Czym są oleje roślinne?
Oleje roślinne to mieszaniny glicerydów kwasów tłuszczowych pozyskiwane z materiału roślinnego. Występują w stanie ciekłym lub stałym. Mogą zawierać domieszki innych substancji lipidowych, takich jak woski czy wolne kwasy tłuszczowe. Najczęściej pozyskiwane są one z nasion lub owoców roślin w wyniku tłoczenia bądź ekstrakcji. Przy przechowywaniu olejów należy pamiętać o szczelnym zamknięciu opakowania oraz o ochronie przed światłem i wyższymi temperaturami. W recepturze najczęściej wykorzystujemy: olej rycynowy, olej rzepakowy, olej lniany i olej kakaowy.
Osobny artykuł: Wina i nalewki lecznicze – przykład historycznego aptekarstwa
Olej rycynowy (Oleum Ricini, Oleum Palmae Christi)
Zwany jest również olejem rącznikowym. Jego źródłem są nasiona rącznika pospolitego (Ricinus communis). Pozyskiwany jest przez wyciskanie oleju na zimno i późniejsze wygotowywanie z wodą.
Olej ten jest bardzo gęstą, przezroczystą, higroskopijną cieczą charakteryzującą się dużą lepkością. Barwa preparatu jest określana jako prawie bezbarwna lub jasnożółta. Olej rycynowy należy do olejów nieschnących.
Jego głównym składnikiem jest gliceryd kwasu rycynowego. Dzięki obecnym w nim grupom hydroksylowym olej bardzo dobrze rozpuszcza się w alkoholu etylowym. Dzięki temu może być on wykorzystywany jako składnik roztworów alkoholowych. Uważany jest za świetny składnik odżywek stosowanych do regeneracji włosów lub paznokci.
Zastosowanie:
- lek przeczyszczający,
- składnik kosmetyków do włosów,
- w recepturze najczęściej jako rozpuszczalnik i składnik podłoży maściowych wykorzystywany do sporządzania mazideł i emulsji.
Jednym z najpopularniejszych leków recepturowych zawierających olej rycynowy jest oliwka salicylowa. Kwas salicylowy rozpuszcza się lepiej w oleju rycynowym niż rzepakowym, dlatego przy wyższych stężeniach kwasu dodatek oleju rycynowego jest konieczny.
Zobacz również: Czy kwas salicylowy można rozpuścić w oleju rzepakowym?
Olej rzepakowy (Rapae oleum)
Olej otrzymuje się z nasion rzepaku (Brassica napus), choć może być pozyskiwany również z nasion kapusty rzepiku (Brassica camperis). Znajduje on szerokie zastosowanie przede wszystkim w przemyśle spożywczym.
Olej rzepakowy to jasnożółta, przezroczysta ciecz o swoim zapachu i smaku. Jest otrzymywany poprzez mechaniczne tłoczenie lub ekstrakcję, a następnie podlega oczyszczaniu. Miesza się z eterem naftowym i jest praktycznie nierozpuszczalny w wodzie i etanolu (96%). Zalicza się do olejów półwysychających.
Zastosowanie:
- wykorzystywany do sporządzania roztworów olejowych, emulsji, mazideł, maści i mydeł.
Leki recepturowe zawierające olej rzepakowy to olej kamforowy oraz maść zmiękczająca.
Osobny artykuł: Kalkulator etanolu
Olej lniany (Oleum lini)
Pozyskiwany przez wyciskanie na zimno nasion lnu zwyczajnego (Linum usitassimum). Jest to ciecz o żółtawym zabarwieniu i intensywnym gorzkim zapachu. Zawiera duże ilości nienasyconych kwasów tłuszczowych, przez co zaliczany jest on do czynników aktywnych zwanych witaminą F wspomagającą regenerację skóry.
Zastosowanie:
- w zmianach zaskórnikowych, trądziku, łojotoku i podrażnieniach skóry,
- w recepturze wykorzystywany do produkcji mydła.
Olej lniany wykorzystuje się do wykonania mazidła wapiennego o słabym działaniu przeciwzapalnym i stosowanego w leczeniu oparzeń oraz odmrożeń.
Osobny artykuł: Czy kwas salicylowy można rozpuścić w oleju rzepakowym?
Osobny artykuł: Mydło potasowe
Olej kakaowy (Cacao oleum)
Inna nazwa tego oleju to masło kakaowe (Butyrum Cacao). Pozyskiwany jest z nasion kakaowca właściwego (Theobroma cacao).
Jest to ciało stałe (w temperaturze pokojowej) o charakterystycznym słodkim zapachu i plastyczności. Zalicza się do tłuszczów naturalnych. Olej kakaowy to mieszanina triglicerydów: oleopalmitynostearynowego, oleodipalmitynowego, oleodistearynowego oraz wolnych kwasów tłuszczowych.
Masło kakaowe jest bardzo często wykorzystuje się jako podłoże przy wykonywaniu czopków, niestety poza zaletami (topnienie w temperaturze ciała, dobra tolerancja przez organizm) posiada także sporo wad (nie wykazuje kontrakcji, posiada małą liczbę wodną, łatwo ulega jełczeniu). Pracę z tym surowcem utrudnia również fakt, że podczas podgrzewania może ulec przegrzaniu i wówczas jego zastyganie będzie trwało bardzo długo.
Zastosowanie:
- maści, czopki doodbytnicze, globulki i pręciki dopochwowe.
Sprawdź również: Woda w recepturze aptecznej
Bibliografia:
- http://www.aptekarzpolski.pl/2009/06/oleje-roslinne-w-recepturze/?fbclid=IwAR0tuXs9vbJ_QjBdLsk_lQKXUMMiwQ9s8BY1VlMdwjEmg-5or7_67InrM8A.
- Receptura apteczna, red. dr hab. n. farm. Jachowicz R., Warszawa 2008.
