Ichtiol
Jest to czarnobrunatna, gęsta ciecz, która dobrze rozpuszcza się w wodzie, ale trudno w etanolu. Ichtiol naturalny otrzymywany jest w wyniku suchej destylacji łupek bitumicznych (skały osadowe). Natomiast w recepturze wykorzystuje się ichtiol sztuczny, który wytwarzany jest poprzez sulfonowanie np. oleju rycynowego albo zmieszanie tiokwasów. Ma słabe właściwości powierzchniowo czynne [1].
Źródła historyczne podają, że ichtiol był wykorzystywany już w XVI wieku. Charakteryzuje się działaniem przeciwobrzękowym i przeciwzapalnym. Dodatkowo wykazuje słabe właściwości bakteriostatyczne. Stosuje się go w leczeniu chorób skóry takich, jak łuszczyca, owrzodzenia, stany zapalne żył, odmrożenia i odczyny zapalne. Może wchodzić w skład maści, zawiesin, roztworów, mazideł i kremów. Jest składnikiem farmakopealnych maści przeciw odmrożeniom oraz maści z sulfobituminianem amonowym [1].
Sprawdź także: Czy ichtiol można rozpuścić w etanolu 96%?
Cygnolina (ditranol)
Cygnolina to krystaliczny proszek o barwie żółtej lub żółtobrunatnej. Jest to substancja praktycznie nierozpuszczalna w wodzie i trudno rozpuszczalna w etanolu. Pod względem chemicznym jest pochodną antranolu. Otrzymuje się ją syntetycznie [1].
Czytaj również: Maść z cignoliną – właściwości ditranolu
Ditranol jest stosowany w leczeniu łuszczycy od ponad 100 lat. Redukuje stan zapalny oraz zmniejsza proliferację keratynocytów. Ma silne właściwości drażniące i keratolityczne. Najczęściej stosuje się go w postaci maści, past lub kremów. Do działań ubocznych wywoływanych przez tę substancję zalicza się zaczerwienienie skóry i pieczenie, a także barwienie jej, co jest uciążliwe da pacjentów. Warto wiedzieć, że cygnolina ciemnieje pod wpływem mydła, więc poplamione nią ubrania należy prać bez dodatku tego środka [2].
Jod
Jod ma postać drobnych kryształów o metalicznym połysku w kolorze szarofioletowym. Bardzo trudno rozpuszcza się w wodzie, ale bezproblemowo w stężonych roztworach jodków. Jego roztwór ma barwę brunatnoczerwoną. Jod w temperaturze pokojowej ulega sublimacji [1].
Substancja ta może wchodzić zarówno w skład leków do stosowania zewnętrznego, jak i wewnętrznego. Z jodu sporządza się płyn Lugola, który hamuje działanie tarczycy, a po rozcieńczeniu może być wykorzystywany do płukania gardła, ponieważ ma właściwości antyseptyczne. Innym odkażającym preparatem jest jodyna, ale nie powinna być ona stosowana na otwarte rany z powodu właściwości drażniących [1]. Jod silnie barwi nie tylko stanowisko pracy, ale także odzież. Taką informację należy również przekazać pacjentowi, który będzie stosował preparat zawierający jod [3].
Azotan srebra
Substancja ta jest białym, krystalicznym proszkiem lub bezbarwnymi kryształami. Można ją łatwo rozpuścić w wodzie i etanolu. Ze względu na właściwości utleniające, azotan srebra ulega redukcji do metalicznego srebra. Dzieje się to pod wpływem światła i substancji organicznych. W miejscach, na które naniesiony został azotan srebra powstają czarne plamy, których można się pozbyć poprzez przemycie tych śladów najpierw roztworem jodku potasu, a później tiosiarczanu sodu [4].
Azotan srebra został oficjalnie wprowadzony do lecznictwa w drugiej połowie XIX wieku. Wykazuje on działanie przeciwdrobnoustrojowe i ściągające. Po rozcieńczeniu pobudza ziarninowanie, dlatego można go stosować na trudno gojące się rany. Wykorzystuje się go również do odkażania oczu u noworodków i w rozległych oparzeniach [5]. Sporządza się z niego krople oczne oraz maść Mikulicza [4].
Mleczan etakrydyny (rywanol)
Rywanol występuje w postaci krystalicznej. Jest to barwnik akrydynowy, który ma żółtą barwę i charakterystyczny zapach. Jest łatwo rozpuszczalny w wodzie i etanolu [6]. Mleczan etakrydyny wykazuje działanie antyseptyczne zarówno w naskórku, jak i w głębszych warstwach skóry.
Dawniej stosowano go również wewnętrznie, ale obecnie się tego nie praktykuje. Może wchodzić w skład roztworów, past i zawiesin. Preparaty zawierające tę substancję stosuje się w leczeniu trądziku, atopowego i łojotokowego zapalenia skóry, czyraków, ropni i stanów zapalnych, a rzadziej przy ciemieniusze. Jeszcze do niedawna roztwór z mleczanem etakrydyny wykorzystywano w celu pielęgnacji kikuta pępowinowego u noworodków. Rywanol trwale barwi tkaniny i trudno jest się go pozbyć z ubrań. Brudzi także skórę, z której schodzi razem z naskórkiem [7].
Literatura:
- Preparaty Galenowe. J. Pluta, D. Haznar-Garbacz, B. Karolewicz, M. Fast. MedPharm, 2010.
- Ordynacje leków recepturowych z dithranolem. Elżbieta Kuriata. FARMACJA WSPÓŁCZESNA 2014; 7: 1-7.
- https://receptura.edu.pl/jod-jodum/.
- https://receptura.pl/azotan-srebra-wlasciwosci/.
- Biologiczna aktywność srebra i jego zastosowanie w medycynie. Bugla-Płoskońska, G., & Leszkiewicz, A. Kosmos, 2007, 56(1-2), 115-122.
- https://receptura.edu.pl/etakrydyny-mleczan-rivanolum/.
- RECEPTARIUSZ – Sucha pielęgnacja pępka – czy rivanol w substancji odchodzi do lamusa? O. Sierpniowska. Aptekarz Polski, 2010.
