Co to jest lek recepturowy?
Choć odpowiedź na to pytanie dla farmaceuty wydaje się oczywista, to dla wielu pacjentów pojęcie leku recepturowego może być obce. Zwłaszcza że według danych Narodowego Funduszu Zdrowia leki te w Polsce są stosowane przez około 2 mln pacjentów.
Warto więc na wstępie zapoznać pacjenta z definicją leku recepturowego, która w skrócie określa go jako lek sporządzany w aptece na podstawie recepty lekarskiej. Pacjent powinien wiedzieć, że lek recepturowy nie jest lekiem gorszej jakości. Możliwość indywidualnej modyfikacji składu leku recepturowego przez lekarza sprawia, że może być on lepiej dostosowany do konkretnego pacjenta. Nie zawsze jest to możliwe w przypadku leków gotowych. Wytwarzanie leku w sztuce receptury daje również możliwość połączenia kilku substancji leczniczych w jednej postaci czy wykorzystanie przez farmaceutów innych substancji leczniczych niż wykorzystywanych w przemyśle farmaceutycznym.
Sprawdź także: Zastosowanie leków recepturowych
Ile czasu ma pacjent na odbiór leku?
Ważną kwestią dla pacjenta kierującego się do apteki jest czas, w którym to będzie mógł odebrać lek recepturowy. Warto go poinformować o tym, że apteka według ustawy – Prawo farmaceutyczne ma 48 godzin na sporządzenie leku. Z kolei w przypadku leków zawierających środki odurzające lub oznaczonych jako „wydać natychmiast” wydanie powinno nastąpić w ciągu 4 godzin od złożenia recepty przez pacjenta. Doświadczony farmaceuta będzie jednak mógł bez problemu określić, kiedy lek powinien być już gotowy w zależności od dostępności innych pracowników apteki czy liczby obsługiwanych dziennie pacjentów.
Z kolei odmowa realizacji recepty może nastąpić w przypadku uzasadnionego podejrzenia autentyczności recepty. Pacjent nie otrzyma również leku, kiedy receptę do realizacji okaże osoba poniżej 13. roku życia. Pacjent powinien również wiedzieć, że zgodnie z artykułem 96 ustawy – Prawo farmaceutyczne, farmaceuta lub technik farmaceutyczny ma prawo odmówić wydania leku recepturowego, jeśli od dnia sporządzenia minęło co najmniej 6 dni, a także w przypadku zagrożenia zdrowia i życia pacjenta.
Lek recepturowy – wskazówki dla pacjenta
Farmaceuta przy wydawaniu leku recepturowego powinien poinformować pacjenta o tym by lek recepturowy zawsze pozostawał opakowaniu, w którym jest wydawany. Opakowanie powinno być zawsze szczelnie zamknięte, umieszczone w suchym, chronionym przed światłem miejscu, niedostępnym dla dzieci.
Różne postacie leków recepturowych cechują się również odmiennym okresem przydatności, o którym wcześniej pacjent powinien zostać poinformowany.
Osobny artykuł: Opakowania leków recepturowych
Płynne leki recepturowe
W przypadku leku sporządzonego w aptece zawierającego lek gotowy okres przydatności nie może być dłuższy niż 25% czasu pozostałego od daty ważności leku gotowego lub 3 miesiące. Zgodnie z wytycznymi wybiera się termin krótszy. Termin ważności preparatów zawierających wodę, bez środków konserwujących wynosi 7 dni. Okres ten wydłuża się do 14 dni, dla leku przechowywanego w lodówce (2–8°C). Z kolei dla preparatów niejałowych, ze środkiem konserwującym termin jest równy okresowi terapii lub wynosi maksymalnie 30 dni.
Półstałe leki recepturowe
Są to leki w postaci maści, kremów czy żeli. W tym przypadku okres przydatności dla preparatów półstałych bezwodnych wynosi 3 miesiące. Termin przydatności dla półstałych leków zawierających wodę jest nie dłuższy niż 30 dni.
Stałe leki recepturowe
Według fachowej literatury powinny być przechowywane w polipropylenowym pojemniku. Okres przydatności dla proszków przygotowanych z substancji do celów farmaceutycznych jest nie dłuższy niż 6 miesięcy. Z kolei proszki sporządzane z użyciem leku gotowego nie powinny być używane dłużej niż 25% czasu, jaki pozostał do daty upływu ważności preparatu gotowego.
Czopki powinny być przechowywane w lodówce w temperaturze 2–8°C. Przed samym podaniem powinny zostać ogrzane do temperatury pokojowej.
Lek recepturowy – dawkowanie i zasady stosowania
Dobrą praktyką farmaceuty lub technika farmaceutycznego powinno być również poinstruowanie pacjenta o zasadach stosowania konkretnego leku. Istotną kwestią jest przypomnienie o właściwym dawkowaniu preparatu, przepisanym przez lekarza.
Pacjenci powinni również zostać poinformowani o czynnościach, które powinni wykonać przed podaniem leku. Możemy do nich zaliczyć m.in. zmieszanie zawiesiny czy emulsji poprzez jej wstrząśnięcie w celu rozproszenia cząstek. Z kolei w przypadku maści farmaceuta może wyjaśnić, że jej aplikacja powinna następować bezpośrednio na skórę przez naciskanie ruchomego dna.
Pamiętajmy, by przy wydawaniu leku recepturowego używać zwięzłej i zrozumiałej dla chorych nomenklatury. Nie tylko pozwoli to nam na szybsze wyjaśnienie pacjentowi wszelkich aspektów stosowania tego typu leku, ale również przy zastosowaniu się do naszych wskazówek przez pacjenta, farmakoterapia stanie się po prostu bardziej efektywna.
Czytaj również: Termin przydatności leków recepturowych
Bibliografia:
- Receptura apteczna. Podręcznik dla studentów farmacji – Renata Jachowicz, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2015.
- Ustawa z dnia 6 września 2001 r. Prawo farmaceutyczne.
- https://receptura.pl/termin-przydatnosci-lekow-recepturowych/.
- Leki recepturowe dla osób starszych, Elżbieta Kuriata, FARMACJA WSPÓŁCZESNA 2015; 8: 196–204.
