Osobny artykuł: Leki recepturowe stosowane w łuszczycy

Łuszczyca – objawy i przyczyny

Łuszczyca to choroba skóry, której przyczyny powstania nie są do końca wyjaśnione. Powstały liczne teorie na temat genezy choroby, lecz badania nie potwierdzają żadnej w pełni. Wielu specjalistów przychyla się do opinii, że jest to choroba autoimmunologiczna. Prowadzone obserwacje potwierdzają, że łuszczyca występuje rodzinnie. Dzieci osób chorych mają skórne problemy podobne do tych, jakie mieli ich rodzice. Choroba ujawnia się zwykle między 10. a 40. rokiem życia. W ostatnich latach coraz częściej notowane są zachorowania nawet po 70. roku życia. Przypuszcza się, że tzw. późna łuszczyca może być wynikiem przyjmowania leków z grupy beta-blokerów stosowanych w chorobach serca lub soli litu podawanych w zaburzeniach psychicznych. Pierwszy wysiew choroby często pojawia się przy okazji infekcji bakteryjnej lub wirusowej. Wpływ na ilość i intensywność wykwitów ma również współistnienie stanów zapalnych.

U osób chorych na łuszczycę cykl keratynocytów polegający na rozwoju, dojrzewaniu i obumieraniu jest znacznie przyspieszony i trwa około 4 dni. Dla porównania u osoby zdrowej wspomniany proces trwa zwykle 26–28 dni. Nowe komórki dojrzewają szybko, a stare nie nadążają się złuszczać. Naskórek osób chorych staje się znacznie grubszy, a na ciele tworzy się warstwa martwych komórek w postaci jasnych łusek. Pierwotne wykwity, wielkości od kilku milimetrów do kilkudziesięciu centymetrów, mają postać czerwonych, płasko wyniosłych ognisk zapalnych. Są one pokryte białawymi łuskami, które powiększają się i zlewają. Przez cały czas choroby powstają również nowe ogniska. Przy próbie całkowitego usunięcia łusek dochodzi do punktowego krwawienia. Gojenie ognisk zapalnych nie pozostawia blizn, ale może dojść do przebarwień lub odbarwień skóry. Łuszczyca najczęściej obejmuje łokcie, kolana, owłosioną skórę głowy, okolicę krzyżową oraz paznokcie. W około 10% przypadków towarzyszy jej zniekształcające zapalenie stawów palców i innych stawów.

Osobny artykuł: Leki recepturowe stosowane w dermatozach z silnym świądem

Cignolina – zastosowanie w łuszczycy

Jedną z substancji czynnej, która używana jest w recepturze do przygotowywania preparatów dla osób chorych na łuszczycę jest ditranol. Jego synonimy to antralina, antralin, cigantral, cygnolina, cignolina. Nazwa chemiczna 1,8-dihydroksy-9(10H)-antracenon. Ditranol to żółta lub żółtobrunatna substancja o budowie krystalicznej. Związek nie rozpuszcza się w wodzie, rozpuszczalny w chlorku metylenu, dość trudno w acetonie. Trudno rozpuszcza się w 96% etanolu, za to rozpuszcza się w rozcieńczonych roztworach wodorotlenków litowców. Związek wywodzi się od hryzarobiny o podobnych właściwościach, otrzymywanej naturalnie z pnia drzewa Andira araroba, występującego w Brazylii i Wschodniej Azji. W przeszłości lek stosowany był w leczeniu grzybic, liszajów oraz wyprysków.

W latach trzydziestych ubiegłego wieku znacznie rozszerzono jego zastosowanie i zaczęto używać w leczeniu łuszczycy. Obecnie stosowany jest prawie wyłącznie w leczeniu łuszczycy. Cignolina odznacza się silnym działaniem keratoplastycznym, keratolitycznym (w zależności od zastosowanego stężenia), bakteriobójczym, grzybobójczym i przeciwłojotokowym. Lek wykazuje właściwości antymitotyczne. Szczegółowe szlaki oddziaływania leku, prowadzące do zahamowania rozrostu naskórka nie są do końca poznane. Jednak uważa się, że następuje to m.in. na skutek zaburzenia pracy mitochondriów i zmiany stężeń takich mediatorów, jak cGMP i kalmodulina, co wpływa na zahamowanie podziałów komórkowego DNA. Całość procesów zachodzących w skórze pod wpływem ditranolu zwane jest „działaniem redukującym”.

Czytaj również: Przepis na roztwór dezynfekujący do rąk

Cignolina – skutki uboczne

Ditranol wykazuje dużą skuteczność w zwalczaniu łuszczycy, wydłużając okresy remisji. Wielu pacjentów skarży się jednak na niedogodności, które są związane z jego stosowaniem – podrażnienie oraz zabarwienie skóry. Cignolina zabarwia nie tylko tkanki i ubranie (skórę na kolor brązowy, ubrania na kolor czerwony), ale nawet meble czy armaturę, co czyni jej stosowanie uciążliwym i wymaga dużej uwagi. Za działanie barwiące odpowiedzialne są produkty utleniania ditranolu. Powszechne jest również określenie „opalenizna cygnolinowa”, która zanika przez kilka tygodni. Obserwowano przypadki uczulenia na cygnolinę. Szczególną ostrożność należy zachować u pacjentów z chorobami nerek, które są narządem wydzielniczym dla metabolitów leku.

Preparaty recepturowe zawierające cygnolinę to w zdecydowanej większości postaci półstałe ad usum externum, czyli maści (unguenta), pasty (pasta) i kremy (cremores), stosowane zewnętrznie jako antipsoriaticum w zakresie stężeń 0,03-2%, a niekiedy nawet 5%. Działanie ditranolu jest silniejsze w przypadku stosowania w postaci preparatów zawierających mocznik lub kwas salicylowy, które umożliwiają lepszą penetrację ditranolu do skóry. W przypadku zmian łuszczycowych zlokalizowanych na skórze owłosionej stosuje się alkoholowy roztwór ditranolu, ponieważ substancja nie rozpuszcza się w wodzie.

Czytaj także: Podłoża maściowe

Mazidło z cignoliną – przygotowanie

Przygotowanie leku należy rozpocząć od odważenia 15 gram masła kakaowego do parowniczki. Olej kakaowy ogrzewamy delikatnie do całkowitego rozpuszczenia. Musimy uważać, aby nie przegrzać surowca. Tak przygotowane podłoże przenosimy do tuby robota aptecznego(100/140 ml) i dodajemy odważony ditranol, kwas salicylowy i siarkę. Następnie składniki mieszamy przez 2 minuty na średnich obrotach do równomiernego rozproszenia substancji.

Należy pamiętać, alby używać mieszadła jednorazowego. Mazidło trwale odbarwi elementy z tworzywa sztucznego. Następnie należy porcjami dodać olej rycynowy i kolejny raz mieszać do uzyskania homogennej maści. Preparat zaopatrujemy w sygnaturę w pomarańczowym kolorze i informacją „zewnętrznie”, na której umieszczamy skład preparatu.

Sprawdź też: Roztwór dezynfekujący do rąk bez alkoholu

Piśmiennictwo:

1. Jachowicz R., Farmacja praktyczna. PZWL, Warszawa 2007, 2008, 2010.
2. Jachowicz R., Receptura apteczna, PZWL, Warszawa 2008.
3. Kołodziejczyk M. K., Nachajski M. J., Domagała K., Ditranol jako lek przeciwłuszczycowy, marzec 2014, nr 91/69 online.