Grzybica paznokci

Grzybica paznokci (onychomikoza) jest schorzeniem przewlekłym i nawracającym, stanowiącym niemałe wyzwanie terapeutyczne – odsetek niepowodzeń wynosi od 25 do 50%. W 80% przypadków chorobę tę wywołują dermatofity – najczęściej Trichophyton rubrum, rzadziej T. mentagrophytes var. granulosum lub T. tonsurans. Ryzyko wystąpienia onychomikozy wzrasta wraz z wiekiem, a także przy cukrzycy, łuszczycy oraz przewlekłej niewydolności żylnej [1].

Przy wystąpieniu grzybicy paznokci zaleca się zastosowanie leczenia skojarzonego – ogólnego i miejscowego. Leczenie ogólne opiera się na wykorzystaniu itrakonazolu lub terbinafiny. Rzadziej stosowanym lekiem jest flukonazol. Terapia miejscowa jest prowadzona, kiedy zmiany grzybicze występują na maksymalnie 3 paznokciach i nie przekraczają połowy ich powierzchni. Polega ona na zastosowaniu lakieru zawierającego cyklopiroks lub amorolfinę. W niektórych przypadkach zaleca się również usunięcie zakażonych płytek paznokciowych przy pomocy metod chirurgicznych lub chemicznych [1, 2].

Zobacz także: Leki recepturowe stosowane w infekcjach bakteryjnych skóry

Grzybica paznokci- leczenie

Metodą chemicznego usuwania płytek paznokciowych jest zastosowanie maści ablacyjnej zawierającej bifonazol (o stężeniu 1%) w połączeniu z mocznikiem (40%). Używa się jej przez okres od 7 do 14 dni, natomiast po ablacji stosuje się krem z samym bifonazolem na łożyska paznokciowe [2]. Użycie mocznika wynika z jego właściwości keratolitycznych. Rozmiękcza on keratynę i zwiększa wiązanie wody w tkankach – struktura płytki paznokciowej rozluźnia się, dzięki czemu możliwe jest bezbolesne i nieinwazyjne usunięcie paznokcia. Dzięki mocznikowi wzrasta także przenikania leku przeciwgrzybiczego do paznokcia. W przeprowadzonych badaniach dodatek mocznika, nadtlenku wodoru i kwasu tioglikolowego zwiększał przenikanie terbinafiny do paznokcia dziesięciokrotnie w stosunku do użycia samej terbinafiny. Użycie leku przeciwgrzybiczego w połączeniu z mocznikiem przekłada się także na lepsze efekty terapii [3, 4]. Inną substancją o działaniu keratolitycznym stosowaną w grzybicy paznokci, jest kwas salicylowy, wykazujący jednocześnie właściwości grzybobójcze. Występuje on w preparacie Acifungin forte, zawierającym również kwas borowy, taninę oraz kwas galusowy [5].

Czytaj także: Grzybica- jak doraźnie pomóc pacjentowi?

Grzybica stóp

Grzybica stóp wywoływana jest zwykle przez grzyby z gatunków Trichophyton rubrum lub T. metagrophytes var. granulosum, rzadziej przez T. tonsurans lub Epidermophyton floccosum. Zakażenie przenosi się przez skarpety czy buty, często na łaźniach i basenach. Czynnikiem predysponującym jest cukrzyca, często choroba dotyczy również sportowców, przez co nazywana jest „stopą atlety”. Grzybica stóp z reguły umiejscowiona jest na podeszwach stóp, ich bocznych krawędziach bądź w przestrzeniach międzypalcowych. Wyróżnia się formę międzypalcową, potnicową, złuszczającą, wrzodziejącą oraz krostkową [2, 6, 7]. 

Grzybica stóp- Leczenie

W przypadku braku współwystępowania grzybicy paznokci, zwykle stosuje się leczenie miejscowe. Terapia uzależniona jest od typu zakażenia i opiera się na wykorzystaniu pochodnych imidazolowych, alliloamin, amorolfiny oraz cyklopiroksu. 

Maść Whitfielda

W przypadku grzybicy złuszczającej rekomendacje ekspertów Polskiego Towarzystwa Dermatologicznego wskazują na zasadność zastosowania maści recepturowych zawierających kwas benzoesowy oraz działający keratolitycznie kwas salicylowy. Przykładem takiej receptury jest maść Whitfielda, zawierającej  kwas benzoesowy i 3% kwas salicylowy na podłożu lanolinowym.. 

Rp. Maść Whitfielda

Acidum salicylicum 5,0 g

Acidum benzoicum 12,0 g

Adeps lanae 83,0 g

Maść Whitfielda- wykonanie

Kwas benzoesowy należy zmikronizować i wymieszać z kwasem salicylowym. Następnie na łaźni wodnej należy stopić lanolinę. Kolejno dodajemy ją stopniowo do wcześniej wymieszanych kwasów. Przy tym należy cały czas mieszać dodawaną lanolinę, aż do jej całkowitego zastygnięcia. Gotową maść należy przechowywać w temperaturze od 8ºC do 15ºC. 

Kwas salicylowy można znaleźć także w gotowych produktach leczniczych. W połączeniu z chlorimidazolem występuje on w preparacie Polfungicid ze wskazaniem do stosowania w grzybicach międzypalcowych i przypaznkociowych. Również w tym przypadku rolą substancji keratolitycznej jest wzmacnianie działania substancji przeciwgrzybiczej [2, 8].

Autor: mgr farm. Jakub Wierzchoń

Bibliografia

1. Malinowska A., Nowicki R., Grzybica paznokci – terapia musi być konsekwentna, Dermatologia po dyplomie 2014/06, https://podyplomie.pl/dermatologia/17410,grzybica-paznokci-terapia-musi-byc-konsekwentna (dostęp: 19.10.2020)
2. Maleszka R., Adamski Z., Szepietowski J., Baran E., Leczenie powierzchownych zakażeń grzybiczych – rekomendacje ekspertów Sekcji Mikologicznej Polskiego Towarzystwa Dermatologicznego, Przegl Dermatol 2015, 102, 305–315
3. Charakterystyka Produktu Leczniczego: Canespor Onychoset (10 mg + 400 mg)/g, maść
4. Hoffman K., What The Research Reveals About The Use Of Urea For The Treatment Of Onychomycosis, Podiatry Today Online, https://www.podiatrytoday.com/blogged/what-research-reveals-about-use-urea-treatment-onychomycosis (dostęp: 19.10.2020)
5. Charakterystyka Produktu Leczniczego: Acifungin Forte (4,024 g + 0,966 g + 1,61 g + 2 g + 4,4 g + 1 g)/100 g, roztwór na skórę
6. Jabłońska S., Majewski S., Choroby skóry i przenoszone drogą płciową, s. 85-86, PZWL Wydawnictwo Lekarskie, 2013
7. Latkowski B., Lukas W., Godycki-Ćwirko M., Medycyna rodzinna, s. 956, PZWL Wydawnictwo Lekarskie, 2017
8. Charakterystyka Produktu Leczniczego: Polfungicid (50 mg + 10 mg)/ml, roztwór na skórę