Cenę leku recepturowego stanowi koszt poszczególnych składników leków, koszt opakowania, taxa laborum oraz naliczona od tej sumy marża apteki, która ustawowo wynosi 25%.

Sprawdź także: Wycena leku magistralnego

Taxa laborum i marża

Wysokość taksy laborum określa Rozporządzenie Ministra Zdrowia z 6 listopada 2012 r. w sprawie leków, które mogą być traktowane jako surowce farmaceutyczne przy sporządzaniu leków recepturowych i zależy od sposobu wykonania preparatu. Do leku recepturowego wykonanego w warunkach jałowych, czyli maści i kropli do oczu, preparatów z antybiotykiem, roztworów i maści stosowanych na rany i oparzenia, leków pozajelitowych, roztworów do irygacji należy doliczyć 24,66 zł, a dla leków niewymagających wysokiej czystości mikrobiologicznej 12,33 zł.

Zgodnie z Ustawą Refundacyjną z dnia 12 maja 2011 r. o refundacji leków, środków spożywczych specjalnego przeznaczenia żywieniowego oraz wyrobów medycznych dla leków recepturowych ustala się marżę detaliczną w wysokości 25 proc. liczoną od kosztu jego sporządzenia.

Wykaz surowców do receptury

Warunkiem refundacji leku magistralnego jest jego wykonanie z surowców farmaceutycznych przeznaczonych do receptury dopuszczonych do obrotu na terytorium, leków, które mogą być traktowane jako surowce farmaceutyczne przy sporządzaniu leków recepturowych oraz leków gotowych, dla których została wydana decyzja administracyjna o objęciu refundacją, pod warunkiem, że przepisana dawka leku recepturowego jest mniejsza od najmniejszej dawki leku gotowego w formie stałej stosowanej doustnie.

Jeśli lek recepturowy spełnia wszystkie warunki niezbędne do jego refundacji pacjent otrzyma preparat za odpłatnością ryczałtową. Sposób określania wartości ryczałtu determinuje ustawa z dnia 12 maja 2011 r. o refundacji leków, środków spożywczych specjalnego przeznaczenia żywieniowego oraz wyrobów medycznych w art. 6 ust 7.: „ Odpłatność ryczałtowa, o której mowa w ust. 5, wynosi 0,50% wysokości minimalnego wynagrodzenia za pracę ogłaszanego w obwieszczeniu Prezesa Rady Ministrów wydanym na podstawie art. 2 ust. 4 ustawy z dnia 10 października 2002 r. minimalnym wynagrodzeniu za pracę (Dz. U. Nr 200, poz. 1679, z 2004 r. Nr 240, poz. 2407 oraz 2005 r. Nr 157, poz. 1314), z zaokrągleniem do pierwszego miejsca po przecinku.” Obecnie opłata ryczałtowa za lek recepturowy wynosi 9,3 zł.

Osobny artykuł: Ilość leku za opłatę ryczałtową

Wartość refundacji leków recepturowych

Wartość refundacji leków magistralnych w ostatnich latach znacząco wzrasta. W 2015 roku kwota wydana przez NFZ z tego tytułu przekroczyła 260 milionów złotych.

Wycena leku recepturowego – najczęstsze błędy

Jednym z najczęściej popełnianych błędów ujawnianych w czasie kontroli Narodowego Funduszu Zdrowia jest nieprecyzyjny opis karty surowca w systemie informatycznym apteki. Nazwa składnika powinna być zwięzła i jednoznaczna. Niezbędna jest również gramatura, w której występuje surowiec, co szczególnie tyczy się etanolu, nalewek oraz roztworów witamin. Prawidłowa taksacja umieszczona na rewersie recepty pełni kluczową rolę w kontroli poprawności wyceny preparatu przez Narodowy Fundusz Zdrowia, ale również umożliwia retaksację recepty przez kierownika apteki.

Kolejnym często spotykanym błędem jest nieprawidłowe wprowadzenie gramorównoważnika surowca, co zwykle zawyża jego cenę i powoduje większe koszty refundacji. Przykładowo dziesięciogramowe opakowanie kwasu salicylowego wprowadzone jest w systemie informatycznym jako jeden gram surowca przy zachowanej cenie całego opakowania.  Następnie aptekarz widząc nadwyżkę dziewięciu gram surowca, dopisuje ją na stan również z zawyżoną ceną.

Leki jałowe a taxa laborum

Wiele wątpliwości oraz problemów sprawia naliczenie taksy laborum za preparaty jałowe. Jest ona zarezerwowana dla leków wymagających użycia szczególnych środków i poświęcenia większej ilości czasu. Ma również rekompensować koszty związane z użyciem sączków, sterylizatora, loży z nawiewem laminarnym oraz z zatrudnieniem personelu o odpowiedniej wiedzy i kwalifikacjach.  Niepoprawna taksa najczęściej naliczona jest w przypadku leków z antybiotykiem, które zawierają etanol. Błędy te wynikają ze  zmiany w 2012 roku rozporządzenia w sprawie leków, które mogą być traktowane jako surowce farmaceutyczne przy sporządzaniu leków recepturowych.

Dokument przed zmianą nakazywał wyceniać leki z antybiotykami zawierające etanol jako niejałowe. Od 2012 roku wszystkie leki zawierające w swoim składzie antybiotyk należy wyceniać z taksą zarezerwowaną dla leków jałowych. Błędy w naliczaniu taksy wynikają również z nieprawidłowego skonfigurowania komputerowego systemu aptecznego, który tę wartość dolicza automatycznie, dlatego zaleca się okresową kontrolę poprawności ustawień takich jak wysokość taksy oraz wartość ryczałtu dla leku magistralnego.

 Osobny artykuł: Kalkulator etanolu

Wybór właściwego opakowania

Konieczność wykonania leku w warunkach aseptycznych determinuje również rodzaj użytego opakowania. Dla preparatów, które nie wymagają specjalnej czystości mikrobiologicznej, bezzasadne jest używanie wyjałowionych a tym samym droższych opakowań, które podnoszą koszty refundacji. Również dyskusyjne jest pakowanie leku w ilości odpowiadającej jednemu ryczałtowi w kilka opakowań, chyba, że jest to niezbędne do zachowania trwałości i stabilności preparatu.

W wielu aptekach w wycenie roztworów nie są uwzględniane nakrętki. Spowodowane jest to brzmieniem § 5. ust 1. Rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 6 listopada 2012 r. w sprawie leków, które mogą być traktowane jako surowce farmaceutyczne przy sporządzaniu leków recepturowych mówiącym: „(…) Do wartości użytych surowców farmaceutycznych nie wlicza się kosztów przygotowanej w aptece wody wchodzącej w skład leków recepturowych. Do wartości opakowania nie wlicza się kosztów etykiet, korków oraz podkładek.” Należy jednak zaznaczyć, że paragraf mówi o korkach, które z definicji różnią się od używanych obecnie nakrętek. Przytoczony paragraf zabrania także wliczać kosztów przygotowanej w aptece wody.

Witaminy w recepturze

Kolejną nieprawidłowością w wycenie i wykonaniu leków recepturowych jest nieprawidłowa ilość użytych roztworów witamin.

Witaminę E lekarz może wypisać poprzez podanie masy roztworu, np:

Rp.

Vit. A liq 5,0

Vit. E liq. 5,0

Eucerini ad 100,0

lub masy czystej witaminy E:

Rp.

Vit. E 0,6

Eucerini ad 100,0

W pierwszym przykładzie należy odważyć 5 gram roztworu witaminy A i E, które w informatycznym systemie aptecznym najczęściej wprowadzone są w mililitrach. Niezbędne jest zatem do wyceny leku przeliczenie masy na objętość, czego dokonujemy posługując się gęstością preparatu dostępną na stronach internetowych producenta. Wycena leku recepturowego z założeniem, że 1 ml roztworu witaminy  A lub E firmy Medana lub Hasco waży 1 gram jest błędem. Należy również w tym miejscu zaznaczyć, że rozporządzenia w sprawie wydawania z apteki leków i wyrobów medycznych w § 3. ust. 1. pkt 2 nakazuje zastosowanie surowca o najniższym stężeniu, jeżeli na recepcie – jako wchodzący w skład leku recepturowego – wymieniony został surowiec farmaceutyczny występujący w kilku stężeniach, a stężenie tego surowca nie zostało określone. Witamina A dostępna jest w stężeniach 45 000 j.m./ml oraz 50 000 j.m./ml. W wyżej wymienionym przykładzie należy odważyć 5 gram witaminy A o stężeniu 45 000 j.m./ml.

W drugim przykładzie lekarz napisał masę czystej witaminy E, która znajduje się w 2 ml roztworu firmy Medana. Taką też ilość preparatu należy użyć do wykonania leku i jego wyceny.

Czytaj również: 

• kalkulator witaminy A
• kalkulator witaminy E

Refundacja leków jednoskładnikowych

Kolejnym aspektem, który budzi wątpliwości wśród wielu farmaceutów jest refundacja jednoskładnikowych leków recepturowych. Surowce przeznaczone są wyłącznie do wykonywania leków recepturowych, nie podlegają sprzedaży bezpośredniej nawet na receptę lekarską. Dlatego przed wydaniem takiego leku trzeba go przepakować do odpowiedniego opakowania i wypisać sygnaturę za co aptece należy się taxa laborum.

Trudno zatem znaleźć argumenty, by leki recepturowe jednoskładnikowe były liczone inaczej niż na ryczałt z naliczeniem odpowiedniej taksy laborum i marży. Tymczasem Narodowy Fundusz Zdrowia w odpowiedzi na pismo Naczelnej Izby Aptekarskiej twierdzi, że nie podlega refundacji sprzedaż jednoskładnikowych oraz wieloskładnikowych surowców farmaceutycznych wydanych pacjentowi w oryginalnym opakowaniu wytwórcy lub jego części w opakowaniu własnym apteki.

Zmiana składu leku recepturowego

NFZ zwraca również uwagę na brak adnotacji o zmianie składu leku recepturowego. Przypomnijmy, że rozporządzenia w sprawie wydawania z apteki leków i wyrobów medycznych w § 3. ust. 1. pkt 3 pozwala farmaceucie na następujące zmiany w składzie leku recepturowego:

Osoba sporządzająca lek recepturowy  dokonuje korekty składu leku recepturowego, jeżeli podany na recepcie skład może tworzyć niezgodność chemiczną lub fizyczną, mogącą zmienić działanie leku lub jego wygląd, przez:

• dodanie surowca farmaceutycznego ułatwiającego prawidłowe przygotowanie postaci leku recepturowego lub pozwalającego na uzyskanie jednolitego dawkowania,
• prawidłowy dobór surowców farmaceutycznych, zapewniający rozpuszczenie wszystkich składników leku recepturowego w celu uzyskania jego właściwej postaci,
• zmianę postaci surowca farmaceutycznego z rozpuszczalnej na nierozpuszczalną lub odwrotnie, z uwzględnieniem koniecznej różnicy w ilości surowca.

W przypadku dokonania zmian w składzie leku recepturowego osoba musi zaznaczyć to na rewersie recepty, co jak pokazały kontrole często jest pomijane.

Przekroczone dawki

Częstym błędem jest również brak korekty ze strony osoby realizującej receptę przekroczonej dawki surowca recepturowego.  Rozporządzenia w sprawie wydawania z apteki leków i wyrobów medycznych w § 3. ust. 1. pkt 4 zaznacza, że osoba realizująca receptę zmniejsza ilość surowca farmaceutycznego w składzie leku recepturowego do wielkości określonej przez dawkę maksymalną, jeżeli:

• dawka maksymalna jest dla tego surowca ustalona,
• ze składu oraz sposobu użycia podanego w recepcie wynika, że nastąpiło przekroczenie dawki maksymalnej, a wystawiający receptę nie uczynił adnotacji o konieczności zastosowania dawki wskazanej w składzie leku;

Należy również zaznaczyć, że rozporządzenie nie precyzuje, w jaki sposób osoba wystawiająca receptę ma zaznaczyć świadome przekroczenie dawki maksymalnej. Musi być to jednak poczynione w sposób jednoznaczny i nie budzący wątpliwości.

Nieautoryzowane poprawki

Realizując receptę, trzeba zwrócić szczególną uwagę na nieautoryzowane poprawki. Każdą zmianę na dokumencie należy oznaczyć pieczęcią i podpisem osoby wystawiającej receptę. Wymieniając najczęstsze nieprawidłowości NFZ, wskazuje również na realizację recept przez osoby nieposiadające kwalifikacji i uprawnień. Uwaga dotyczy sporządzania i wydania leków zawierających w swoim składzie substancje czynne należące do wykazu substancji bardzo silnie działających (Wykaz A) przez technika farmaceutycznego.

Podejrzenia Narodowego Funduszu Zdrowia budzi również nieuzasadnione używanie surowców w małych opakowaniach jednostkowych, których cena jest znacznie wyższa w przeliczeniu na jeden gram surowca. Zawyża to koszty leku oraz podnosi koszty refundacji. Nie ma jednak uregulowań prawnych nakazujących osobie wykonującej lek recepturowy używanie konkretnej wielkości opakowań jednostkowych surowców. Dostępność małych opakowań znacząco ograniczyła straty aptek z tytułu przeterminowanych surowców.