Podłoża wykorzystywane do wykonania czopków i globulek cechuje różna gęstość. W praktyce oznacza to, że w zależności od tego, jaki surowiec wykorzystujemy jako bazę, inna masa powinna być odważona do uzyskania postaci leku o konkretnej objętości. Dlatego też, podczas sporządzania czopków przez wytłaczanie w prasie i wylewanie zwykło się obliczać współczynnik wyparcia, określający ilość podłoża (wyrażoną w gramach) przypadającą na jednostkę substancji leczniczej.

Z kolei jeśli w wykonywanej recepcie zapisano duże ilości sproszkowanych substancji, zaleca się proporcjonalnie zmniejszyć ilość wykorzystanego podłoża. W tym celu najczęściej stosuje się poniższy wzór:

M = F – (f x s)

gdzie:

M – całkowita ilość podłoża;

F – pojemność rzeczywista formy pozyskana z procesu standaryzacji – zwielokrotniona przez liczbę czopków;

f – współczynnik wyparcia;

s – masa substancji leczniczej w gramach wyznaczona dla wszystkich czopków.

Współczynniki wyparcia masła kakaowego dla poszczególnych surowców prezentujemy w poniższej tabeli:

Surowiec farmaceutyczny	Współczynnik wyparcia
Acidum boricum	0,67
Acidum lacticum	0,7*
Aminophyllinum dihydricum	0,88
Ammonii bituminosulfonas	0,91
Balsamum peruvianum	0,83
Barbitalum	0,81
Belladonnae extractum siccum	0,75
Benzocainum	0,7*
Bismuthi subcarbonas	0,40
Bismuthi subgallas	0,37
Bismuthi subnitras	0,33
Camphora	1,49
Cera alba	1,00
Cera flava	1,00
Cetaceum	1,00
Chinini hydrochloridum	0,83
Chlorali hydras	0,67
Chloramphenicolum	0,7*
Cocaini hydrochloridum	0,76
Codeini phosphas	0,69
Coffeini et Natrii benzoas	0,7*
Diazepamum	0,70
Diclofenacum natricum	0,64
Ephedrini hydrochloridum	0,7*
Gentamycini sulfas	0,7*
Glycerinum 86%	0,78
Hydrocortisonum	0,7*
Lactosum	0,7*
Lanolinum	0,7*
lbuprofenum	0,90
Lidocaini hydrochloridum	0,7*
lndometacinum	0,68
Mentholum	1,53
Metamizolum natricum	0,7*
Metronidazolum	0,67
Morphini hydrochloridum	0,85
Natrii bromidum	0,44
Neomycini sulfas	0,7*
Neomycinum	0,7*
Nystatinum	0,77
Papaverini hydrochloridum	0,72
Paracetamolum	0,72
Paraffinum solidum	1,00
Phenobarbitalum	0,84
Phenobarbitalum natricum	0,68
Phenylbutazonum	0,83
Phenylis salicylas	0,71
Procaini hydrochloridum	0,80
Propyphenazonum	0,84
Resorcinolum	0,71
Ricini oleum	1,00
Sulfanilamidum	0,60
Tanninum	0,64
Theophyllinum	0,60
Vitaminum A	0,7*
Zinci oxidum	0,15-0,25

* Brak danych literaturowych na temat współczynnika wyparcia dla danego surowca. Zgodnie ze sztuką przyjęto f = 0,7.

Osobny artykuł: Dlaczego wykonane czopki nie nadają się do użycia?

 

Piśmiennictwo:

1. Jachowicz, R. Farmacja praktyczna. PZWL, Warszawa 2016.
2. Jachowicz, R. Receptura apteczna. PZWL, Warszawa 2015.
3. Krówczyński, L., Jachowicz, R., Ćwiczenia z receptury. Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków, 1998.
4. Bodek, K. H., Redliński, A. Przewodnik po recepturze aptecznej dla studentów Wydziału Farmaceutycznego – praca zbiorowa. Uniwersytet Medyczny w Łodzi, Łódź, 2018.