Mazidła

Do półstałych postaci leków recepturowych oprócz maści, past i kremów należą również mazidła. Stosowane są zewnętrznie w celu osiągnięcia miejscowego działania naprawczego, przeciwreumatycznego, ściągającego lub ochronnego. W poniższym artykule zostaną przypomniane najważniejsze zagadnienia.
Sporządzanie mazidła wapiennego (fot. Redakcja receptura.pl).

Czym są mazidła?

Mazidła (łac. Linimenta) to wielofazowy układ rozproszeń w fazie płynnej lub półstałej. Po wytrząsaniu rozdzielone składniki tworzą postać o jednorodnym wyglądzie. Ze względu na wykorzystywanie do produkcji olejów, mazidła charakteryzują się niską trwałością i dużą predyspozycją do jełczenia. Przygotowywane są z dołączoną informacją o zmieszaniu przed użyciem. Preparaty te powinny być sporządzane ,,ex tempore”. Podobnie jak w przypadku maści, znaczenie ma zdolność przylegania danej postaci leku do skóry, a także ułatwione wchłanianie substancji hydrofobowych. Dzięki takim właściwościom mazidła mogą być zarówno wcierane w skórę lub rozsmarowywane na jej powierzchni.

Substancje najczęściej stosowane w mazidłach

W składzie mazideł najczęściej znajdują się oleje, węglowodory, roztwory amoniaku i wodorotlenków, olejki eteryczne, etanol oraz balsamy. Olejki dodawane są zazwyczaj w ilości 10 kropli na 100 gramów mazidła. Przykłady wykorzystywanych substancji:

  • olej lniany – zawiera nienasycone kwasy tłuszczowe, które korzystnie wpływają na suchą, pozbawioną elastyczności skórę,
  • wodorotlenek wapnia – w mazidłach sprawdza się jako preparat ściągający przy oparzeniach i odmrożeniach skóry,
  • kapsaicyna (w Tinctura capsici), kamfora (również w postaci olejku) – powodują podrażnienie nerwów czuciowych i przekrwienie skóry, co daje efekt rozgrzewający,
  • olejek terpentynowy – usprawnia przepływ krwi, działa przeciwbólowo,
  • tlenek cynku, talk, tanina – wykazują działanie ściągające, wysuszające,
  • balsam peruwiański – działa antyseptycznie, przeciwzapalnie.

Mazidła – podział

Mazidła dzieli się ze względu na stosowane podłoża i sposób otrzymywania. Wyróżnimy mazidła:

  • olejowe (łac. Olimenta) – wykonywane poprzez zmydlanie oleju lnianego wodą wapienną, a także oleju rzepakowego oraz kamforowego amoniakiem,
  • mydlane (łac. Saponimenta) – wykonywane poprzez zmydlenie oleju oraz rozpuszczenie mydła w etanolu,
  • wazolimenty (łac. Vasolimenta) – powstają na bazie parafiny (olej mineralny),
  • lanolinowe – podłożem jest lanolina.

Mazidła – przykłady recept

Mazidło wapienne

Rp.

Lini olei

Aquae Calcis                                          aa 20,0

Jest to najczęściej wykonywane mazidło, stosowane w przypadku oparzeń oraz odmrożeń skóry. W celu jego sporządzenia substancje należy zmieszać bezpośrednio w butelce. W trakcie powstaje mydło wapienne o charakterze emulgatora w/o.

Osobny artykuł: Mazidło wapienne – Linimentum Calcis

Mazidło mydlano-kamforowe – Linimentum saponato-camphoratum

Rp.

Acidum stearynicum                           22 cz.

Natrium hydricum solutum              22 cz.

Glicerinum                                             20 cz.

Spiritus                                                  90 cz.

Camphora                                             20 cz.

Spirytus                                                 790 cz.

Oleum Lavandulae                              5 cz.

Oleum Rosmarini                                5 cz.

Ammonium hydricum sol.                26 cz.

Pod chłodnicą zwrotną należy ogrzewać kwas stearynowy, roztwór wodorotlenku sodu, glicerynę oraz część spirytusu (90,0 g), aż do rozpuszczenia kwasu. Następnie dodać rozpuszczoną w 790,0 g etanolu kamforę. Na koniec olejki i amoniak. Całość wymieszać i od razu przesączyć.

Mazidło rozgrzewające – Linimentum restaurans

Rp.

Camphora                                              1,0

Ethanolum (760g/l)                            36,5

Ether ethylicus                                     2,5

Capsici tinctura                                    15,0

Ammonii hydroxidum (96 g/l)         10,0

Natrii chloridum                                  5,0

Aqua purificata                                    30,0

Linimentum Calcis tannisatum

Rp.

Oleum Lini                                             90,0

Aqua Calcis                                            90,0

50% Sol. Tannini                                  50,0

Sprawdź także: Mazidło z cignoliną

 

Bibliografia

  1. https://www.aptekarzpolski.pl/wiedza/08-2009-receptariusz-recepturowe-masci-na-oparzenia/
  2. https://www.aptekarzpolski.pl/wiedza/11-2014-znane-od-czasow-szwejka-a-nawet-galena-niech-nam-zyja-mazidla/
  3. https://pl.wikipedia.org/wiki/Mazid%C5%82o
  4. Bodek Kazimiera. Przewodnik po recepturze aptecznej. UM Łódź 2018.
  5. Receptura apteczna. Sporządzanie leków jałowych i niejałowych. Red. Jachowicz, Renata. PZWL Wydawnictwo Lekarskie, 2021.
  6. Wojciech Chmielak. Ściąga z receptury, 2014.
logo