Nazwa polska: Maść cholesterolowa

Nazwa łacińska: Unguentum Cholesteroli

Wygląd i właściwości fizykochemiczne

Maść cholesterolowa jest białą, lekko przeświecającą, miękką masą o jednorodnej konsystencji i słabo wyczuwalnym zapachu. Charakteryzuje się wysoką liczbą wodną, która wynosi minimum 120. Oznacza to, że 100g podłoża w temperaturze 20^oC jest w stanie trwale związać 120g wody lub roztworów wodnych.

Maść cholesterolowa zaliczana jest do podłoży absorpcyjnych (lipofilowych bezwodnych), stanowi połączenie węglowodorów z emulgatorem. Jej skład zmieniał się na przestrzeni lat.

Skład wg FP III z 1954 roku:

Obecny skład maści cholesterolowej został wprowadzony przez FP X i przedstawia się następująco:

Osobny artykuł: Rola podłoża w półstałej postaci leku

Otrzymywanie

Otrzymywanie maści cholesterolowej jest bardzo proste: cholesterol, wazelinę białą oraz parafinę stałą należy stopić na łaźni wodnej, następnie dodać ogrzaną parafinę ciekłą i mieszać do zastygnięcia. Obecnie na rynku dostępna jest maść cholesterolowa jako gotowy produkt.

Rola i budowa cholesterolu

Cholesterol, należący do grupy steroli, posiada charakter amfifilowy, co znaczy że jedna część jego cząsteczki posiada właściwości hydrofobowe, natomiast druga – hydrofilowe. W związku z tym jest dobrym emulgatorem, to jemu maść cholesterolowa zawdzięcza zdolność wiązania znacznych ilości wody. Gromadzi się na granicy faz i częściowo rozpuszczając się w jednej fazie i częściowo w drugiej, stabilizuje granicę między nimi, tworząc trwałą emulsję typu woda/olej. Ponadto cholesterol pełni też rolę regulatora konsystencji maści.

Cholesterol znajduje się w prawie wszystkich tkankach człowieka.  Wypełnia przestrzenie międzykomórkowe warstwy rogowej naskórka i występuje w sebum ludzkim, dlatego jest składnikiem dobrze tolerowanym przez skórę. Odgrywa ważną rolę w jej prawidłowym działaniu ochronnym i zabezpiecza ją przed utratą wody. Zaburzenia gospodarki lipidowej, w tym cholesterolu, sprawiają, że naskórek staje się bardziej wrażliwy na czynniki zewnętrzne. Cholesterol stosunkowo łatwo przechodzi przez warstwę rogową skóry, dzięki czemu ułatwia przenikanie substancji aktywnych do głębszych jej warstw.

Zastosowanie

Maść cholesterolowa może być stosowana samodzielnie lub w połączeniu z innymi składnikami. Wykazuje działanie nawilżające, natłuszczające i zmiękczające. Znalazła zastosowanie w leczeniu podrażnień, oparzeń i uszkodzeń skóry. Ponadto ze względu na swoje działanie kojące dobrze sprawdza się w atopowym zapaleniu skóry, pokrzywce, wyprysku kontaktowym oraz innych chorobach alergicznych skóry. Maść cholesterolowa polecana jest również do stosowania po długotrwałej terapii sterydami lub agresywnym leczeniu przeciwtrądzikowym, kiedy naskórek jest ścieńczały i mocno przesuszony. Jest też dobrym wyborem przy leczeniu łuszczycy, ponieważ wykazuje właściwości regenerujące. Znalazła też zastosowanie jako maść ochronna zabezpieczająca skórę przed niekorzystnym działaniem czynników zewnętrznych (wiatr, mróz, słońce). Maść cholesterolowa dobrze sprawdza się też w przypadku wrażliwej skóry dzieci, ponieważ nie powoduje podrażnień i nie wykazuje działania alergizującego.

Nadaje się do sporządzania maści wszystkimi metodami (moździerz, unguator, mieszadło szybkoobrotowe). Zawiera w swym składzie obojętne substancje, które nie wchodzą w interakcje, dlatego nadaje się do sporządzania maści z antybiotykami, glikokortykosteroidami i witaminami. Ze względu na zdolność wiązania dużych ilości wody jest podłożem chętnie stosowanym w recepturze aptecznej.

Osobny artykuł: Leki stosowane w atopowym zapaleniu skóry

Przykłady recept

mgr farm. Angelika Nowicka

Zobacz także: parafina, euceryna, wazelina, wazelina, lanolina, lekobaza

Piśmiennictwo:

1. Karta Charakterystyki Produktu: Maść cholesterolowa.
2. Wykaz surowców farmaceutycznych dopuszczonych do obrotu na terenie RP.
3. Rowe R. C., Sheskey P. J., Quinn M. E., Handbook of Pharmaceutical Excipients, wyd. Pharmaceutical Press and American Pharmacists Association, Londyn 2009.
4. Marszałł L., Receptura apteczna półstałych postaci leków w teorii i praktyce, Wyd. FARMAPRESS, Warszawa 2015.
5. Żurek S., Charakterystyka podłoży maściowych, Farmacja Praktyczna, 2018.