Apteka otwarta – podstawowe dotyczące lokalu

Zgodnie z obowiązującym prawem lokal apteki otwartej musi spełniać wszystkie warunki określone dla budynków użyteczności publicznej i miejsc pracy. Przepisy te dotyczą aspektów technicznych, higienicznych i sanitarnych, wszelkich instalacji oraz bezpieczeństwa i higieny pracy.

Apteka ogólnodostępna może stanowić samodzielny budynek, ale może być także zlokalizowana w obrębie innego obiektu, o ile zapewniona zostanie odrębność apteki. Musi posiadać dwa osobne wejścia: jedno dla pacjentów, również tych niepełnosprawnych (co wyklucza schody) oraz drugie dla personelu i dostaw towaru. Ponadto apteka musi mieć okienko przeznaczone do nocnego wydawania leków.

Urządzenia wentylacyjne w aptece otwartej

Wszystkie pomieszczenia powinny być zaopatrzone w urządzenia wentylacyjne pozwalające na co najmniej 1,5-krotną wymianę powietrza w ciągu godziny. Wyjątek stanowi izba recepturowa, gdzie wentylacja powinna zapewnić 2-krotną wymianę powietrza w czasie godziny. Okna apteczne powinny posiadać zainstalowane systemy ograniczające nadmierne nasłonecznienie.

Wysokość pomieszczeń apteki, w której znajdują się dwa okienka ekspedycyjne, powinna wynosić minimum 2,5 m. Natomiast w przypadku większej ilości stanowisk – 3,0 m.

Powierzchnię apteki dzielimy na podstawową i pomocniczą. Powierzchnia podstawowa została określona przepisami i nie może być mniejsza niż 80m². Wyjątek stanowią miejscowości liczące mniej niż 1500 mieszkańców i tereny wiejskie. Tam lokal apteki musi posiadać powierzchnię nie mniejszą niż 60m². Co ważne, jeśli apteka zajmuje się sporządzaniem preparatów homeopatycznych, jej powierzchnię należy odpowiednio powiększyć.

Apteka otwarta – skład powierzchni podstawowej

W skład powierzchni podstawowej apteki otwartej wchodzą:

1. Izba ekspedycyjna zawsze musi znajdować się na pierwszej kondygnacji nadziemnej budynku i nie może być pomieszczeniem przechodnim. Pozostałe pomieszczenia mogą znajdować się na innych kondygnacjach, pod warunkiem że stanowią funkcjonalną całość i do każdego z pomieszczeń można dostać się bez wychodzenia na zewnątrz. Podstawowym wyposażeniem izby jest stół ekspedycyjny (tzw. pierwszy stół), który oddziela farmaceutę od pacjentów. Powinien zostać zaprojektowany w sposób uniemożliwiający dostęp do niego osobom niezatrudnionym w aptece. Najczęściej stół ekspedycyjny jest wyposażony także w szuflady służące do przechowywania określonych kategorii produktów. Podstawowym umeblowaniem izby ekspedycyjnej są również szafy zamykane do wysokości co najmniej 60 cm od podłogi oraz regały i szuflady w których znajdują się tematycznie pogrupowane środki lecznicze.

Coraz częściej farmaceuci upominają się o powrót szyb do aptek, które oddzielałyby personel od osób niezatrudnionych w aptece. Kiedyś było to powszechnym rozwiązaniem, ale z biegiem lat i pojawiającą się modą na otwartość na pacjenta, szyby odeszły w zapomnienie w większości polskich aptek. W świetle obecnie obowiązujących przepisów nie ma obowiązku ich montażu.

2. Izba recepturowa, której podstawowym i obowiązkowym wyposażeniem jest loża pokryta tworzywem odpornym na chemikalia i łatwym do utrzymania w czystości, szafy przeznaczone do przechowywania substancji recepturowych, w tym wyodrębnione miejsce do przechowywania substancji bardzo silnie działających, wagi wielozakresowe, szkło, utensylia i naczynia do przygotowywania leków recepturowych, z wydzieleniem sprzętu dla substancji z grupy bardzo silnie działających. W izbie recepturowej oczywiście znajdują się też substancje przeznaczone do sporządzania leków recepturowych, które znajdują się w odpowiednio oznakowanych pojemnikach. Każda apteka powinna posiadać aktualną Farmakopeę, która szczególnie przydaje się właśnie w izbie recepturowej. Jeśli apteka zajmuje się wykonywaniem leków w warunkach aseptycznych (preparaty oczne, antybiotyki), to w skład jej podstawowego wyposażenia wchodzi loża z nawiewem laminarnym. Urządzenie powinno znajdować się w izbie recepturowej lub oddzielnym pomieszczeniu oraz sterylizator.

Osobny artykuł: Wagi w aptecznej recepturze

3. Izba do sporządzania preparatów homeopatycznych (o ile apteka zajmuje się ich sporządzaniem).

4. Zmywalnia, która jest częścią izby recepturowej.

5. Magazyn lub magazyny produktów leczniczych, których podstawowym wyposażeniem są regały magazynowe, szafy przeznaczone do przechowywania środków odurzających i substancji psychotropowych zabezpieczone przed dostępem osób niezatrudnionych w aptece. Wyposażeniem magazynu jest również lodówka lub szafa chłodnicza z termometrem, która służy wyłącznie do przechowywania produktów leczniczych.

6. Magazyn przeznaczony do przechowywania produktów innych niż leki, czyli m.in. suplementów diety, kosmetyków czy środków dezynfekcyjnych.

7. Komora przyjęć, do której prowadzi osobne wejście, przeznaczone dla pracowników oraz dla dostaw towaru.

8. Pokój administracyjny.

9. Archiwum, które służy do przechowywania dokumentów i recept.

Czytaj również: Suszarka i loża z laminarnym nawiewem powietrza w aptecznej recepturze

Powierzchnia pomocnicza

Powierzchnia pomocnicza apteki ogólnodostępnej obejmuje:

• pomieszczenie socjalne,
• szatnia dla personelu, dopuszczalne jest umiejscowienie szatni w komorze przyjęć,
• pomieszczenie sanitarne,
• pomieszczenie porządkowe służące do przechowywania środków czystości,
• powierzchnia komunikacyjna, czyli korytarze w aptece.

Prawidłowe przechowywanie leków wymaga odpowiednich warunków. Temperatura powinna wynosić 15–25^oC, natomiast wilgotność powietrza nie może przekraczać 70%. Parametry te podlegają kontroli, dlatego wszystkie pomieszczenia apteki w których sporządza się, przechowuje (w tym lodówki i szafy chłodnicze) lub wydaje leki powinny być wyposażone w termometry i higrometry, z których co najmniej dwa razy dziennie należy dokonać odczytu i zapisać go w zeszycie kontrolnym.

Lokal apteki musi spełniać szereg wymagań, które są skrupulatnie sprawdzane podczas kontroli. Jednak to wszystko po to, by apteka była miejscem bezpiecznym zarówno dla pacjenta, jak i dla farmaceuty.

mgr. farm. Angelika Nowicka

Bibliografia:

1. Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 30 września 2002 r. w sprawie szczegółowych wymogów, jakim powinien odpowiadać lokal apteki ; Dz.U. Nr 171, poz. 1395.
2. Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 26 września 2002 r. w sprawie wykazu pomieszczeń wchodzących w skład powierzchni podstawowej i pomocniczej apteki ; Dz.U. Nr 161, poz. 1338.
3. Ustawa z dnia 6 września 2001 r. Prawo farmaceutyczne ; Dz.U. z 2008 r. Nr 45, poz. 271, z późn. zm.
4. A. Szurpicki, Wysokość pomieszczeń w lokalu przeznaczonym na aptekę, www.legalnapateka.pl, [dostęp 15.03.2020 12:00].