cetylowy, monostearynian glicerolu 60. Ten rodzaj podłoża również świetnie sprawdzi się podczas przygotowywania preparatów wielofazowych, łączących w sobie właściwości maści, zawiesin, emulsji. Może być z powodzeniem dodawany do innych receptur, celem rozwiązania niezgodności fizycznych. Lekobaza Apteczna Galfarm nawilża i natłuszcza skórę.

Trzecie z dostępnych w portfolio firmy Galfarm podłóż tego typu- Lekobaza Lux Apteczna, wyróżnia się wysoką zawartością wody oczyszczonej, wynoszącą aż 65%. Dodatkowa zawartość glicerolu podnosi właściwości nawilżające hydrofobowego żelu bazowego.

W składzie tego podłoża znaleźć można: wodę oczyszczoną, hydrofobowe podłoża żelowe: (parafinę ciekłą, polistylen wysokiej gęstości, witaminę E), glicerol 85%, triglicerolu diizostearynian, izopropylu palmitynian, magnezu siarczan siedmiowodny, potasu sorbinian, kwas cetrynowy jednowodny. Dzięki wysokiej zawartości wody, zdolności do wytworzenia na powierzchni skóry natłuszczającej warstwy ochronnej Lekobaza Lux Apteczna powinna być wykorzystywana do produkcji preparatów stosowanych w leczeniu odwodnienia skóry, które towarzyszy miejscowym stanom zapalnym (np. w przebiegu wyprysku kontaktowego). Warto podkreślić, że w stosunku do wcześniej zaprezentowanych podłóż Lekobaza Lux Apteczna znacznie wolniej wiąże wodę. Szacuje się, że optymalna ilość tego rozpuszczalnika, jaka może być dodana w procesie sporządzania leku to 20-30%.

Osobny artykuł: Jak wybrać właściwą eucerynę?

Charakterystyka składników Lekobaz Galafarm

Zapraszamy do zapoznania się z krótką charakterystyką składników, które zostały wykorzystane do produkcji Lekobaz Galfarm.

Jedną z cech wspólnych, wszystkich dostępnych w portfolio firmy Galfarm podłoży tego typu jest zawartość emulgatorów niejonowych. Zgodnie z definicją, to estry i etery składające się z dwóch grup funkcyjnych nie ulegających dysocjacji (typu R-COOR). Do tej kategorii substancji zaliczyć można: alkohol cetylowy, monostearynian glicerolu oraz izostearynian triglicerolu. Zależnie od wysokości liczby HLB wspomniane związki mogą nadawać podłożu zdoln ość do tworzenia emulsji o/w lub w/o. Warto podkreślić, że podobne właściwości wykazuje zawarty w klasycznej Lekobazie Galfarm polisorbat 40. Dodatkowo wspomniany związek pełni funkcję solubilizatora ułatwiającego wprowadzenie do roztworu wodnego substancji nierozpuszczalnych lub trudno rozpuszczalnych w wodzie.

Triglicerydy nasyconych kwasów tłuszczowych o średniej długości łańcucha (MCT) to mieszanina związków, która zawiera nie mniej niż 95% nasyconych kwasów tłuszczowych o 8-10 węglowym szkielecie. Substancja pozyskiwana jest z bielma kokosowego lub olejowca gwinejskiego, ma wygląd jasnożółtej, oleistej cieczy praktycznie pozbawionej zapachu oraz smaku. MCT są jednymi z najczęściej stosowanych komponentów lipofilowych emulsji. Opisywana mieszanina triglicerydów wchodzi również w skład leków podawanych doustnie, pozajelitowo i miejscowo.

Hydrofobowe podłoże żelowe (parafina ciekła, polietylen wysokiej gęstości, witamina E) stanowi bazę Lekobazy Lux Aptecznej i jest ważnym składnikiem komponenty lipofilowej podłoża. Po aplikacji na skórę, tworzy ochronną powłokę hydrofobową, która zabezpiecza przed nadmiernym parowaniem wody i przesuszeniem naskórka. Z kolei dzięki umiejętności do zatrzymania wody w komórkach poprawia wchłanianie składników aktywnych zawartych w wytworzonym leku.

Wazelina biała jest podłożem lipofilowym węglowodorowym, które składa się głównie z mieszaniny węglowodorów nasyconych o rozgałęzionych łańcuchach. Charakteryzuje się półstałą konsystencją, neutralnym lub lekko woskowym zapachem oraz brakiem rozpuszczalności w wodzie. Ponadto jest odporna na działanie wilgoci i światła, co oznacza, że wspomniane czynniki nie prowadzą do zmiany właściwości podłoża. Liczba wodna wazeliny wynosi 7-10, co oznacza, że 100 g podłoża jest w stanie wemulgować jedynie 7-10 g roztworów wodnych. Wazelina biała nie wchodzi w interakcje z innymi składnikami leków recepturowych oraz uznaje się, że jest substancją nie wywołującą alergii kontaktowych.

Krzemionka koloidalna otrzymywana jest w wyniku płomieniowej hydrolizy chlorsilanów. Opisywana substancja jest powszechnie stosowana w technologii farmaceutycznej w charakterze substancji poślizgowej (dobra zsypywalność), stabilizatora emulsji, zawiesin oraz preparatów półstałych. Krzemionka koloidalna uważana jest za związek bezpieczny dla organizmu człowieka.

Magnezu siarczan siedmiowodny jest substancją o szerokim zastosowaniu w kosmetyce. Przypisuje się mu właściwości oczyszczające i zmniejszające stany zapalne.

Kwas sorbowy (E200) jest konserwantem, który bywa wykorzystywany głównie ze względu na swoje właściwości przeciwgrzybicze. Warto podkreślić, że jest to substancja, która nie zabezpiecza produktu przed szkodliwym działaniem bakterii. Sole kwasu sorbowego, np. sorbinian potasu (E202), wykazują podobne działanie jednak odznaczają się lepszą od związku wyjściowego rozpuszczalnością w wodzie.

Glicerol 85% to tłusty, bezbarwny płyn, który zaliczany jest do najprostszych alkoholi trójwodorotlenowych. W przemyśle farmaceutycznym wykorzystywany bywa jako substancja pomocnicza, w roli rozpuszczalnika, stabilizatora konsystencji. Ponadto płyn może być dodawany do preparatów zewnętrznych, ze względu na właściwości nawilżające skórę.

Glikol propylenowy to roztwór zazwyczaj wykorzystywany jako współrozpuszczalnik, który dobrze miesza się z wodą. W kontakcie z wodą prowadzi do rozluźnienia zwartej struktury cząsteczek pierwszej cieczy przez co poprawia rozpuszczalność substancji trudnorozpuszczalnych. Stosowany w roztworach do podawania doustnego, pozajelitowego, kroplach do uszu i nosa. Jako składnik półstałych postaci leku wykazuje działanie nawilżające. Substancja penetruje do głębszych warstw skóry i poprawia wchłanianie substancji leczniczych zawartych w leku.

W procesie produkcyjnym wykorzystuje się również wodę oczyszczoną, która stanowi bazę do rozpuszczania składników dostępnych w fazie wodnej. Wspomniany rozpuszczalnik pomaga uzyskać odpowiednią konsystencję podłoża. Wysoka zawartość wody odpowiada za wytworzenie na powierzchni skóry „efektu chłodzenia”.

Literatura:

[1]       “5 popularnych rodzajów maści recepturowych,” Farmacja.pl, Apr. 01, 2020. https://farmacja.pl/5-popularnych-rodzajow-masci-recepturowych/ (accessed Feb. 14, 2021).

[2]       “Emulgatory w kosmetologii – Artykuły – Biotechnologia.pl – łączymy wszystkie strony biobiznesu.” https://biotechnologia.pl/kosmetologia/emulgatory-w-kosmetologii,12379 (accessed Feb. 14, 2021).

[3]       “Lekobaza,” Farmacja.pl, Jan. 23, 2020. https://farmacja.pl/lekobaza-2/ (accessed Feb. 13, 2021).

[4]       “Lekobaza apteczna,” Galfarm, Feb. 05, 2021. https://galfarm.pl/baza-wiedzy/surowce/lekobaza-apteczna/ (accessed Feb. 14, 2021).

[5]       “Lekobaza Galfarm,” Galfarm, Feb. 05, 2021. https://galfarm.pl/baza-wiedzy/surowce/lekobaza-galfarm/ (accessed Feb. 14, 2021).

[6]       “Lekobaza Lux Apteczna,” Galfarm, Feb. 05, 2021. https://galfarm.pl/baza-wiedzy/surowce/lekobaza-lux-apteczna/ (accessed Feb. 14, 2021).

[7]       Małgorzata Sznitowska, Farmacja Stosowana- Technologia Postaci Leku. Warszawa: PZWL, 2017.

[8]       “Parafina ciekła i parafina stała,” Receptura.pl, Jan. 28, 2020. https://receptura.pl/parafina-ciekla-i-parafina-stala/ (accessed Feb. 14, 2021).

[9]       “Roztwory glicerolowe w recepturze aptecznej,” Receptura.pl, Jul. 15, 2019. https://receptura.pl/roztwory-glicerolowe-w-recepturze/ (accessed Feb. 14, 2021).

[10]     “Sorbic acid (kwas sorbowy) – opis, działanie, funkcje,” Kosmopedia. https://www.kosmopedia.org/encyklopedia/sorbic-acid/ (accessed Feb. 14, 2021).