Mocznik jako surowiec farmaceutyczny
Mocznik pod względem chemicznym zaliczany jest do związków z grupy amidów (diamid kwasu węglowego). Jest on produktem metabolizmu cyklu mocznikowego w naszym organizmie. Jego nazwa wywodzi się od preparatu, z którego został wyizolowany – była to próbka moczu w 1773 roku. Wśród jego synonimów wyróżnia się: Urea, Urea pura, Carbamidum lub Elacutan.
Mocznik występuje w postaci białych, bezwonnych kryształów, które łatwo rozpuszczają się w wodzie. Dodatkowo ma gorzki, chłodzący smak. Posiada również właściwości higroskopijne, czyli zdolność do pochłaniania pary wodnej.
Według Farmakopei Polskiej XII stężenie zwykle stosowane w przypadku mocznika to 10 – 30%.
Zobacz także: Wykonanie maści z mocznikiem
Mocznik- jakie ma zastosowanie?
W zależności od użytego stężenia, mocznik wykazuje różne działanie. W przypadku postaci leków, w których występuje w stosunkowo niskich stężeniach (2,0 – 5,0%), działa nawilżająco, co bezpośrednio wynika z właściwości higroskopijnych. Może być, więc on polecany pacjentom z szorstką skórą. Preparaty zawierające mocznik o stężeniu 10,0% wykazują działanie przeciwbakteryjne. W wyższych stężeniach (do 15,0%) działa zmiękczająco na skórę, co wykorzystywane jest w leczeniu atopowego zapalenia skóry (AZS). Działanie keratolityczne mocznika zaobserwujemy dla najwyższych stężeń (> 30,0%). Warto pamiętać, że preparatów z najwyższym stężeniem mocznika nie należy stosować u pacjentów z suchą i uszkodzoną skórą, gdyż może dojść do dodatkowego podrażnienia.
Ponadto może być wykorzystywany jako promotor wchłaniania innych substancji.
Zawartość mocznika w preparacie zależy od schorzenia pacjenta oraz od samego lekarza, dlatego ważne jest, aby właściwie sporządzić preparaty zawierające ten surowiec.
Czytaj także: Jakie właściwości lecznicze ma mocznik?
Mocznik i jego rozpuszczalność
Niektóre z substancji stałych można rozpuścić w wodzie lub w innych przepisanych w recepcie rozpuszczalnikach. W przypadku maści należy to zrobić jeszcze przed dodaniem rozpuszczonej substancji do podłoża maściowego. Jeśli lekarz nie przepisał rozpuszczalnika, należy dodać jego niewielką ilość do preparatu, przy uwzględnieniu ilości substancji stałej w recepcie.
Mocznik rozpuszcza się w wodzie (w stosunku 1:1,5), glicerolu (1:2) oraz w etanolu (1:10). Niezwykle ważne jest, aby znać powyższe proporcje, gdyż obecnie rekomenduje się, aby powyższy surowiec był zawsze wprowadzany w postaci roztworu do np. maści. Warto podkreślić, że rozpuszczalnik powinien dodawany być zawsze, niezależnie od tego, czy jest przepisany w recepcie. Jest to konieczne ze względu na jego właściwości, gdyż zbyt mała ilość wody w maści może skutkować wysychaniem postaci leku.
Rozpuszczanie mocznika w wodzie jest procesem endotermicznym. Co to oznacza? Jest to reakcja, w której układ mocznik – woda pochłania ciepło z otoczenia. Taki roztwór bardzo silnie obniża swoją temperaturę. Według niektórych źródeł możliwe jest lekkie ogrzanie roztworu przez ogrzewanie zlewki w dłoniach. Należy przy tym dodatkowo pamiętać, że po rozpuszczeniu mocznika nie należy bezpośrednio przenosić go do podłoża ze względu na różnicę temperatur.
Praktyczny przykład recepty na maść z mocznikiem
Rozważmy następujący przykład recepty.
Rp.
Urea 10,0
Vaselinum album 35,0
Lanolinum anh ad 100,0
M.f.ung.
D.S. 1x dziennie
W powyższym przypadku należy wykonać maść mocznikową, w której stężenie mocznika wynosi 10,0%. Wśród składników obecne są dwa podłoża maściowe oraz mocznik. Aby właściwie wykonać receptę, należy dodać nieznaczną ilość wody w ilości 15,0g (zgodnie z proporcją 1:1,5) kosztem podłoża. Jest to niezbędne, aby właściwie wprowadzić mocznik do podłoży maściowych i nie tworzyć tzw. peelingu. Warto pamiętać, że roztwory z substancjami leczniczymi dodaje się do podłoża porcjami.
Rp.
Urea 15,0
Eucerini ad 100,0
M.f.ung.
D.S. 1x dziennie
Mocznik należy rozpuścić w około 20 – 22g wody, zmniejszając o tą ilość stosowane podłoże. Zlewkę możemy lekko ogrzać za pomocą swoich rąk. Należy uważać, aby mocznik nie wykrystalizował. Następnie dodajemy roztwór porcjami do pozostałej ilości podłoża maściowego (65g). Jest to niezwykle ważne, gdyż w innym przypadku bardzo trudne, a wręcz niemożliwe, może okazać się otrzymanie homogennej konsystencji.
Zobacz także: Maści w recepturze aptecznej
Podsumowanie
Niezwykle ważne jest, aby pamiętać o wprowadzaniu mocznika do podłoża maściowego w postaci roztworu. Jest to substancja higroskopijna, więc jeśli zostałaby niewłaściwie przechowywana, mogłaby absorbować wilgoć z powietrza, co mogłoby doprowadzić do utworzenia agregatów.
Autor: Damian Pielorz
