Mieszanki (mixturae) należą do płynnych postaci leku, są stosowane do użytku wewnętrznego, przepisywane zwykle w ilościach od 60 do 250g. Przyjmowane są łyżkami lub łyżeczkami. Składnikami mieszanek mogą być substancje o różnych właściwościach fizykochemicznych: stałe, płynne, zarówno roztwory, odwary, napary, wyciągi, nalewki itp.
Sprawdź: Vademecum
Ze względu na różnorodność składników mieszanki mogą być mętne, opalizujące lub klarowne, czasem mogą nawet się rozwarstwiać. Ważne by na czas zażycia leku wykazywały równomierne rozproszenie składników. Nie należy ich sączyć ani cedzić (chyba że użyte składniki dają roztwór rzeczywisty np. roztwory soli bromków). W odróżnieniu od kropli w mieszankach stosuje się środki poprawiające smak, zapach czy wygląd leku (corrigentia). Spełniają one niekiedy rolę środków wspomagających (adiuvantia) wykazując działanie np.:
- wykrztuśne – sirupus althaeae, sirupus thymi,
- zwiększające łaknienie – sirupus aurantii, tinctura aurantii,
- na przewód pokarmowy – aqua menthae piperitae, aqua foeniculi, tincturae menthae piperitae.
Mieszanki mogą należeć do wykazu środków słabo, silnie lub niekiedy bardzo silnie działających. Powinny być zużyte w ciągu 7 dni, są bowiem nietrwałą postacią leku.
Sposób wykonania
- przygotowujemy zlewkę i butelkę odpowiedniej wielkości,
- w wytarowanej zlewce odważamy część przepisanej wody i rozpuszczamy w niej składniki dobrze rozpuszczalne, odważając je kolejno na wadze proszkowej, obowiązuje tu zasada odważania składników od najmniejszych ilości,
- substancje trudno rozpuszczalne, nierozpuszczalne lub grubokrystaliczne, składniki gęste i wyciągi suche odważamy do moździerza, dobrze rozcieramy, rozpuszczamy lub zawieszamy w wodzie, syropie lub roztworze gumy arabskiej i wprowadzamy do leku,
- po rozpuszczeniu substancji stałych w wodzie dodaje się wyciągi płynne oraz nalewki, które jako roztwory etanolowe niejednokrotnie ułatwiają rozpuszczenie substancji trudno rozpuszczalnych,
- na samym końcu dodajemy substancje poprawiające smak, zapach lub wygląd,
- do zamkniętej butelki dołączamy białą sygnaturę z opisem “zmieszać przed użyciem”.
Kiedy podstawę mieszanki stanowią syropy, a nie zapisano w niej wody, substancje stałe rozpuszczamy w syropach na zimno albo w niewielkiej ilości wody lub etanolu odejmując ją od całości leku. Ilość dodanej wody lub etanolu nie powinna przekroczyć 5% ogólnej masy leku.
Osobny artykuł: Kalkulator etanolu
Często w składzie recepty przepisane są nierozpuszczalne formy substancji leczniczych np. fenobarbital zamiast fenobarbitalu sodu, kodeina zamiast fosforanu kodeiny czy teofilina zamiast aminofiliny. Należy wówczas dokonać zmiany na postać rozpuszczalną uwzględniając różnice między masami cząsteczkowymi. Zmianę powinno zanotować się na recepcie. W celu uniknięcia niezgodności farmaceutycznych powinno przestrzegać się właściwej kolejności mieszania i dodawania składników. Na przykład fenobarbital sodu i bromek amonu czy fenobarbital sodu i fosforan kodeiny dają niezgodność w odpowiednich stężeniach. Należy wówczas fenobarbital sodu rozpuścić w wodzie , a bromek amonu czy fosforan kodeiny dodać na samym końcu.
Podczas przygotowywania mikstur możliwe jest posługiwanie się roztworami zapasowymi substancji leczniczych. Niezbędne jest wówczas uwzględnienie w recepcie ilości wody, którą dodaje się razem z roztworem zapasowym.
Kontrola dawkowania
W tej postaci leku konieczne jest sprawdzenie dawkowania składników silnie działających.
| Rp. | |
| Phenobarbitali natrici | |
| Codeini phosphatis | aa 0,85 |
| Metamizoli natrici | 20,00 |
| Valerianae tinct. | 40,0 |
| Neospasmini | 50,00 |
| Aquae | ad 250,00 |
| M.f.mixt. | |
| D.S. 3*dziennie łyżeczkę |
masa łyżeczki = 5,0 g
sprawdzamy dawkę jednorazową i dobową fosforanu kodeiny i fenobarbitalu sodowego:
0,85 – 250
x – 5,0
x=0,017 dawka jednorazowa
3*0,017=0,051 dawka dobowa
sprawdzamy dawkę jednorazową i dobową metamizolu sodowego:
20,0 – 250
x – 5,0
x = 0,4 dawka jednorazowa
3 * 0,4 = 1,2 dawka dobowa
dawki nie zostały przekroczone
Do gotowych leków dodawanych do mieszanek recepturowych zaliczamy m.in.
- tussipect sir.: zawiera 0,07 chlorowodorku efedryny
- pini sir.: zawiera 0,05 fosforanu kodeiny
- neospasminę czy pasispasminę
Mieszanki recepturowe wg. RP to:
- sal erlenmeyeri,
- liquor pectoralis RP,
- mixtura nervina RP,
- mixtura pepsini RP.
Jednymi z częściej spotykanych mieszanek w recepturze aptecznej są mikstury uspokajające zawierające w swoim składzie sole bromu. Jeżeli w danej recepcie zapisano kilka bromków, należy uwzględnić ich łączną dawkę. Według FP VI maksymalna dobowa dawka bromków wynosi 1g.
Sprawdź także:
mgr farm. Sylwia Bogiel
