Liczba wodna dostępnych podłóż maściowych

Liczba wodna to przypisany każdemu podłożu wskaźnik, określający jego zdolność do wiązania wody. Jednostka ta wyrażona jest w gramach związanej w sposób trwały wody przez 100g podłoża.
Przygotowane w aptece receptury zazwyczaj pozbawione są substancji dodatkowych i konserwujących, dlatego mogą być stosowane nawet przez pacjentów z alergiami (fot. Receptura.pl).

Liczba wodna to przypisany każdemu podłożu wskaźnik, określający jego zdolność do wiązania wody. Jednostka ta wyrażona jest w gramach związanej w sposób trwały wody przez 100 g podłoża.

Maści jako półstała postać leku stanowią obecnie jedną z najczęściej przepisywanych przez lekarzy formę leku recepturowego. Tym bardziej zatem powinno zależeć farmaceutom na znajomości podstawowych informacji dotyczących podłoży maściowych. Wszak stanowią one większą część danego leku sporządzanego w warunkach aptecznych.

Osobny artykuł: Euceryna

 

Co to jest liczba wodna?

Prawidłowe wykonanie zaordynowanej przez lekarza maści wymaga od farmaceuty wiedzy m.in. na temat właściwości użytego podłoża. Szczególnie istotna jest znajomość liczby wodnej, która obrazuje nam informacje niezbędne do prawidłowego wykonania preparatu.

Liczba wodna to przypisany każdemu podłożu wskaźnik, określający jego zdolność do wiązania wody. Jednostka ta wyrażona jest w gramach związanej w sposób trwały wody przez 100 g podłoża.

Wartość liczby wodnej dla podłoży maściowych

Wartość liczby wodnej wyznacza się przez dodanie do 25 g danego podłoża wody, w ilości przekraczającej przewidywaną wartość liczby wodnej. Całość umieszczona jest w wytarowanej parownicy z pistlem. Po „wkręceniu” do podłoża całej dodanej wody mieszaninę odstawia się na 24 godziny, w temperaturze pokojowej. Następnie oddziela się oddzieloną od podłoża wodę przy pomocy bibuły, a następnie całość waży się. Po przeliczeniu wartości na 100 g podłoża otrzymujemy odpowiadający mu wskaźnik liczby wodnej.

Czytaj również: Maść cholesterolowa

Poniżej przedstawiamy najważniejsze informacje dotyczące najczęściej stosowanych podłoży maściowych w praktyce aptecznej – ze szczególnym uwzględnieniem przypisywanej im wartości liczby wodnej.

PodłożeCechy organoleptyczneKonsystencjaCharakter podłożaNajważniejsze cechy i przeznaczenieLiczba wodna
Wazelina żółtaBarwa żółta, dość tłustaMiękkaLipofilowe bezwodne (hydrofobowe) – oparte na węglowodorachWystarczjaąca trwałość chemiczna i obojętność, doskonale natłuszcza. Stosowana do maści barwiących.7-10
Wazelina białaBarwa biała, tłusta – oczyszczona forma wazeliny żółtejMiękkaLipofilowe bezwodne – może związać nieznaczne ilości wodyPodobnie jak wazelina żółta – trwała chemicznie i obojętna7-10
Lekobaza (nie mylić z Lekobazą LUX, dla której liczba wodna wynosi tylko 10)Barwa biała, praktycznie bezwonnaMiękka, dobrze się rozsmarowujeAmfifilowe – bardzo dobrze absorbuje wodę, zawiera emulgatory i około 38-40% wodyNawilża, stosowana w schorzeniach przebiegających ze stanem zapalnym i wysiękiem>300 (praktycznie nieograniczona zdolność wiązania wody, aż do utworzenia konsystencji mleczka)
LanolinaBarwa żółta, charakterystyczny zapach, tłusta, należy do grupy woskówTwarda, ciężko ją rozsmarować.Lipofilowe bezwodne, ma właściwości emulgująceNiska trwałość, ze względu na podatność na utlenianie. Stanowi częsty składnik preparatów okluzyjnych, ochronnych i nawilżających.200
EucerynaBarwa biała lub biało-żółtaKonsystencja miękka (w przypadku maści eucerynowej II konsystencja jest nieco twardsza) – oba składy maści I i II odnoszą się do tego samego rodzaju podłożaPodłoże absorpcyjne – zawiera składnik hydrofobowy z dodatkiem emulgatorówStosowana do maści na skórę wysuszoną – ma wysoką zdolność wiązania wodyNie mniej niż 300
Maść cholesterolowaBarwa biała, w odróżnieniu od innych – nie jest typowo matowaMiękka, wręcz bardzo miękka, dobrze się rozsmarowuje i wchłaniaAbsorpcyjne bezwodneObojętna chemicznie, brak interakcji z dodawanymi składnikami czynnymi, zalecana zwłaszcza przy braku tolerancji na inne podłożaMin. 120
SmalecBarwa białaMiękka, bardzo tłustaLipofilowe bezwodneJest to tłuszcz zwierzęcy (glicerydy), więc łatwo ulega utlenianiu, niestabilny chemicznie. Pomimo tego jest dobrze tolerowany przez skórę. Konieczność przechowywania w lodówce.Między 7 a 16
HascobazaBarwa biała, kremowaKonsystencja twardsza niż chociażby eucerynyPodłoże amfifilowe, o właściwościach analogicznych do lekobazyWłaściwości nawilżające, przy zmianach wysiękowych i zapalnych skóry.Analogicznie do lekobazy
PentravanBarwa kremowo białaDobrze się rozsmarowuje i łatwo zmywaPodłoże hydrofilowe o znacznej zawartości wody (62%)Podłoże o budowie liposomalnej – nie zaleca się go stosować do przygotowywania maści w unguatorze. Stosowane do maści o właściwościach znieczulających i p/świądowych.20
Lekobaza LUXBarwa białaTrudno zmywalnePodłoże lipofilowe (hydrofobowe), silnie uwodnioneDobrze nawilża skórę, dając jednocześnie efekt chłodzenia. Do sporządzania kremów.10
x

Sprawdź także:

Literatura:

  1. Powszechne i nowoczesne podłoża maściowe stosowane w recepturze, Regina Kasperek-Nowakiewicz, Aptekarz Polski, 12/2019.
  2. Receptura okiem praktyka – część druga. Dobór podłoża w zależności od problemu terapeutycznego, Barbara Pandyra-Kowalska, Andrzej Jaworek, Aptekarz Polski, 05/2019.
  3. Receptura na co dzień – maści – unguenta, Piotr Belniak, Aptekarz Polski, 01/2009.
  4. Karta Charakterystyki Podłoża Lekobaza.
  5. Receptura apteczna, Renata Jachowicz, PZWL, wydanie III uaktualnione, 2015.
  6. Ocena porównawcza fizycznych właściwości farmakopealnych złożonych podłoży maściowych, Monika Gajewska, Lucyna Wolniak, Agnieszka Lisowska, Katarzyna Centkowska, Małgorzata Sznitowska, Farm Pol, 2015, 71(7): 405-409.
logo