Weganizm w aptece?

Jeszcze nie tak dawno temu większość z nas kojarzyła definicję wegetarianizmu. W ostatnich latach coraz usilniej jednak do głosu dochodzą także inne formy stylu życia. Jedną z nich jest właśnie weganizm.

Statystyki Google Trends pokazują, że tylko w latach 2014-2019 zainteresowanie weganizmem wzrosło prawie 5-krotnie. W parze z tymi danymi idą także liczby, które pokazują istotny wzrost zainteresowania kosmetykami wegańskimi – porównując ze sobą rok 2017 i 2018 wyszukiwarki internetowe zanotowały 20% wzrost zapytań chociażby o „wegański makijaż”. Czy jednak w kontekście podłoży maściowych możemy mówić o rezygnacji z produktów pochodzenia odzwierzęcego? Praktyka pokazuje, że nie.

Czytaj również: Rola podłoża w półstałej postaci leku

Surowce odzwierzęce wśród podłoży maściowych

Podłoża maściowe mają istotny wpływ na reologię gotowej maści i farmakokinetykę rozpuszczonych, zawieszonych lub zemulgowanych w nich substancji czynnych. Pośród licznych podłoży obecne od dawna są te, które wywodzą się wprost od zwierząt. Jakie to?

Wosk pszczeli

Wosk pszczeli, jak sama nazwa wskazuje wywodzi się od pszczół. Pod względem chemicznym to przede wszystkim lipidy, które w przypadku pszczół wytwarzane są przez ich gruczoły woskowe. Dodatkowo w skład surowca wchodzą kwasy tłuszczowe i alkohole.
W ramach praktyki aptecznej spotkać można wosk żółty (Cera flava) i wosk biały (Cera alba). Różnica pomiędzy tymi dwoma surowcami wynika przede wszystkim z tego, że wosk biały pozbawiony jest zapachu miodu. Możliwe jest to na drodze chemicznego wybielania wosku żółtego.

Wosk pszczeli posiada liczne zalety jako podłoże maściowe. Działa wygładzająco na naskórek, a także przyśpiesza jego regenerację. Na skórze tworzy cienką warstwę, która zapobiega utracie wody. Dodatkowo nie wykazuje właściwości alergizujących i może pochwalić się wywoływaniem efektu antybakteryjnego.

Przykładem maści zawierającej wosk biały jest maść biała (Unguentum album):

Lanolina bezwodna

Lanolina to produkt pochodzący z wełny owczej – podobnie jak wosk pszczeli ten surowiec również zalicza się do grupy wosków. Wytwarzany jest przez gruczoły łojowe (głównie owiec) i w ich przypadku pełni przede wszystkim funkcję ochronną dla wełny przed przemoczeniem.

Pod względem właściwości lanolina posiada silne właściwości okluzyjne – dlatego też zastosowana na skórę przyczynia się do jej silniejszego nawilżenia. Ponadto wykazuje właściwości natłuszczające i wygładzające. Stosowana obecnie wysoko oczyszczona lanolina nie wykazuje praktycznie żadnych reakcji uczuleniowych. Natomiast, z racji swoich właściwości reologicznych, tj. wysokiej lepkości i twardości rzadko stosowana jest jako jedyne podłoże w danym leku magistralnym. Lanolina charakteryzuje się wysoką liczbą wodną (około 200), przez co doskonale nadaje się do maści z dużą objętością wody.

Przykład maści z lanoliną:

Smalec wieprzowy

Smalec to tłuszcz, pozyskiwany z tkanek świń. Poddany oczyszczeniu stosowany jest od dawna aż po dzień dzisiejszy w wielu przykładach maści recepturowych. Surowiec ten pod względem reologicznym to biała, miękka i tłusta substancja. Z racji swojego składu i pochodzenia smalec nie może być zbyt długo przechowywany. Niemniej jednak przestrzeganie kilku prostych zasad pozwala wydłużyć czas jego przydatności do użycia (m.in. przechowywanie w lodówce).

Smalec jako surowiec odzwierzęcy jest bardzo dobrze tolerowany przez skórę, dzięki czemu praktycznie nie obserwuje się reakcji uczuleniowych po jego zastosowaniu. Tym o czym należy pamiętać w kontekście smalcu jest jego niska liczba wodna. Wiąże się to z koniecznością stosowania go głównie jako składnika maści bezwodnych.

Przykładem maści, zawierającej w swoim składzie smalec jest np. maść siarkowa:

 Literatura:

1. Produkty pszczele jako surowce pochodzenia zwierzęcego wykorzystywane w kosmetyce, Justyna Komsta, i inni, Wybrane zagadnienia z zakresu produkcji surowców, żywności i kosmetyków, Wydawnictwo Uniwersytetu Przyrodniczego w Lublinie, 2021.
2. Receptura apteczna, pod redakcją Renaty Jachowicz, PZWL, wydanie III uaktualnione i rozszerzone, 2015.
3. Charakterystyka podłoży maściowych, Sylwia Żurek, Farmacja Praktyczna 2018.
4. Przewodnik po recepturze aptecznej dla studentów Wydziału Farmaceutycznego pod redakcją Kazimiery Henryki Bodek, Wydanie III poprawione, Łódź 2012.
5. Kosmetyki wegańskie i ich surowce, Biotechnologia.pl.
6. Właściwości reologiczne komponentów maści farmaceutycznych, Wiesław Figiel, Magdalena Kwiecień, Czasopismo Techniczne, 1-Ch/2010.