Rozpuszczalność substancji stosowanych w recepturze

Rozpuszczalność substancji leczniczych ma ogromne znaczenie przy sporządzaniu leków recepturowych (fot. Shutterstock).

Rozpuszczalność oznacza miarę zdolności substancji do tworzenia jednorodnego układu z fazą dyspergującą (rozpuszczalnikiem). Cecha ta ma ogromne znaczenie przy sporządzaniu roztworów wchodzących w skład leków recepturowych. Farmakopea podaje następujące kategorie rozpuszczalności substancji:

Określenie rozpuszczalnościRozpuszczalność 1 cz. substancji w 100 cz. rozpuszczalnika
Bardzo łatwo rozpuszczalna< 1
Łatwo rozpuszczalna1–10
Rozpuszczalna10–30
Dość trudno rozpuszczalna30–100
Trudno rozpuszczalna100–1000
Bardzo trudno rozpuszczalna1000–10 000
Praktycznie nierozpuszczalna> 10 000

Najczęstszymi rozpuszczalnikami w recepturze aptecznej są woda i etanol. W poniższej tabeli prezentujemy wartości rozpuszczalności substancji we wspomnianych rozpuszczalnikach.

SubstancjaRozpuszczalność w wodzieRozpuszczalność w etanoluUwagi
Acidum acetylsalicylicumtrudno rozpuszczalnałatwo rozpuszczalna
Acidum benzoicumtrudno rozpuszczalnałatwo rozpuszczalnarozpuszczalna we wrzącej wodzie
Acidum boricumrozpuszczalna
rozpuszczalnałatwo rozpuszczalna we wrzącej wodzie i glicerolu
Acidum citricumbardzo łatwo rozpuszczalnałatwo rozpuszczalna
Acidum lacticummiesza sięmiesza się
Acidum salicylicumtrudno rozpuszczalnałatwo rozpuszczalna
Acidum tartaricumbardzo łatwo rozpuszczalnałatwo rozpuszczalna
Adrenalinumpraktycznie nierozpuszczalnapraktycznie nierozpuszczalnarozpuszczalna w kwasie solnym
Aminophyllinumłatwo rozpuszczalnapraktycznie nierozpuszczalna
Ammonii bromidumłatwo rozpuszczalnadość trudno rozpuszczalna
Argenti nitrasbardzo łatwo rozpuszczalnałatwo rozpuszczalna
Argentum colloidalełatwo rozpuszczalna lub rozpuszczalnapraktycznie nierozpuszczalna
Atropini sulfasbardzo łatwo rozpuszczalnałatwo rozpuszczalna
Atropinumbardzo trudno rozpuszczalnałatwo rozpuszczalna
Balsamum peruvianumpraktycznie nierozpuszczalnałatwo rozpuszczalnanie miesza się z olejami z wyjątkiem oleju rycynowego
Benzocainumbardzo trudno rozpuszczalnałatwo rozpuszczalna
Boraxrozpuszczalna
praktycznie nierozpuszczalnabardzo łatwo rozpuszczalna we wrzącej wodzie, łatwo rozpuszczalna w glicerolu
Calcii chloridumłatwo rozpuszczalnarozpuszczalna
Camphoratrudno rozpuszczalnabardzo łatwo rozpuszczalnałatwo rozpuszczalna w olejach
Chlorali hydrasbardzo łatwo rozpuszczalnałatwo rozpuszczalna
Chloramphenicolumtrudno rozpuszczalnałatwo rozpuszczalna
Chlorhexidini gluconasmiesza sięmiesza się z nie więcej niż 5 częściami etanolu
Codeini phosphasłatwo rozpuszczalnatrudno lub bardzo trudno rozpuszczalna
Codeinumrozpuszczalna we wrzącej wodziełatwo rozpuszczalna
Coffeinumdość trudno rozpuszczalnatrudno rozpuszczalnarozpuszcza się w stężonych roztworach benzoesanów oraz salicylanów litowców
Cupri sulfasłatwo rozpuszczalnapraktycznie nierozpuszczalna
Ephedrini hydrochloridumłatwo rozpuszczalnarozpuszczalna
Erythromycinumtrudno rozpuszczalnałatwo rozpuszczalnarozpuszczalność w wodzie zmniejsza się wraz ze wzrostem temperatury
Ethacridini lactasdość trudno rozpuszczalnabardzo trudno rozpuszczalnaroztwór wodny należy przygotować na gorąco
Gentamycini sulfasłatwo rozpuszczalnapraktycznie nierozpuszczalna
Glucosumłatwo rozpuszczalnadość trudno rozpuszczalna
Glycerinummiesza sięmiesza się
Hydrocortisonumpraktycznie nierozpuszczalnadość trudno rozpuszczalna
Ichthammolummiesza siętrudno rozpuszczalnamiesza się z glicerolem i lanoliną
Iodumbardzo trudno rozpuszczalnarozpuszczalnabardzo łatwo rozpuszczalna w stężonych roztworach jodków; trudno rozpuszczalna w glicerolu
Kalii acetasbardzo łatwo rozpuszczalnałatwo rozpuszczalna
Kalii bromidumłatwo rozpuszczalnatrudno rozpuszczalna
Kalii chloridumłatwo rozpuszczalnapraktycznie nierozpuszczalna
Kalii permangasrozpuszczalnabrak danychłatwo rozpuszczalna we wrzącej wodzie
Lactosumłatwo rozpuszczalnapraktycznie nierozpuszczalnawolno rozpuszcza się w wodzie
Lidocaini hydrochloridumbardzo łatwo rozpuszczalnałatwo rozpuszczalna
Magnesii chloridumbardzo łatwo rozpuszczalnałatwo rozpuszczalna
Magnesii sulfaspraktycznie nierozpuszczalnapraktycznie nierozpuszczalna
Mentholumpraktycznie nierozpuszczalnabardzo łatwo rozpuszczalnałatwo rozpuszczalna w parafinie i olejach
Metamizolum natricumbardzo łatwo rozpuszczalnarozpuszczalna
Methenaminumłatwo rozpuszczalnarozpuszczalna
Morphini hydrochloridumrozpuszczalnatrudno rozpuszczalna
Natrii benzoasłatwo rozpuszczalnadość trudno rozpuszczalna
Natrii bromidumłatwo rozpuszczalnarozpuszczalna
Natrii carbonasłatwo rozpuszczalnapraktycznie nierozpuszczalna
Natrii chloridumłatwo rozpuszczalnapraktycznie nierozpuszczalna
Natrii citrasłatwo rozpuszczalnapraktycznie nierozpuszczalna
Natrii hydrogenocarbonasrozpuszczalnapraktycznie nierozpuszczalna
Natrii iodidumbardzo łatwo rozpuszczalnałatwo rozpuszczalna
Natrii salicylasłatwo rozpuszczalnadość trudno rozpuszczalna
Natrii sulfasłatwo rozpuszczalnapraktycznie nierozpuszczalna
Natrii thiosulfasbardzo łatwo rozpuszczalnapraktycznie nierozpuszczalna
Neomycini sulfasbardzo łatwo rozpuszczalnabardzo trudno rozpuszczalna
Papaverini hydrochloridumdość trudno rozpuszczalnatrudno rozpuszczalna
Pepsinumrozpuszczalnapraktycznie nierozpuszczalna
Phenobarbitalumbardzo trudno rozpuszczalnałatwo rozpuszczalna
Phenobarbitalum natricumłatwo rozpuszczalnarozpuszczalnamała część substancji może być nierozpuszczalna w wodzie
Pilocarpini hydrochloridumbardzo łatwo rozpuszczalnabardzo łatwo rozpuszczalna
Prednisolonumbardzo trudno rozpuszczalnarozpuszczalna
Procaini hydrochloridumłatwo rozpuszczalnarozpuszczalna
Resorcinolumbardzo łatwo rozpuszczalnabardzo łatwo rozpuszczalna
Saccharumbardzo łatwo rozpuszczalnatrudno rozpuszczalna
Tanninumbardzo łatwo rozpuszczalnałatwo rozpuszczalna
Theophyllinumtrudno rozpuszczalnadość trudno rozpuszczalnarozpuszczalna w roztworach wodorotlenków litowców i wodorotlenku amonowego;
rozpuszczalna w kwasach nieorganicznych
Thymolumbardzo trudno rozpuszczalnabardzo łatwo rozpuszczalnałatwo rozpuszczalna w olejach
Ureumbardzo łatwo rozpuszczalnarozpuszczalna
Zinci sulfasbardzo łatwo rozpuszczalnapraktycznie nierozpuszczalna

Źródło: Farmakopea Polska

Czytaj również: Jakie surowce recepturowe rozpuszczamy na gorąco?

logo