Studia, staż, początki prawdziwej pracy w aptece – każdy z tych okresów obfituje w czynności, wśród których na uwagę zasługuje m.in. sporządzanie leków recepturowych. Zarówno kiedyś jak i dziś na aptecznych półkach izby recepturowej spotkać możemy te same, sprawdzone substancje lecznicze. Warto w tym miejscu jednak podkreślić, że szeroko pojęty termin „receptura apteczna” systematycznie się rozwija, choć na pierwszy rzut oka można tego nie zauważyć. Czym to się przejawia i czy w dobie masowej produkcji leków ma to nadal sens?
Receptura apteczna – rozwój czy stagnacja?
Obecnie przypadki, kiedy pacjenci wędrują między aptekami w poszukiwaniu tej jedynej, która wykona dla nich konkretny lek recepturowy nie są rzadkością. Powodem takiego stanu rzeczy jest dość często obawa aptek przed rentownością i sensem utrzymywania wystarczająco zatowarowanej receptury. A takie właśnie podejście podsyca dodatkowo fakt, że ilość leków recepturowych wykonywanych w aptekach systematycznie spada. Potwierdzają to zestawienia Narodowego Funduszu Zdrowia. Zgodnie z nimi liczba leków recepturowych, wykonanych w polskich aptekach zmniejszyła się z poziomu 4 295 713 (w 2016 roku) do ilości 3 914 961 w roku 2018.
Osobny artykuł: Wycena leku magistralnego
Należy postawić sobie jednak pytanie – czy ta liczba osiągnie kiedyś poziom zerowy? I czy wynika to jedynie z coraz mniejszej ilości recept na leki robione, czy może po części powodem takiego stanu rzeczy jest po prostu brak możliwości zrealizowania takiej recepty przez pacjenta, pomimo odwiedzenia wielu aptek?
Odpowiadając na pierwsze pytanie – NIE – ilość przepisywanych leków recepturowych nie osiągnie nigdy poziomu zerowego. Dlaczego? Bo w wielu przypadkach nie sposób znaleźć wśród leków produkowanych masowo preparat o pożądanym przez lekarza składzie, dopasowanym do potrzeb pacjenta. Zwłaszcza, jeśli jest to pacjent pediatryczny.
Sprawdź także: Leki pediatryczne w recepturze aptecznej
Sens utrzymywania i prowadzenia receptury
Poddając pod rozważanie sens utrzymywania i prowadzenia receptury aptecznej warto zapoznać się też z danymi NFZ dotyczącymi wartości refundacji, jaka zwracana jest aptekom. Kwoty te mogą przyprawić o zawrót głowy. Biorąc pod uwagę spadkową tendencję ilości wykonywanych leków wartość ich refundacji… wzrasta!
Porównując wspomniany już rok 2016 i 2018 wartość refundacji wyniosła odpowiednio: 317 148 579 i 403 118 267 zł. Daje to praktycznie 100-milionowy wzrost refundacji w przeciągu zaledwie dwóch lat. Wyraźnie zatem widać, że receptura w aptekach niezamarła, a kwoty refundacji takich leków systematycznie rosną.
Recepturowe nowości jako dowód na ciągły rozwój tego typu działalności
W związku z systematycznym rozwojem nauk farmaceutycznych producenci (zarówno sprzętu, jak i substancji farmaceutycznych) podejmują usilne działania o wprowadzanie do powszechnego użycia kolejnych nowości. Wspominaliśmy już chociażby o kapsułkarkach, które są odpowiedzią na potrzebę szybkiego i prostszego sporządzania proszków dzielonych.
Osobny artykuł: Dostępność farmaceutyczna substancji czynnej
Dlatego też teraz skupmy się na nowych surowcach, obecnych w aptecznej recepturze od niedawna. Poniżej zatem kilka przykładów tego, jak rozwija się współczesna receptura:
Ketoprofenum
Surowiec występuje w postaci białego, krystalicznego proszku o wyczuwalnym zapachu. Odznacza się dobrą rozpuszczalnością w etanolu i praktycznie zerową rozpuszczalnością w wodzie. Znajduje zastosowanie w sporządzaniu proszków, czopków czy też maści – jako składnik o działaniu p/bólowym, p/gorączkowym i p/zapalnym.
Minoxidilum
Substancja ta pozbawiona jest zapachu i występuje jako białawy, krystaliczny proszek, który rozpuszcza się w roztworze glicerolu i etanolu 96%. Minoxidil znalazł zastosowanie w terapii leczenia łysienia androgenowego u mężczyzn i u kobiet. Swoje działanie opiera na fakcie pobudzania wzrostu włosów dzięki polepszaniu przepływu krwi przez struktury naczyniowe. Jego zaletą jest symboliczny stopień przenikania do krwiobiegu. Występuje zwykle w postaci płynów do użytku na skórę.
Sildenafil citrate
Surowiec występuje pod postacią białego proszku, trudno rozpuszczalnego w wodzie. Zwyczajowo kojarzy się go z leczeniem zaburzeń erekcji u mężczyzn, jednakże wykorzystywany jest również do leczenia pacjentów z tętniczym nadciśnieniem płucnym. Zwykle sporządza się z jego użyciem proszki.
Clotrimazolum
Podobnie jak w poprzednich przypadkach surowiec ten występuje jako biały, krystaliczny proszek, pozbawiony zapachu i praktycznie nierozpuszczalny w wodzie. Z racji swoich właściwości p/grzybiczych Clotrimazol znajduje zastosowanie jako składnik zawiesin, pudrów, zasypek lub globulek w leczeniu: infekcji grzybiczych, łupieżu pstrego czy też stanów zapalnych jamy ustnej wywołanych przez drożdżaki. Jego zaletą jest ograniczone wchłanianie do krwioobiegu i tym samym miejscowy zakres działania.
Na podstawie wymienionych wyżej nowych surowców recepturowych nie sposób nie zauważyć, że wykonywanie leków recepturowych w aptekach w rzeczywistości nie zamiera. Bardziej trafnym będzie stwierdzenie, że znana nam dotychczas receptura przechodzi powolne, aczkolwiek niezbędne przemiany. A wszystko to po to, aby stać się lepiej odpowiadającą współczesnym wymaganiom i potrzebom pacjentów.
Osobny artykuł: Rejestr surowców farmaceutycznych
Literatura:
- Fagron – materiały informacyjne dotyczące surowców do receptury aptecznej.
- http://www.rynekzdrowia.pl/Farmacja/Lekow-recepturowych-robi-sie-mniej-ale-one-nadal-sa-potrzebne,16968,6.html.
- Aktualności Centrali NFZ – informacje o wielkości kwoty refundacji i ilości zrefundowanych opakowań
https://www.nfz.gov.pl/aktualnosci/aktualnosci-centrali/komunikat-dgl,7384.html. - https://farmacja.pl/ile-lekow-recepturowych-wykonaly-apteki-w-2018-roku-dane-zaskakuja/.
