Nużeniec – słów kilka

Nużeniec (Demodex) to roztocz występujący zarówno u ludzi, jak i u zwierząt, ale jest swoisty gatunkowo. U ludzi można spotkać dwa gatunki nużeńca – Demodex folliculorum, który bytuje w gruczołach łojowych Meiboma i Demodex brevis, który bytuje w mieszkach włosowych. Nużeńce zjadają lipidy, łój skórny oraz złuszczony nabłonek.

Osobniki dorosłe przenoszą się poprzez bezpośredni kontakt, a jaja wraz z kurzem. Pasożyty te uaktywniają się w nocy i migrują [1]. Nużeńce najczęściej znajdują się dookoła oczu, na czole i brodzie oraz przy nosie. Rzadziej spotyka się je na dłoniach, stopach, a nawet sutkach [2].

Demodekoza

Nużyca, czyli demodekoza jest częstym problemem, z którym spotykają się okuliści. Badania wykazują, że wraz z wiekiem zwiększa się liczba osób zakażonych nużeńcami. W przypadku pacjentów powyżej 70. roku życia, problem ten dotyczy ponad 80% populacji [1]. Warto wiedzieć, że obecność nużeńców nie zawsze powoduje pojawienie się objawów [2].

Antygeny nużeńca oraz produkty przemiany materii tego stworzenia mogą wywoływać podrażnienia. Keratyna, złuszczony nabłonek, a także same nużeńce przyczyniają się do zaczopowania ujść gruczołów powiekowych. Ponadto, na powierzchni nużeńców bytują specyficzne bakterie. To wszystko powoduje wystąpienie objawów miejscowych w nużeńcowym zapaleniu brzegów powiek [1].

Osobny artykuł: Leki recepturowe w walce ze świerzbem

Diagnostyka

Nużycę diagnozuje się na podstawie specjalistycznego badania mikroskopowego. Od pacjenta pobiera się rzęsy i ogląda je pod mikroskopem. Badanie to pozwala uwidocznić i określić ilościowo różne stadia rozwoju nużeńca. Istotną częścią diagnostyki jest obszerny wywiad z pacjentem w zakresie występujących objawów oraz ogólnego stanu zdrowia [1].

Leczenie

Nie ma uniwersalnego schematu leczenia zakażenia nużeńcem. W tym celu wykorzystywane są głównie preparaty do stosowania miejscowego. Są to zarówno leki gotowe, jak i recepturowe [1].

W terapii nużycy stosuje się:

• maść z metronidazolem o stężeniu 0,5%–2%,
• maść z tlenkiem rtęci o stężeniu 1%–2%,
• 5%–50% olejek z drzewa herbacianego lub izolowany 4-terpineol,
• płyny i żele okulistyczne oraz chusteczki do powiek na bazie olejków z szałwii hiszpańskiej, aloesu lub mentolu,
• maść z permetryną o stężeniu 5%,
• maść z iwermektyną o stężeniu 1%,
• nawilżające krople do oczu bez konserwantów,
• antybiotyk i/lub glikokortykosteroid miejscowo w przypadku koinfekcji [1].

Istotnym elementem leczenia demodekozy jest regularna higiena brzegów powiek, szczególnie z wykorzystaniem produktów z wyciągami z olejków eterycznych wymienionych wyżej. U nużeńców występuje dość duża oporność na preparaty o działaniu przeciwpasożytniczym, przeciwzapalnym, przeciwbakteryjnym. Leczenie nużycy jest trudne i długotrwałe. Kontrola stanu powiek powinna się odbywać raz na 6 miesięcy [1].

Sprawdź także: Leki recepturowe stosowane do oczu

Maść recepturowa

W leczeniu zakażeń nużeńcem stosuje się maść recepturową o następującym składzie [3]:

Maść sporządza się w warunkach aseptycznych z wykorzystaniem jałowych substancji oraz utensyliów. W celu wykonania tego preparatu należy najpierw odważyć odpowiednią ilość metronidazolu i rozetrzeć go w moździerzu z kilkoma kroplami parafiny. Następnie dodaje się porcjami wazelinę białą i całość dokładnie miesza. Wykonaną maść przenosi się do jałowej tuby i opisuje odpowiednią etykietkę [3].

Inny przykład maści wykorzystywanej w leczeniu demodekozy [2]:

Literatura:

1. Wasyluk J, Krajewska M, Czarzasta K. Demodekoza oczna – współczesny problem kliniczny. OphthaTherapy. Terapie w okulistyce. 2018; Supl. 5(1):21-25.
2. Sędzikowska A., Demodekoza – patofizjologia, leczenie oraz ocena skuteczności terapii z zastosowaniem maści z metronidazolem oraz maści z tlenkiem rtęci. Ophtha Therapy, 2014, 1, 2, 108-113.
3. Farmacja praktyczna – Renata Jachowicz. PZWL, Warszawa, 2016.