Gorzki lek to problem…
Wyczuwanie gorzkiego smaku stanowi naturalny mechanizm ostrzegawczy. Od dawna wiadomo, że wiele trucizn zawartych w roślinach ma nieprzyjemny, gorzki smak. Jest on wyczuwany w niewielkim stężeniu, wystarczy zaledwie 0,3 mg chininy w jednym litrze wody aby ,,pobudzić’’ odpowiednie kubki smakowe.
Substancje stosowane w recepturze w płynnych lub stałych postaciach leków do użytku wewnętrznego również w większości mają niezachęcający smak. Jeśli sprawa dotyczy składników proszków dzielonych, problem zostaje rozwiązany sam, gdyż substancje są zamykane w kapsułkach skrobiowych, które są połykane i rozkładane dopiero w żołądku. Gorzej sytuacja ma się w przypadku roztworów, mieszanek, zawiesin, emulsji i kropli stosowanych wewnętrznie. Problem pogłębia się zwłaszcza u małych pacjentów, w przypadku których niekorzystny smak zniechęca do przyjęcia leku. Z pomocą przychodzą substancje pomocnicze, poprawiające smak i zapach leków.
Osobny artykuł: Czym jest pH roztworu?
Corrigentia rozwiązaniem problemu
Corrigens ( w l.m. corrigentia) to łacińska nazwa substancji poprawiających smak i wygląd leku bądź nadających smak substancjom bezsmakowym. Taki składnik nie może wykazywać własnego działania leczniczego oraz wchodzić w interakcje z innymi substancjami z recepty. Najczęściej stosowane są, tak jak wspomniano wyżej w płynnych postaciach leku recepturowego.
Do popularnych polepszaczy smaku należy bardzo dobrze znany syrop prosty. Jest to roztwór wodny zawierający 64% sacharozy, cały czas używany w recepturze aptecznej. Wysokie stężenie cukru maskuje nieprzyjemny smak, dodatkowo zwiększona gęstość roztworu utrzymuje rozproszenie substancji gorzkiej ograniczając jej kontakt z kubkami smakowymi. Kolejnymi atutami syropu prostego są: brak wchodzenia w interakcje ze składnikami leku recepturowego oraz jego łatwe otrzymywanie.
W recepturze znane są inne syropy, które zawierają w składzie syrop prosty. Wśród nich można wymienić np. pomarańczowy, owocowy. Używane są także inne substancje słodzące: mannitol, sorbitol, glicerol. Istnieją także sztuczne substancje słodzące: aspartam, sacharyna i jej sól sodowa.
Wśród substancji poprawiających smak znajdują się także te, które wykazują właściwości aromatyzujące, niwelujące również zapach leku. Zaliczyć do nich można głównie olejki eteryczne (różany, koprowy, anyżowy, cytrynowy, miętowy) czy wody aromatyzowane. Używane są również zagęszczone soki owocowe – malinowy lub wiśniowy oraz nalewki z surowców olejkowych.
Do innych sposobów maskujących przykry smak należą:
- użycie nierozpuszczalnej formy leku,
- zastosowanie emulgowania,
- dodanie małych ilości substancji znieczulających zakończenia nerwów smakowych jak fenolan sodu, mentol,
- dodanie substancji musujących, które podczas wydzielania dwutlenku węgla znieczulają kubki smakowe.
W kroplach do użytku wewnętrznego nie używa się corrigentia, ponieważ najczęściej odmierzane są na łyżeczkę cukru, który maskuje gorzki smak leku.
Osobny artykuł: Kontrola jałowości leków
Przykłady recept z użyciem substancji polepszających smak:
| Rp. | |
| Natrii bromidi | 2,0 |
| Phenobarbitali natrici | 0,05 |
| Natrii benzoatis | 0,5 |
| Foeniculi aquae | |
| Aquae | aa ad 50,0 |
| M.f. mixt. | |
| D.S. 3 razy dziennie po ½ łyżeczki |
| Rp. | |
| Sol. Erlenmayeri | 5,0 |
| Crataegi tinc. | 15,0 |
| Phenobarbitali natrici | |
| Codeini phosphatis | aa 0,2 |
| Menthae pi.aq. | ad 150,0 |
| M.f.mix. | |
| S. łyżkę na noc |
| Rp. | |
| Ephedrini hydrochloridi | 0,2 |
| Spir. Ammonii anisati | 2,0 |
| Natrii benzoatis | 2,0 |
| Aquae | 160,0 |
| Sir.simplicis | ad 200,0 |
| M.f.mixt. | |
| S. wiadomo |
| Rp. | |
| Calcii lactatis | 2,0 |
| Aquae Calcis | |
| Foeniculi aquae | aa 20,0 |
| Menthae pip. Aquae | 10,0 |
| Saccharini | Tabl. I |
| Aquae | ad 100,0 |
| M.f.mixt. | |
| S. trzy razy dziennie łyżkę |
| Rp. | |
| Papaverini hydrochloridi | 0,02 |
| Foeniculi aquae | ad 150,0 |
| M.f.mixt. | |
| S. 3 razy dz. łyżeczkę |
| Rp. | |
| Belladonnae tinct. | 2,0 |
| Valerianae tinct. | |
| Menthae pip. Tinct. | aa 5,0 |
| M.f.guttae | |
| D.S. 3 razy dziennie po 30 kropli |
Sprawdź także: Wagi stosowane w aptecznej recepturze
Bibliografia:
- Jachowicz R., Receptura apteczna, 2015, PZWL, Warszawa.
- Praca zbiorowa pod redakcją Kazimiery Henryki Bodek, Artura Redlińskiego, Przewodnik po recepturze aptecznej dla studentów Wydziału Farmaceutycznego, 2018, Uniwersytet Medyczny w Łodzi, Łódź.
- Sznitowska M., Farmacja stosowana technologia postaci leku, 2017, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa.
- https://receptura.pl/substancje-pomocnicze, (dostęp 29.07.2019).
