Współczynniki wyparcia

Wszystkie leki mają określone warunki przechowywania zarówno te sporządzane w aptece jak i preparaty gotowe (fot. receptura.pl).

Podłoża wykorzystywane do wykonania czopków i globulek cechuje różna gęstość. W praktyce oznacza to, że w zależności od tego, jaki surowiec wykorzystujemy jako bazę, inna masa powinna być odważona do uzyskania postaci leku o konkretnej objętości. Dlatego też, podczas sporządzania czopków przez wytłaczanie w prasie i wylewanie zwykło się obliczać współczynnik wyparcia, określający ilość podłoża (wyrażoną w gramach) przypadającą na jednostkę substancji leczniczej.

Z kolei jeśli w wykonywanej recepcie zapisano duże ilości sproszkowanych substancji, zaleca się proporcjonalnie zmniejszyć ilość wykorzystanego podłoża. W tym celu najczęściej stosuje się poniższy wzór:

M = F – (f x s)

gdzie:

M – całkowita ilość podłoża;

F – pojemność rzeczywista formy pozyskana z procesu standaryzacji – zwielokrotniona przez liczbę czopków;

f – współczynnik wyparcia;

s – masa substancji leczniczej w gramach wyznaczona dla wszystkich czopków.

Współczynniki wyparcia masła kakaowego dla poszczególnych surowców prezentujemy w poniższej tabeli:

Surowiec farmaceutycznyWspółczynnik wyparcia
Acidum boricum0,67
Acidum lacticum0,7*
Aminophyllinum dihydricum0,88
Ammonii bituminosulfonas0,91
Balsamum peruvianum0,83
Barbitalum0,81
Belladonnae extractum siccum0,75
Benzocainum0,7*
Bismuthi subcarbonas0,40
Bismuthi subgallas0,37
Bismuthi subnitras0,33
Camphora1,49
Cera alba1,00
Cera flava1,00
Cetaceum1,00
Chinini hydrochloridum0,83
Chlorali hydras0,67
Chloramphenicolum0,7*
Cocaini hydrochloridum0,76
Codeini phosphas0,69
Coffeini et Natrii benzoas0,7*
Diazepamum0,70
Diclofenacum natricum0,64
Ephedrini hydrochloridum0,7*
Gentamycini sulfas0,7*
Glycerinum 86%0,78
Hydrocortisonum0,7*
Lactosum0,7*
Lanolinum0,7*
lbuprofenum0,90
Lidocaini hydrochloridum0,7*
lndometacinum0,68
Mentholum1,53
Metamizolum natricum0,7*
Metronidazolum0,67
Morphini hydrochloridum0,85
Natrii bromidum0,44
Neomycini sulfas0,7*
Neomycinum0,7*
Nystatinum0,77
Papaverini hydrochloridum0,72
Paracetamolum0,72
Paraffinum solidum1,00
Phenobarbitalum0,84
Phenobarbitalum natricum0,68
Phenylbutazonum0,83
Phenylis salicylas0,71
Procaini hydrochloridum0,80
Propyphenazonum0,84
Resorcinolum0,71
Ricini oleum1,00
Sulfanilamidum0,60
Tanninum0,64
Theophyllinum0,60
Vitaminum A0,7*
Zinci oxidum0,15-0,25

* Brak danych literaturowych na temat współczynnika wyparcia dla danego surowca. Zgodnie ze sztuką przyjęto f = 0,7.

Osobny artykuł: Dlaczego wykonane czopki nie nadają się do użycia?

 

Piśmiennictwo:

  1. Jachowicz, R. Farmacja praktyczna. PZWL, Warszawa 2016.
  2. Jachowicz, R. Receptura apteczna. PZWL, Warszawa 2015.
  3. Krówczyński, L., Jachowicz, R., Ćwiczenia z receptury. Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków, 1998.
  4. Bodek, K. H., Redliński, A. Przewodnik po recepturze aptecznej dla studentów Wydziału Farmaceutycznego – praca zbiorowa. Uniwersytet Medyczny w Łodzi, Łódź, 2018.
logo