Substancje pomocnicze - Receptura.pl

Substancje pomocnicze stosowane w recepturze aptecznej

Do substancji pomocniczych należą związki naturalne bądź syntetyczne oraz ich mieszaniny, które nie wchodzą w reakcje niepożądane wpływające na trwałość leku. Nie wpływają one na lepszy stanu leku, ale mogą często ułatwić przyjęcie leku.

Do ich głównych zadań należą:

nadanie właściwej postaci leku,
wpływ na właściwości fizyczne produktu,
poprawa wyglądu i smaku leku,
zwiększenie trwałości substancji leczniczej,
wpływ na szybkość uwalniania i wchłaniania substancji leczniczej (wzrost biodostępności).

Rozpuszczalniki

Woda oczyszczona – Aqua purificata

Występują dwa rodzaje wody oczyszczonej:

woda oczyszczona produkcyjna (do bezpośredniego zastosowania),
woda oczyszczona w pojemnikach.

Woda oczyszczona nie może zawierać środków konserwujących.

Ta produkcyjna używana jest do wytwarzania preparatów nieobjętych wymaganiem jałowości i apirogenności, jak i do produkcji wody do wstrzykiwań.

Woda do wstrzykiwań – Aqua ad iniectabilia (Aqua pro iniectione)

Jest ona stosowana do podawania pozajelitowego jak i do oczu. FP VI wyróżnia dwa rodzaje wody do wstrzykiwań:

produkcyjną,
do wstrzykiwań wyjałowioną, czyli wodę do wstrzykiwań produkcyjną w pojemnikach i wyjałowioną – jest ona stosowana do rozpuszczania lub rozcieńczania leków do podania pozajelitowego, lub jako rozpuszczalnik do wytwarzania leków pozajelitowych.

Alkohol etylowy – Ethanolum 96% (Ethanol 96%, Ethanol 760g/l, Ethanol 96°, Spiritus Vini rectificatus)

Osobny artykuł: Kalkulator etanolu

Jest to lotna, bezbarwna ciecz o charakterystycznym zapachu, łatwo palna i higroskopijna. Nie miesza się z olejami mineralnymi. Jest stosowana jako rozpuszczalnik, a zewnętrznie w stężeniu 70% jako środek odkażający.

Glicerol – Glycerolum 86% (Glycerol 86%, Glicerol, Gliceryna)

Jest bezwonną, bezbarwną, przezroczystą cieczą o konsystencji syropu i słodkim smaku, zawierającą 14% wody. Pełni funkcję rozpuszczalnika a także jest stosowany jako środek utrzymujący wilgoć w połączeniu z wodą.

Makrogole – Glikole polioksyetylenowe (Polyethylenglycola, Polyoxyethylenglycola, PEG)

Są mieszaninami polimerów tlenku etylenu. Te o niższej masie cząsteczkowej od 200 do 600 są ciekłe w temperaturze pokojowej. PEG 200, 300, 400 i 600 są bezbarwnymi lub żółtawymi, przezroczystymi cieczami o charakterystycznym zapachu i gorzkawym, lekko piekącym smaku. Są stosowane jako rozpuszczalniki jak i solubilizatory substancji trudno rozpuszczalnych w wodzie.

Substancje zwiększające lepkość

Są to wielkocząsteczkowe hydrofilowe koloidy albo koloidy asocjacyjne. Koloidy asocjacyjne są to cząsteczki nierozpuszczalne w wodzie, mające zdolność silnego uwadniania. Substancje zwiększające lepkość dzielimy na 3 grupy: półsyntetyczne pochodne celulozy, naturalne polimery i polimery syntetyczne

Półsyntetyczne pochodne celulozy:

metyloceluloza (MC),
karboksymetyloceluloza (CMC),
hydroksypropyloceluloza,
hydroksypropylometryloceluloza.

Polimery naturalne:

guma akacjowa (arabska),
tragakanta,
alginian sodu,
skrobia ziemniaczana,
skrobia pszeniczna,
żelatyna.

Polimery syntetyczne:

karbomer (carbopol),
poloksamer (pluronic).

Koloidy asocjacyjne:

bentonit.

Substancje poprawiające smak, zapach i wygląd postaci leku

Są to substancje stosowane w celu poprawy właściwości organoleptycznych postaci leku.

Substancje poprawiające smak:

mają one za zadanie maskować przykry smak lub nadawać smak substancjom bezsmakowym.

Do metod maskujących przykry smak zaliczamy:

użycie nierozpuszczalnej formy substancji,
zastosowanie roztworu o wysokiej lepkości, co zmniejsza kontakt substancji leczniczej z kubkami smakowymi,
zastosowanie emulgowania, gdyż emulsja jest lepsza smakowo,
użycie proleków,
dodanie małych ilości związków znieczulających zakończenia nerwów smakowych jak fenolan sodu, mentol, olejek miętowy,
dodanie substancji musujących, które poprzez wydzielanie dwutlenku węgla znieczulają kubki smakowe,
przechowywanie preparatu w lodówce, gdyż schłodzenie leku zmniejsza nieprzyjemny smak.

Wśród substancji poprawiających smak znajdują się te wykazujące właściwości aromatyzujące jak i słodzące. Te pierwsze wykazują również wpływ na zapach. Zaliczymy tu olejki eteryczne np. miętowy czy cytrynowy. Jako substancji słodzącej używa się najczęściej cukru in substantia lub syropów, np. syropu prostego, syropów owocowych, ale także mannitolu, sorbitolu czy glicerolu. Do sztucznych substancji słodzących zaliczamy aspartam, sacharynę i jej sól sodową.

Substancje poprawiające zapach:

Wśród substancji poprawiających zapach znajdziemy głównie olejki eteryczne, ale także nalewki z surowców olejkowych, syropy owocowe lub syntetyczne substancje zapachowe.

Sprawdź także: Corrigentia – substancje stosowane w recepturze poprawiające smak i zapach leków

Bibliografia: