Postacie recepturowych leków z hormonami żeńskimi

W przypadku leków magistralnych z żeńskimi hormonami płciowymi mamy głównie do czynienia z dopochwową drogą podania leku. Taka droga cechuje się dużą powierzchnią przenikania, bogatym unaczynieniem miejsca aplikacji, a także wywoływaniem efektu miejscowego.

Fachowy personel apteki najczęściej sporządza hormonalne leki recepturowe w postaci globulek dopochwowych, maści i kremów. Alternatywą dla globulek dopochwowych mogą być kapsułki żelatynowe. Spośród zalet użycia kapsułek żelatynowych warto wymienić:

• brak wyciekania masła kakaowego – które może przyspieszać usuwanie leku z pochwy i być niekomfortowe dla pacjentki,
• szybszy proces wykonania postaci leku,
• homogenność,
• estetykę otrzymanego preparatu.

Czytaj również: Globulki z amoksycyliną

Żeńskie hormony płciowe – przegląd

Wśród zarejestrowanych w Polsce surowców farmaceutycznych do receptury aptecznej znajdziemy 2 żeńskie hormony płciowe:

• estradiol – w postaci estradiolu półwodnego mikronizowanego w opakowaniach o pojemności: 1, 5, 10, 25 i 50 mg;
• progesteron – w tym w postaci zmikronizowanej w opakowaniach o pojemności: 1, 5, 10 i 25 mg.

Przyjrzyjmy się im z bliska.

Osobny artykuł: Leki recepturowe w ginekologii

Estradiol – zastosowanie w recepturze

Estradiol to jeden z estrogenów mających największe znaczenie w lecznictwie. Jako hormon jest on odpowiedzialny między innymi za regulację cyklu miesiączkowego, rozwój żeńskich narządów rozrodczych oraz rozrost błony śluzowej macicy. Działanie estradiolu w lekach recepturowych polega na:

• poprawie funkcji tkanek układu moczowo-płciowego w zakresie mechanizmów warunkujących obronę przed infekcjami;
• przyczynianiu się do odtworzenia prawidłowej biocenozy pochwy,
• zapobieganiu atrofii pochwy.

Leki magistralne z estradiolem mogą znaleźć zastosowanie w:

• okresie przed- i pooperacyjnym przy zabiegach ginekologicznych (szczególnie po usunięciu jajników),
• terapii atrofii pochwy w okresie laktacji czy menopauzy,
• trakcie leczenia onkologicznego,
• wczesnych stadiach problemów z nietrzymaniem moczu,
• leczeniu liszaja twardzinowego sromu.

Przykładowy zapis składu recepty na globulki dopochwowe z estradiolem wygląda tak:

Czytaj również: Leki magistralne z testosteronem

Progesteron – zastosowanie w recepturze

Progesteron jest hormonem zaliczanym do grupy gestagenów. Sprzyja on owulacji (przez stymulowanie proteolizy ściany pęcherzyka Graffa) oraz wspomaga prawidłowy rozwój endometrium, umożliwiając implantację zapłodnionego jaja.

Działanie progesteronu w lekach recepturowych polega na:

• regulacji cyklu miesiączkowego,
• modyfikacji grubości endometrium,
• uelastycznianiu tkanek i korzystnym wpływie na zmiany troficzne oraz spowolnienie procesu starzenia się skóry.

Leki magistralne z progesteronem mogą znaleźć zastosowanie w:

• leczeniu wtórnego braku miesiączki,
• terapii zaburzeń cyklu miesiączkowego w okresie premenopauzy,
• łagodzeniu objawów zespołu napięcia przedmiesiączkowego,
• podtrzymywaniu ciąży,
• antykoncepcji i hormonalnej terapii zastępczej,
• leczeniu endometriozy,
• terapii niepłodności w ramach technologii wspomaganego rozrodu,
• redukcji zmian skórnych na tle hormonalnym.

Oto 2 przykładowe zapisy składów recept na preparaty recepturowe z progesteronem.

Krem z progesteronem

Globulki dopochwowe z progesteronem

mgr farm. Daria Frisch

Bibliografia:

1. Lista surowców farmaceutycznych – stan na dzień 5 czerwca 2023 roku. Rejestry Medyczne, Centrum e-Zdrowia, https://rejestrymedyczne.ezdrowie.gov.pl/registry/lsf
2. Wasilewska K, Winnicka K. O wykorzystaniu leku recepturowego w ginekologii, cz. II. recepta.pl 2020,1:30-34.
3. Olechno K, Szekalska M, Winnicka K. O wykorzystaniu progesteronu w recepturze aptecznej. recepta.pl 2023,1:34-37.
4. Recepturowe leki ginekologiczne – informacja dla lekarza. Materiały informacyjne Actifarm 2020,2, https://actifarm.pl/wp-content/uploads/2020/04/Actifarm-broszura-ginekologicz na.pdf (dostęp: 06.06.2023)
5. Leki recepturowe w ginekologii. Receptura.pl, https://receptura.pl/leki-recepturowe-w-ginekologii/ (dostęp: 09.06.2023)