Działanie nitrogliceryny i jej zastosowanie w recepturze

Nitrogliceryna (triazotan glicerolu) zaliczana jest do grupy nitratów. Jej właściwości wykorzystuje się w preparatach recepturowych przeznaczonych do miejscowego leczenia farmakologicznego szczeliny odbytu. Na czym polega ta przypadłość?

Szczelina odbytu to choroba proktologiczna, w której występuje bolesna rana błony śluzowej kanału odbytu w postaci linijnego pęknięcia. Bezpośredniej przyczyny tego schorzenia upatruje się w urazach anodermy, powstałych w wyniku utrudnionego oddawania stolca w zaparciach. Innym czynnikiem wpływającym na powstawanie szczeliny odbytu jest wzmożone napięcie zwieracza wewnętrznego, które powoduje utrudniony przepływ krwi, a co za tym idzie utrudnione gojenie się rany.

Czytaj również: Maść z diltiazemem

Nitrogliceryna pomaga w terapii szczeliny odbytu poprzez mechanizm obniżenia napięcia mięśni gładkich, co usprawnia przepływ krwi i w efekcie zapewnia optymalne środowisko do gojenia się powstałego ubytku. Aktualnie nie ma dostępnych preparatów gotowych z nitrogliceryną w zastosowaniu proktologicznym, dlatego lekarze wypisują recepty na leki recepturowe, zawierające w składzie maść gotową Nitrocard 20 mg/g (jest to wykorzystanie off label).

Czytaj również: Receptura off label

Jak wykonać maść z Nitrocardem?

Najwięcej problemów recepturowych w wykonywaniu leków z Nitrocardem sprawia dobór podłoża do rozcieńczenia preparatu gotowego. Spójrzmy na ten skład recepty:

Z czym zmieszać gotową maść, aby uzyskać pożądaną konsystencję warunkującą odpowiednie działanie lecznicze? Po pierwsze – zastanówmy się, gdzie dokładnie ma być aplikowana maść. Należy ją nakładać do kanału odbytu, nie zaś na skórę wokół niego, ponieważ lek ma penetrować przez anodermę i wywołać rozkurcz mięśniówki, a nie wywołać miejscowe działanie gojące.

Co oprócz nitrogliceryny znajduje się w gotowej maści Nitrocard? Podstawę podłoża stanowi wazelina biała i lanolina. Odnajdziemy tam również niewielką ilość wody. Dlatego najodpowiedniejszym podłożem do rozcieńczenia preparatu będzie mieszanina wazeliny z lanoliną, wazeliny z euceryną lub sama lanolina. Dlaczego?

Takie podłoże recepturowe dobrze połączy się z maścią gotową. Będzie miało również korzystny wpływ na przyczepność maści. Miejscem aplikacji leku magistralnego są błony śluzowe, gdzie w dużych ilościach obecne są wydzieliny. Sama wazelina cechuje się niską liczbą wodną (LW=10), więc nie wymiesza się dobrze z wydzielinami błon śluzowych odbytu. Lanolina zapewni dobrą emulgację z płynami i ułatwi penetrację leku w głąb anodermy.

Warto rozważyć również użycie Lekobazy LUX, której cechami charakterystycznymi są dobra rozsmarowywalność oraz przyczepność do błon śluzowych. Jeden z dostawców surowców farmaceutycznych proponuje jako podłoże Oleogel.

Czytaj również: Dobór podłoża do wybranych surowców recepturowych

Inne recepty z nitrogliceryną

A oto przykłady innych składów recept na leki recepturowe z nitrogliceryną.

Uwaga: pamiętajmy o umieszczeniu na opakowaniu napisu ostrzegawczego “Trucizna” – nitrogliceryna jest substancją bardzo silnie działającą.

Jak aplikować maść – informacje dla pacjenta

Przed wydaniem leku recepturowego z nitrogliceryną warto poinformować osobę, która odbiera lek, o następujących zaleceniach dotyczących aplikacji:

1. Aplikować dłonią w rękawiczkach, stosując ilość odpowiadającą wielkości ziarenka groszku.
2. Nakładać okrężnym ruchem poprzez włożenie palca do kanału odbytu do głębokości pierwszego paliczka.
3. Stosować maść po wypróżnieniu się.
4. Pierwszy raz zastosować maść wieczorem w pozycji leżącej (to zmniejszy ryzyko omdlenia jako działania niepożądanego).

Czytaj również: O czym musi wiedzieć pacjent, kiedy wydajemy mu lek recepturowy?

mgr farm. Daria Frisch

Bibliografia:

1. Olechno K, Szekalska M, Winnicka K. O wykorzystaniu leków gotowych w półstałych preparatach recepturowych. recepta.pl 2022;4:42-45.
2. Sierpniowska O. Recepturowe maści proktologiczne. Aptekarz Polski 2015;102, https://www.aptekarzpolski.pl/wiedza/02-2015-recepturowe-masci-proktologiczne/ (dostęp: 18.06.2023)
3. Roemer-Ślimak R, Markiewicz K, Salomon Ł, Pokorna-Kałwak D. Możliwości lekarza rodzinnego w leczeniu wybranych chorób jelit. Lekarz POZ 2018;3:205-208.
4. Recepturowe leki proktologiczne – informacja dla lekarza. Materiały informacyjne Actifarm 2020, https://actifarm.pl/wp-content/uploads/2020/04/Actifarm-broszura-proktologiczna.pdf (dostęp: 18.06.2023)
5. https://receptura.pl/receptariusz/rp-nitrocard-125-lanolinum-ad-500-m-f-ung/ (dostęp: 18.06.2023)