Czym są hemoroidy?
Hemoroidy to nadmiernie wypełnione, przekrwione i powiększone guzki krwawnicze. Powstają one, gdy wyniku zmienionego drenażu żylnego dochodzi do rozszerzenia splotu żylnego i tkanki łącznej oraz do wzrostu błony śluzowej odbytu. Co istotne, hemoroidy wywołują dyskomfort przejawiający się krwawieniem, świądem, pieczeniem, bolesnością oraz uczuciem niecałkowitego wypróżnienia [1,2].
Przyczyny hemoroidów
Występowanie hemoroidów może wynikać z:
- nadwyrężenia podczas wypróżnień,
- długiego czasu wypróżniania,
- przewlekłej biegunki lub zaparć,
- otyłości,
- ciąży,
- stosunku analnego,
- diety ubogobłonnikowej,
- regularnego dźwigania ciężarów [3].
Substancje recepturowe w farmakoterapii hemoroidów
Najczęściej w skład leków recepturowych stosowanych na hemoroidy wchodzą następujące substancje:
- Zasadowy galusan bizmutu – działa adsorbująco i ściągająco. Kurczy naczynia krwionośne, zmniejsza i zatrzymuje krwawienia. Doodbytniczo stosowany jest w dawce jednorazowej 0,2-0,4 g, maksymalna dawka dobowa wynosi zaś 0,8 g [4,5].
- Zasadowy azotan bizmutu – łagodzi stan zapalny, działa ściągająco i wysuszająco. Stosowany jest w stężeniach do 20% [5,6].
- Węglan bizmutu – działa przeciwzapalnie i ściągająco [5,7].
- Benzokaina – działa miejscowo znieczulająco, łagodzi ból. Jest stosowana zewnętrznie w stężeniach do 10% [5,8].
- Lidokaina – podobnie jak benzokaina jest miejscowym anestetykiem. Aplikowana zewnętrznie w stężeniach do 3-4% [5].
- Tetrakaina – wywiera działanie miejscowo znieczulające. Stosowana zewnętrznie w stężeniach do 1% [5].
- Prokaina – działa miejscowo znieczulająco. Dodatkowo kurczy naczynia i zmniejsza krwawienie [5,9].
Osobny artykuł: Leki recepturowe o działaniu miejscowo znieczulającym
- Tlenek cynku – zapewnia fizyczną barierę dla uszkodzonej skóry. Ponadto, tlenek cynku wykazuje właściwości ściągające, a także słabe przeciwbakteryjne. Stosowany w stężeniach 1-20% [5].
- Tanina – działa ściągająco i przeciwbakteryjnie, a także tworzy ochronną warstwę, która chroni komórki. Stosowana w stężeniach do 10-20% [5, 10].
- Rezorcynol – działa przeciwbakteryjnie i ściągająco. Stosowany jest w stężeniach 1-10% [5,11].
- Prednizolon – działa przeciwzapalnie, ponadto zmniejsza obrzęk i przepuszczalność naczyń krwionośnych. Używany w stężeniach do 0,5% [5,12].
- Hydrokortyzon – działa przeciwzapalnie, przeciwobrzękowo i przeciwświądowo. Stosowany w stężeniach do 2,5% [5,13].
- Adrenalina – obkurcza naczynia krwionośne, przez co zmniejsza obrzęk i krwawienia [14].
- Kwas borowy – działa słabo przeciwbakteryjnie, ściągająco i złuszczająco. Stosowany w stężeniach 1-10% [3,4].
- Metronidazol – wywiera działanie przeciwpierwotniakowe oraz przeciwbakteryjnie wobec bakterii beztlenowych. Znajduje zastosowanie w nadkażeniach hemoroidów w stężeniach do 1% [5,11].
- Neomycyna – leczy miejscowe zakażenia i zapobiega wtórnym nadkażeniom bakteryjnym. Stosowana zewnętrznie w stężeniach do 3% [5, 15].
- Balsam peruwiański – działa odkażająco, przyśpiesza regenerację uszkodzonych tkanek, ponadto posiada również działanie przeciwzapalne. Stosowany w stężeniach 5-10% [5,11].
- Ichtiol – działa słabo odkażająco, przeciwzapalnie, ściągająco, przeciwobrzękowo oraz ułatwia odprowadzanie ropy ze zmian skórnych. Stosowany w stężeniach 1-15% [5,11].
Przykłady leków recepturowych na hemoroidy
Rp.
Tannini 2,0
Aquae purificatae
Intracti Hippocastani aa 16,0
Procaini hydrochlorici 1,0
Celugeli ad 200,0
M.f. gelatum
Rp.
Metronidazoli 0,5
Witepsoli q.s.
D.t.d No 24
M.f. supp. rectal.
Osobny artykuł: Dlaczego wykonane czopki nie nadają się do użycia?
Rp.
Hydrocortisoni
Benzocaini aa 0,5
Zinci oxydati 2,0
Eucerini
Vaselini albi aa ad 50,0
M.f. ung.
Rp.
Bismuthi subcarbonici 0,5
Ichtyoli 0,05
Prednisoloni 0,015
Procaini hydrochlorici 0,2
Witepsoli q.s.
D.t.d No 24
M.f. suppos. rectal.
Rp.
Adrenalini amp. No 1
1% sol. Ac. Borici
Eucerini aa ad 30,0
M.f. ung.
Bibliografia:
- https://www.aafp.org/afp/2018/0201/p172.html [dostęp: 20.07.21]
- https://www.mp.pl/pacjent/gastrologia/choroby/jelitogrube/68332,hemoroidy [dostęp: 20.07.21]
- https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/hemorrhoids/symptoms-causes/syc-20360268 [dostęp: 20.07.21]
- https://www.mp.pl/pacjent/leki/subst.html?id=133 [dostęp: 20.07.21]
- Wykaz dawek. Farmakopea Polska X, 2014.
- https://amara.pl/katalog-produktow/substancje-do-receptury-aptecznej/zasadowy-azotan-bizmutu-1g5g10g25g/ [dostęp: 20.07.21]
- https://amara.pl/katalog-produktow/substancje-do-receptury-aptecznej/substancje-do-receptury-aptecznej-sypkie/zasadowy-weglan-bizmutu/ [dostęp: 20.07.21]
- https://go.drugbank.com/drugs/DB01086 [dostęp: 20.07.21]
- https://go.drugbank.com/drugs/DB00721 [dostęp: 20.07.21]
- https://go.drugbank.com/drugs/DB09372 [dostęp: 20.07.21]
- https://www.aptekarzpolski.pl/wp-content/uploads/2019/11/102019.pdf [dostęp: 20.07.21]
- https://baza-lekow.com.pl/substancja-czynna/prednizolon/ [dostęp: 20.07.21]
- https://go.drugbank.com/drugs/DB00741 [dostęp: 20.07.21]
- https://go.drugbank.com/drugs/DB00668 [dostęp: 20.07.21]
- https://www.mp.pl/pacjent/leki/lek/41921,Proktosedon-czopki-doodbytnicze [dostęp: 20.07.21]
- https://actifarm.pl/wp-content/uploads/2020/04/Actifarm-broszura-proktologiczna.pdf [dostęp: 20.07.21]