Tabletki leków gotowych w recepturze aptecznej

Poza surowcami farmaceutycznymi w recepturze aptecznej wykorzystuje się niekiedy leki gotowe, m.in. w postaci tabletek. Jakich rodzajów tabletek można użyć? W jaki sposób należy z nimi postępować w procesie przygotowania leku magistralnego?
W recepturze znajdują zastosowanie tabletki niepowlekane oraz powlekane (fot. Shutterstock).

Rodzaje tabletek używanych w recepturze

Na rynku leków gotowych dostępne są tabletki różniące się między sobą technologią wytwarzania oraz miejscem i sposobem uwalniania substancji leczniczej. Farmakopea wyróżnia następujące rodzaje tabletek do podawania doustnego:

  • niepowlekane,
  • powlekane,
  • dojelitowe,
  • o zmodyfikowanym uwalnianiu, w tym tabletki o przedłużonym uwalnianiu,
  • do sporządzania roztworu doustnego,
  • do sporządzania zawiesiny doustnej,
  • musujące,
  • ulegające rozpadowi w jamie ustnej,
  • liofilizaty doustne,
  • do stosowania w jamie ustnej.

Spośród wymienionych rodzajów tabletek w recepturze wykorzystuje się tabletki niepowlekane i powlekane. Szczególnym przypadkiem są tabletki dojelitowe, których można użyć tylko, jeśli jednorazowa dawka substancji leczniczej jest taka sama jak jej zawartość w jednej tabletce. Nierozdrobnione tabletki dojelitowe umieszcza we wnętrzu kapsułki skrobiowej wraz ze sproszkowanymi składnikami.

Osobny artykuł: Receptura off-label – proszki dzielone z propranololem

Jak usunąć otoczkę z tabletek drażowanych?

W technologii wytwarzania tabletek drażowanych rdzenie pokrywa się grubą warstwą cukrowej powłoki. Gdy korzystamy z drażetek na recepturze, musimy z nich tę powłokę usunąć. Aby tego dokonać, możemy zastosować następujące sposoby:

  1. Polanie drażetek ciepłą wodą na sitku i osuszenie tabletek gorącym powietrzem.
  2. Zanurzenie drażetek w 45% roztworze alkoholu izopropylowego, a gdy powłoczki rozpuszczą się w dostatecznym stopniu – przeniesienie do 91% izopropanolu w celu przerwania dalszego rozpuszczania i odciągnięcia wody. Na końcu suszy się tabletki gorącym powietrzem.
  3. Ogrzewanie drażetek przez kilka minut w suszarce w temperaturze 105°C, a następnie zanurzenie w etanolu 96°; na skutek uciskania powierzchni drażetek przez bibułę następuje odpryśnięcie powłoczki.

Tabletki powlekane substancjami wielkocząsteczkowymi

W przypadku zastosowania tabletek powlekanych polimerami, czyli substancjami wielkocząsteczkowymi, najlepszym sposobem na usunięcie otoczki jest przesianie sproszkowanej tabletki przez sito. Wtedy substancja czynna oraz substancje pomocnicze zawarte w rdzeniu tabletki obecne są w masie proszkowej, natomiast fragmenty otoczki pozostają na sicie.

Osobny artykuł: Rozdrabnianie surowców do receptury aptecznej

Rodzaje tabletek, które nie mogą zostać użyte w recepturze

Aby można było wykorzystać tabletki leków gotowych w recepturze, należy je wcześniej sproszkować. Wszelkie tabletki o zmodyfikowanym uwalnianiu lub systemy terapeutyczne nie mogą zostać poddane temu procesowi, ponieważ wpłynąłby on na szybkość i sposób uwalniania substancji leczniczej.

W konsekwencji mogłoby dojść do przekroczenia dawki terapeutycznej i wystąpienia działań niepożądanych, włącznie z działaniem toksycznym.

Sprawdź także: Leki, które mogą być traktowane jako surowce farmaceutyczne

Bibliografia:

  1. Receptura apteczna. Podręcznik dla studentów farmacji, Renata Jachowicz (red.), Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa, 2007.
  2. Farmacja praktyczna, Renata Jachowicz (red.), Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa, 2007.
  3. Farmacja stosowana. Technologia Postaci Leku, Małgorzata Sznitowska (red.), Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa, 2017.
logo