Receptura maści
Wśród wielu postaci preparatów sporządzanych w aptecznej recepturze maści stanowią najbardziej popularną formę leku magistralnego. Wynika to m.in. z faktu, że za pomocą maści można w dość szerokim zakresie manewrować składem leku i dobrać go najlepiej względem aktualnych potrzeb pacjenta.
Maści dość często wykonuje się z użyciem standardowych podłoży prostych, takich jak wazelina czy lanolina. Niekiedy jednak ich właściwości nie są wystarczające, aby móc współtworzyć daną maść (np. mała liczba wodna wazeliny). Dlatego też znaczna część przepisywanych przez lekarzy recept posiada w swoim składzie podłoża złożone – jako główne podłoże bądź też jako element bardziej złożonego układu. Posiadają one różnorodne i bogate składy, dzięki którym lepiej sprawdzają się w roli głównego podłoża dla sporej części leków magistralnych. Jakie zatem podłoża złożone wykorzystywane są obecnie w recepturze aptecznej?
Czytaj także: Nowoczesne podłoża maściowe – porównanie
Euceryna
Już w 1900 roku w Niemczech opatentowano euceryt, będący emulgatorem wyizolowanym z lanoliny. Znając jego właściwości, na początku XX wieku połączono go z wazeliną. Stanowiło to początek znanego nam dziś podłoża pod nazwą euceryna.
Różnica pomiędzy oryginalną euceryną a tą obecną polega przede wszystkim na składzie jakościowym tych podłoży. Zgodnie z zapisami farmakopealnymi dopuszczone do stosowania są obecnie:
maść eucerynowa I (Unguentum Eucerini I)
maść eucerynowa II (Unguentum Eucerini II)
Czytaj także: Jak wybrać właściwą eucerynę?
Zaletą euceryny jest jej obojętność względem związanych z nią substancji czynnych, a także (a w zasadzie przede wszystkim) wysoka liczba wodna. Co do zasady liczba wodna euceryny wynosi co najmniej 300, ale w praktyce może sięgać nawet 700. Ponadto euceryna to trwałe podłoże.
Wyszczególnione w Farmakopei dwa rodzaje maści eucerynowej różnią się pomiędzy sobą składem (tabela 1). Właśnie przez nieco odmienny skład, maść eucerynowa I wykazuje lepszą rozsmarowywalność niż maść eucerynowa II. Do tego odznacza się ona większą trwałością.
Maść eucerynowa I | Maść eucerynowa II |
Wazelina biała 93,5% | Wazelina biała 95% |
Alkohol cetostearylowy 0,5% | Alkohol cetylowy 3,0% |
Alkohole sterolowe z lanoliny 6,0% | Cholesterol 2,0% |
Obydwa podłoża dostępne są m.in. w ofercie firmy Galfarm, gdzie:
Euceryna bezwodna odpowiada składowi maści eucerynowej II
Euceryna apteczna Galfarm odpowiada składowi maści eucerynowej I
Zobacz także: Maść eucerynowa I i II – czym się różnią?
Lekobaza
Lekobaza to podłoże amfifilowe z bardzo dużą zdolnością do wiązania wody. Ze względu na swoje właściwości zalecana jest do maści wielofazowych. Inne jej zalety to na pewno:
dobra zmywalność z powierzchni skóry i dobra rozsmarowywalność
pH odpowiednie dla skóry
substancje czynne dość dobrze uwalniają się z niej do skóry
Lekobaza to podłoże, które szczególnie rekomendowane jest dla związków takich jak kwas salicylowy, witamina A, mocznik czy też cignolina.
W ofercie producentów farmaceutycznych dostępna jest także Lekobaza Lux. Od standardowej Lekobazy różni się głównie większą zawartością wody (około 65%), przez co lepiej nawilża niż standardowa Lekobaza. Oprócz lepszego nawilżenia skóry Lekobaza Lux wykazuje też (ze względu właśnie na wyższą zawartość wody) przyjemny efekt chłodzenia. Ponadto tworząc trudniej zmywalną warstwę na skórze zapobiega jej szybkiemu wysychaniu. Te zalety pozwalają wykorzystywać to konkretne podłoże m.in. do sporządzania maści przeznaczonych na stany zapalne skóry.
Zarówno Lekobaza, jak i Lekobaza Lux obecne są w ofercie firmy Galfarm:
Lekobaza Galfarm, zawierająca wazelinę białą, emulgatory i wodę oczyszczoną
Lekobaza Lux Apteczna, zawierająca hydrofobowy żel bazowy, emulgatory, glicerol i wodę
Zobacz także: Czy wiesz, że Lekobaza i Lekobaza Lux różnią się właściwościami?
Maść cholesterolowa
Maść cholesterolowa (Unguentum Cholesteroli) to kolejne złożone podłoże maściowe, wykorzystywane chętnie przy sporządzaniu leków magistralnych. Pod względem swoich właściwości jest to podłoże bezwodne i absorpcyjne. Skład farmakopealny obejmuje:
cholesterol 3,0 cz.
wazelinę białą 18,0 cz.
parafinę stałą 15,0 cz.
parafinę ciekłą 64,0 cz.
Jej zaletą jest brak wywoływania reakcji nadwrażliwości w obrębie skóry, a także dość dobra zdolność do wiązania wody. Szczególną uwagę należy jednak zwrócić na fakt, że maść cholesterolowa jest wysoce obojętna wobec substancji aktywnych używanych do sporządzania maści. Dodatkowo można ją stosować na skórę po uszkodzeniach termicznych i chemicznych, a także po dłuższym stosowaniu miejscowych steroidów. Pacjentom podoba się z kolei fakt, że jest to podłoże dość miękkie, przez co łatwo się je rozsmarowywuje.
Maść cholesterolowa także dostępna jest w ofercie firmy Galfarm – w różnych gramaturach, odpowiadających aktualnemu zapotrzebowaniu.
Literatura:
- Ocena porównawcza fizycznych właściwości farmakopealnych złożonych podłoży maściowych, Monika Gajewska, Lucyna Wolniak, Agnieszka Lisowska, Katarzyna Centkowska, Małgorzata Sznitowska, Farm Pol, 2015, 71(7): 405-409
- Monografia euceryny w Farmakopei Polskiej, Lucyna Wolniak, Małgorzata Sznitowska, Katedra i Zakład Farmacji Stosowanej, Gdański Uniwersytet Medyczny
- Podłoża maściowe – podział, właściwości i zastosowanie w recepturze aptecznej, część II, Katarzyna Sosnowska, Katarzyna Winnicka, Biuletyn Informacyjny Okręgowej Izby Aptekarskiej w Warszawie, 2/2017 (53)
- Powszechne i nowoczesne podłoża maściowe stosowane w recepturze, Regina Kasperek-Nowakiewicz, Aptekarz Polski, 15/05/2020
