Maści do oczu (łac. Unguenta ophthalmica) są półstałymi preparatami aplikowanymi bezpośrednio do worka spojówkowego bądź na brzegi powiek. Składają się z jednej lub kilku substancji czynnych o ukierunkowanym działaniu farmakologicznym. Bazę stanowi jałowe podłoże – najczęściej jest to wazelina biała bądź jej połączenie z lanoliną bezwodną i parafiną płynną [1,2].
Paraffini liq. 10,0
Lanolini anhydrici 10,0
Vaselini albi 80,0
Aby przygotować podłoże, należy stopić parafinę ciekłą, lanolinę bezwodną oraz wazelinę białą. Otrzymaną mieszaninę przesączyć na ciepło, a następnie wyjałowić w temperaturze 160°C w sterylizatorze powietrznym przez jedną godzinę [1,2].
Osobny artykuł: Leki recepturowe stosowane do oczu
Jak powstają recepturowe maści do oczu?
Aby sporządzić maść do oczu, konieczne jest zachowanie odpowiednich wymogów jałowości. Właśnie z tego powodu preparaty te powstają w loży z nawiewem laminarnym i lampą UV. Sprzęt zapewnia utrzymanie warunków aseptycznych, czyli takich, dzięki którym nie dochodzi do zanieczyszczenia leku recepturowego drobnoustrojami. Jałowość leku osiąga się za pomocą jednej z trzech metod:
- wyjaławiania przez sączenie przy użyciu sączków membranowych o średnicy porów 0,22 μm;
- wyjaławiania w autoklawie;
- sporządzania leku w warunkach aseptycznych z jałowych surowców [3].
Co ważne, maści do oczu mają określony termin przydatności: 4 tygodnie w przypadku preparatów bezwodnych oraz 7 dni dla leków zawierających wodę [1,2].
Maści do oczu typu emulsja
Z taką postacią leku mamy do czynienia wówczas, gdy dana substancja lecznicza rozpuszcza się tylko w jednej z faz (np. wodnej). Natomiast ogólna zasada sporządzenia polega na rozpuszczeniu składnika aktywnego w odpowiedniej ilości jałowej wody (określanej mianem Aqua pro usu ophtalmico) lub roztworu pomocniczego środka konserwującego. Całość wyjaławiamy, a następnie łączymy z podłożem (metoda 2) [2].
Przykładem maści do oczu typu emulsji jest następujący lek recepturowy:
Rp.
1% Ung. Pilocarpini hydrochloridi 10,0
M.f. ung. ophtalm.
Maść do oczu typu zawiesina
Maść zawiesinę uzyskujemy wtedy, gdy dana substancja czynna ma postać ciała stałego, które nie rozpuszcza się lub słabo rozpuszcza się w podłożu oraz innych rozpuszczalnikach. Właśnie z tego powodu zachodzi konieczność zawieszenia substancji w podłożu. Zawiesinę sporządzamy również, gdy substancja lecznicza jest antybiotykiem o niskiej trwałości w roztworach wodnych.
Zobacz również: Receptura antybiotyków
Maści do oczu typu zawiesina przygotowujemy wg metody 3. Zasada sporządzenia polega na roztarciu substancji leczniczej z niewielką ilością jałowej parafiny ciekłej lub lotnego rozpuszczalnika. Kolejno dodajemy porcjami jałowe podłoże – całość dokładnie mieszamy. Podczas przygotowywania maści typu zawiesin należy zadbać o odpowiednie rozdrobnienie substancji czynnej, aby zapobiec podrażnieniu powierzchni oka [1,2].
Przykładem maści do oczu typu zawiesin jest preparat z neomycyną:
Rp.
1% Ung. Neomycini sulfatis 10,0
M.f. ung. ophtalm.
Maści do oczu typu roztwór?
Taką postać leku recepturowego otrzymujemy wtedy, gdy dana substancja tworzy jednorodny układ z podłożem. Innymi słowy, oznacza to, że jest w nim rozpuszczalna. Maści do oczu typu roztwór przygotowujemy rzadko, częściej zaś wykonujemy je w postaci emulsji oraz zawiesin [2].
Bibliografia:
1. R. Jachowicz, Receptura apteczna, 2019, s. 431-440.
2. S. Janicki, A. Fiebig, M. Sznitowska, Farmacja stosowana – podręcznik dla studentów farmacji, 2008, s. 403-422.
3. https://www.aptekarzpolski.pl/wiedza/formy-farmaceutyczne-lekow-podawanych-do-oczu-%EF%BB%BF/ [dostęp 27.07.21].
