Oparzenia słoneczne
Wystąpienie oparzenia słonecznego nie zawsze wiąże się z długotrwałą ekspozycją na promieniowanie ultrafioletowe. Czasami wystarczy zaledwie kilkanaście minut, by na rozwinęło się ono na skórze. Choć jest to kwestia indywidualna (uzależniona od wrażliwości skóry oraz karnacji), to maksymalny czas ekspozycji na promieniowanie UV bez użycia filtra nie powinien przekraczać 15 minut. Warto podkreślić, że stosowany preparat zawierający filtr ochronny powinien chronić zarówno przed promieniowaniem UVB (największa intensywność w godzinach południowych), jak i promieniowaniem UVA (niemal jednakowa intensywność przez cały dzień i cały rok).
Jeśli jednak dojdzie do oparzeń słonecznych, warto wiedzieć, jakie surowce stosowane do produkcji leków recepturowych pomogą złagodzić stan zapalny i przyspieszą regenerację skóry. Jednym ze sztandarowych surowców jest olej lniany. Wymieszany w równych częściach z wodą wapienną tworzy mazidło wapienne, które działa ściągająco i powlekająco, a dzięki zawartości oleju lnianego wspomaga odnowę skóry.
Mazidło wapienne
| Rp. | |
| Lini oleum | 50,0 |
| Aquae Calcis | 50,0 |
| M.f. linimentum |
Czytaj również: Mazidła
Innym surowcem, który pomoże nie tylko w przypadku oparzenia I i II stopnia, ale również w różnego rodzaju chorobach skóry, odczynach alergicznych oraz w przypadku ukąszenia owadów, jest hydrokortyzon. Związek wykazuje działanie przeciwzapalne, przeciwświądowe oraz łagodzące obrzęki. W przypadku oparzeń pomocny może być również olej parafinowy (składnik opatrunków parafinowych, np. Bactigras, ParaffiNET), który zapobiega przesuszeniu skóry i zapewnia odpowiednią wilgotność. Przykładem leku recepturowego, który stanowi połączenie wymienionych surowców jest poniższa maść.
Osobny artykuł: Zmiany w warunkach prowadzenia apteki a receptura apteczna
Maść z hydrokortyzonem
| Rp. | |
| Hydrocortisoni | 0,5 |
| Aquae purificatae | |
| Paraffini liq. | aa 10,0 |
| Lekobazae | ad 100,0 |
| M.f. ung. |
W tym przypadku należy jednak pamiętać, że Lekobaza jest podłożem, którego nie należy wyjaławiać termicznie ze względu na zawartość wody. Z tego względu wymieniony lek jest preparatem niejałowym, który może być stosowany jedynie na oparzenia powierzchowne, nie zaś na rozległe odczyny skórne.
Względną “nowość” w recepturze aptecznej stanowią natomiast podłoża hydrożelowe. Mowa o hydroethylcellulosi mucilago, czyli surowcu znanym szerzej jako Celugel. Preparat składa się z glicerolu, wody oraz HEC (hydroksyetylocelulozy), która stanowi substancję żelującą. Celugel jest skuteczny m.in. w przypadku zmian wysiękowych, trądzikowych oraz oparzeń.
Czytaj również: Żele – czy mają zastosowanie w recepturze?
Maść na podłożu żelowym
| Rp. | |
| Neomycini sulfurici | 1,0 – 3,0 |
| Aquae purificatae | 6,0 |
| Celugeli | ad 100,0 |
| M.f. gelatum |
Leki recepturowe sporządzone na bazie podłoża hydrożelowego mają lekką konsystencję, są łatwozmywalne, a także wspomagają łagodzenie stanu zapalnego i zapewniają odczucie chłodzenia powierzchni skóry.
Ukąszenia owadów
Choć lato kojarzy nam się najczęściej z upragnionym urlopem, czas beztroskiego relaksu mogą skutecznie uprzykrzyć owady. A zwłaszcza świąd, który pojawia się zwykle po ukąszeniach komarów, meszek czy użądleniu błonkoskrzydłych. Podobnie jak w przypadku oparzeń słonecznych, tak i w przypadku ukąszeń z pomocą “przychodzi” receptura apteczna.
Aby złagodzić świąd i przyspieszyć regenerację miejsca po ukąszeniu, stosuje się surowce o miejscowym działaniu znieczulającym (np. anestezynę), przeciwzapalnym (np. hydrokortyzon, prednizolon), zapewniającym odczucie chłodu na powierzchni skóry (mentol) oraz antyseptycznym (np. roztwór kwasu bornego).
| Rp. | |
| Anaesthesini | 5,0 |
| Mentholi | 1,0 |
| Glycerini | 30,0 |
| Spir. Vini 70% | ad 100,0 |
| M.f.sol. |
Osobny artykuł: Żeńskie hormony płciowe w recepturze
| Rp. | |
| Prednizoloni | 0,5 |
| Lekobaza Lux | ad 100,0 |
| M.f.cremor | ad 100,0 |
W powyższym przykładzie użyto prednizolonu działającego przeciwzapalnie i przeciwświądowo, a także Lekobazy Lux, która w porównaniu do tradycyjnej Lekobazy aptecznej zawiera glicerol oraz posiada więcej wody. Dzięki temu działa silniej nawilżająco i daje efekt chłodzenia powierzchni skóry.
Czytaj również: Lekobaza Lux a klasyczna
Coraz większe zainteresowanie wzbudza prometazyna jako surowiec służący do produkcji leków recepturowych. Stosowana miejscowo (maksymalne stężenie w leku recepturowym wynosi 3%) działa przeciwświądowo oraz przeciwobrzękowo, ponadto łagodzi ból związany z miejscowym odczynem zapalnym powstałym po ukąszeniu owadów.
| Rp. | |
| Promethazini hydrochloridi | 2,0 |
| Paraffini liq. | 6,0 |
| Vaselini hydrophylici | ad 100,0 |
| M.f. ung. |
Wazelina hydrofilowa ma – w przeciwieństwie do wazeliny białej – znacznie wyższą liczbę wodną (min. 250), dzięki czemu wiąże znaczną ilość wody. Sprawdzi się zwłaszcza w przypadku sporządzania maści epidermalnych.
Osobny artykuł: Receptura na matczyne problemy
Literatura:
- Monseau, Aaron J., et al. „Sunburn, thermal, and chemical injuries to the skin.” Primary Care: Clinics in Office Practice 42.4 (2015): 591-605.
- Kuros, Faustyna, et al. „Świadomość młodego społeczeństwa na temat wpływu działania promieni UV oraz profilaktyki fotostarzenia się skóry.” Kosmetologia Estetyczna 8.4 (2019): 407-414.
- Amara, Receptariusz Apteczny, mgr farm. Filip Półtoranos
- Krówczyński L., Jachowicz R., Ćwiczenia z receptury (Kraków 2000)
- https://actifarm.pl/wp-content/uploads/2022/07/Celugel-informacja-o-produkcie-2022-INTERNET.pdf (dostęp 05.06.2023)
- https://galfarm.pl/baza-wiedzy/surowce/lekobaza-lux-apteczna/ (dostęp 05.06.2023)
- Humbert, Philippe, and Alexandre Guichard. „The topical corticosteroid classification called into question: towards a new approach.” Experimental Dermatology 24.5 (2015): 393-395.
- https://amara.pl/katalog-produktow/substancje-do-receptury-aptecznej/substancje-do-receptury-aptecznej-podloza/wazelina-hydrofilowa/ (dostęp 05.06.2023)
- Sznitowska M. (red.). Farmacja stosowana technologia postaci leku. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2017.
