Jak wykonać mazidło wapienne?

Przed przystąpieniem do wykonania mazidła musimy przygotować wodę wapienną. Jest to roztwór tlenku wapniowego, zawierający nie mniej niż 0,15% i nie więcej niż 0,17% wodorotlenku wapniowego Ca(OH)2. Tlenek wapnia należy zmieszać w parownicy z 5 cz. wody do utworzenia równomiernej papki.

Uzyskany układ spłukujemy do naczynia przy użyciu 100 cz. wody i po wymieszaniu pozostawiamy w zamkniętym naczyniu do odstania. Płyn przezroczysty zlewamy znad osadu i odrzucamy. Osad zalewamy ponownie 100 cz. wody, mieszamy dokładnie w ciągu kilku minut i pozostawiamy do odstania w zamkniętym naczyniu, aby rozpuszczony Ca²⁺ nie łączył się z CO₂ i nie wytrącał w postaci CaCO₃. Wodę wapienną należy przechowywać nad osadem. Na krótko przed sporządzeniem mazidła wapiennego zlewamy roztwór wodorotlenku wapnia znad osadu i sączymy. Dobrze przygotowana woda wapienna jest praktycznie klarowna.

Najprostszą metodą wykonania leku jest wytrząsanie w butelce oleju lnianego z wodą wapienną. Emulsję można również wykonać, ucierając składniki w moździerzu i gotowy lek przelać do butelki z ciemnego szkła. W czasie mieszania wolne kwasy tłuszczowe reagują z jonami wapnia i tworzy się mydło będące emulgatorem w/o. Ze względu na małą ilość wodorotlenku wapnia w wodzie wapiennej (0,16%) mazidło podczas przechowywania nie gęstnieje. Emulsja jednak nie jest trwała i przed każdym użyciem butelka z lekiem musi być wstrząsana przez pacjenta.

 Osobny artykuł: Nalewki zawierające glikozydy kardenolidowe – charakterystyka

Emulsje – odkrycie, rodzaje, zastosowanie

Emulsje to płynna postać leku, która stosunkowo rzadko pojawia się na receptach lekarskich. Zdarza się jednak, że ich wykonanie nastręcza wielu trudności, dlatego warto przyjrzeć się bliżej budowie oraz właściwościom tychże leków do stosowania zewnętrznego. Przykładem powszechnie znanej i stosowanej emulsji jest… mleko. Łacińskie słowa emulgeo, emulgere znaczą „doić” lub „wysysać” stąd można przypuszczać, że to właśnie mleko było pierwszą zidentyfikowaną emulsją.

Emulsja to układ rozproszony dwóch faz, które nie mieszają się ze sobą. Pierwsze tego typu preparaty stosowane w lecznictwie otrzymywane były poprzez rozgniatanie nasion migdałowca oraz maku z wodą. W ten sposób otrzymywano Emulsio amygdalina oraz Emulsio papaveris. Dopiero w XVIII wieku nauczono się otrzymywać emulsje przez umiejętne łączenie olejów i wody z użyciem emulgatora.

Wyróżniamy dwa podstawowe typy emulsji: olej w wodzie i woda w oleju zwane emulsjami prostymi. Fazę wodną stanowią głównie woda lub mieszanina wody i glicerolu lub wody i etanolu. Faza olejowa to z kolei oleje mineralne lub oleje roślinne. Preparaty o/w do stosowania zewnętrznego pełnią funkcję nawilżającą, ulegają łatwemu zmyciu z powierzchni skóry. Wykorzystując emulsję o/w do stosowania wewnętrznego osiągamy lepsze wchłanianie substancji oleistych i związków rozpuszczonych w olejach. Dodatkowo maskujemy nieprzyjemny smak.

Sprawdź także: Kalkulator etanolu

Emulsje w/o do stosowania zewnętrznego zmiękczają i działają ochronnie. Tego typu preparaty stosowane są też w iniekcjach i cechują się wydłużonym czasem działania. Wśród emulsji wyróżnić możemy również tzw. emulsje podwójne: woda/olej/woda lub olej/woda/olej. Tego typu emulsje powstają w wyniku zemulgowania istniejących już emulsji danego typu. Mają one zastosowanie przy uzyskiwaniu przedłużonego działania leków oraz w kosmetologii. Wyróżniamy również emulsje wielokrotne, np. w/o/w/o.

Procesy, jakim podlegają emulsje

Aby uzyskać emulsję trwałą, niezbędny jest dodatek emulgatora. To substancja, która gromadząc się na granicy faz, zmniejsza napięcie powierzchniowe i stabilizuje układ. Dzięki emulgatorowi cząstki fazy rozproszonej są od siebie oddzielone, co zapobiega ich zlewaniu się. To właśnie od zastosowanego emulgatora zależy rodzaj otrzymanej emulsji. Emulgatora w układzie musi być tyle, by wystarczyło na wytworzenie błon dookoła wszystkich miceli. Najczęściej ilość substancji powierzchniowoczynnej niezbędnej do wytworzenia stabilnej emulsji określa się na poziomie 2–5%.

Emulsje pod względem trwałości zaliczamy do postaci leków o krótkiej przydatności do użycia. Procesy starzenia, jakie możemy zaobserwować w przypadku tej postaci leku, to m.in.:

• Śmietankowanie – zachodzi w przypadku, kiedy fazy znacząco różnią się gęstością, a faza rozpraszająca jest lżejsza. Następuje wtedy proces sedymentacji fazy rozproszonej i gromadzenie się jej na dnie naczynia.
• Flokulacja – jest odwracalnym procesem łączenia się kuleczek we flokuły – skupiska, kiście cząstek fazy zawieszonej, ale bez ich zlewania się ze sobą. Na ogół przyczyną jest zbyt mała ilość emulgatora.
• Koalescencja – zachodzi, kiedy w emulsji nie ma wystarczającej ilości emulgatora. Micele zderzają się i łączą ze sobą. Jest to proces nieodwracalny i może prowadzić do złamania emulsji.
• Ostwaldowskie dojrzewanie emulsji – podczas długiego przechowywania emulsji różnica ciśnień między wnętrzem miceli a fazą rozpraszającą prowadzi do dyfuzji składników emulsji fazy wewnętrznej z mniejszych miceli do większych. W wyniku tego procesu dochodzi do zaniku małych miceli na rzecz dużych.

Czytaj również: Przepis na roztwór dezynfekujący do rąk

Literatura:

1. Sierpniowska O., Technologia postaci leku. Emulsje, Aptekarz Polski, grudzień 2015, nr 112/90.
2. Jachowicz R., Farmacja praktyczna. PZWL, Warszawa 2007, 2008, 2010.
3. Jachowicz R., Receptura apteczna, PZWL, Warszawa 2008.