Zapalenie jamy ustnej (Mucositis)
Zapalenie błony śluzowej jamy ustnej dotyka od 20-75% pacjentów onkologicznych leczonych za pomocą chemioterapii lub radioterapii. Może pojawić się w ciągu 14 dni od rozpoczęcia leczenia i trwać jeszcze kilka miesięcy po jego zakończeniu. Pacjent będzie skarżył się na bolesne podrażnienia, rumień, obrzęki i owrzodzenia na śluzówce jamy ustnej. Zmiany najczęściej pojawiają się na policzkach, dziąsłach, czerwieni wargowej i brzusznej części języka. W wyniku pojawienia się tych zmian pacjent może mieć problemy z przyjmowaniem oraz połykaniem pokarmów i płynów. Czasami niezbędne jest założenie sondy nosowo-żołądkowej, aby możliwe by odżywianie pacjenta.
Magic mouthwash – składniki
Magic mouthwash to potoczne określenie na płyny do płukania jamy ustnej, które mają ulżyć pacjentowi i przyspieszyć gojenie się zmian zapalnych.
W ich skład może wchodzić:
- lek przeciwhistaminowy, np. difenhydramina – o działaniu zmniejszającym świąd;
- środek miejscowo znieczulający, np. lidokaina, benzokaina – zmniejszający dyskomfort i łagodzący ból;
- substancja zobojętniająca kwas żołądkowy – wodorotlenek glinu lub wodorotlenek magnezu – która ułatwia innym składnikom płynu pokrycie wnętrza błony śluzowej oraz chroni przed kwasami;
- lek przeciwgrzybiczy – nystatyna – zapobiega i zwalcza infekcję grzybiczą;
- antybiotyk – siarczan neomycyny, tetracyklina – zwalczający zakażenie bakteryjne;
- glikokortykosteroid, hydrokortyzon, deksametazon – o działaniu przeciwzapalnym i przeciwświądowym.
Aby mieszanka mogła zadziałać, pacjent powinien stosować ją co 4-6 godzin, a sporządzony płyn trzymać w jamie ustnej przez co najmniej minutę. Zalecane jest również, aby przez co najmniej 30 minut przed i po zastosowaniu płukanki nie spożywać pokarmów i płynów.
Sprawdź także: Płukanka Parmy – skład, wykonanie i zastosowanie
Magic mouthwash – przykłady receptur
Preparaty typu Magic mouthwash stosowane są powszechnie m.in. w Stanach Zjednoczonych. Jedna z popularnych receptur posiada następujący skład:
Nystatini susp. 30 ml
Hydrocortisonum 60 mg
Diphenhydramini sir. ad 240 ml
Alternatywny przepis to:
2% Lidocaini sol.
Maalox
0,25% Diphenhydramini sol. aa 30 ml
Jednak w Polsce nie występuje difenhydramina w syropie, a jedynie w formie tabletek wieloskładnikowych (np. Apap noc) lub kropli do nosa.
Możemy natomiast spotkać się z receptą na płyn do płukania jamy ustnej z doksepiną.
Rp.
Doxepini 0,5
Aquae ad 100,0
M.f. solutio
D.S. Do płukania jamy ustnej co 4 godziny
Badania wykazały, że pacjenci stosujący płukankę z doksepiną odczuwali wyraźną poprawę i zmniejszenie bólu popromiennego. Jednocześnie skarżyli się oni na silniejsze uczucie palenia w jamie ustnej i zaburzenia smaku. Z kolei w innym badaniu wykazano, że pacjenci po płukaniu jamy ustnej odczuwali większe zmęczenie i senność w porównaniu z placebo. Jednak aby wyciągnąć ostateczne wnioski, potrzebne są dalsze badania.
W polskich aptekach pojawiają się również recepty na preparaty do pędzlowania jamy ustnej, zawierające niektóre ze składników Magic mouthwash, np.
Rp.
Nystatini 500 000 j.m.
Anaesthesini
Neomycini aa 0,5
Mentholi 0,02
Hydrocortisoni 0,125
Glycerini ad 30,0
M.f. sol.
D.S. 2 x dziennie pędzlowanie j. ustnej
Osobny artykuł: Wkręć się w recepturę – glicerynowa płukanka do gardła
Literatura:
- Uberoi, A. S., Brown, T. J., & Gupta, A. (2019). Magic mouthwash for oral mucositis: a teachable moment. JAMA internal medicine, 179(1), 104-105.
- https://hematoonkologia.pl/aktualnosci/news/id/1793-doksepina-w-plynie-do-plukania-jamy-ustnej-vs-placebo-w-leczeniu-silnego-bolu-w-przebiegu-mucositis-u-pacjentow-po-radio-chemioterapii-glowy-i-szyi-randomizowane-badanie-iii-fazy-ncctg-n09c6
- https://www.mayoclinic.org/tests-procedures/chemotherapy/expert-answers/magic-mouthwash/faq-20058071
- https://www.healthline.com/health/magic-mouthwash#instructions
- http://www.ncbop.org/faqs/Pharmacist/faq_CompoundedProducts.htm