Różne typy wag
Jeszcze kilkanaście lat temu w recepturze aptecznej najczęściej wykorzystywane były wagi szalkowe. Dzięki postępowi technologicznemu powszechne stały się wagi elektroniczne. Charakteryzują się one znacznie szybszym, a co najważniejsze dokładniejszym pomiarem.
Relikty przeszłości
Wagi szalkowe nie znajdują już zastosowania w recepturze aptecznej. Często jednak można je spotkać jako odnowione i odrestaurowane eksponaty czy elementy dekoracji aptecznych wnętrz. Umiejętności posługiwania się tą wagą można nabyć na zajęciach z technologii postaci leku, kiedy ćwiczy się odważanie ciał stałych i cieczy.
Osobny artykuł: Oleje roślinne stosowane w recepturze
Wagi odważnikowe możemy podzielić na dwa typy:
- wagi z aretażem o granicy obciążenia maksymalnego do 50 g
- wagi z aretażem lub bez niego, o obciążeniu maksymalnym do 1000 g
Do odważania składników recepturowych stosuje się odważniki o odpowiedniej masie. Wyróżnia się dwa typy odważników:
- odważniki mosiężne, niklowane lub chromowane o masach: 1,2, 5, 10,20, 50, 100, 200 g
- odważniki aluminiowe w formie blaszek o specjalnym kształcie i różnej wielkości (poniżej 1g): 10, 20, 50, 100, 200, 500 mg
Wagi teraźniejszości
Krokiem milowym dla dokładności pomiarów było wprowadzenie wag elektronicznych. Wagi te zbudowane są z wykorzystaniem układu silnika magnetoelektrycznego lub tensometrycznego przetwornika siły. Cechują się możliwością zerowania w całym zakresie pomiarowym. Duże, kontrastowe wyświetlacze pozwalają na łatwy i skuteczny odczyt wykonywanego pomiaru. Dodatkowo wagi wyposażone są w system kalibracji wewnętrznej i zewnętrznej. Często wagi te wyposażone są również w szklaną osłonę zewnętrzną, która zapobiega oddziaływaniom ruchu powietrza na wykonywany pomiar.
Sprawdź także: Wina i nalewki lecznicze – przykład historycznego aptekarstwa
Trzy typy wag elektronicznych
W literaturze fachowej opisuje się trzy typy wag elektronicznych przydatnych w pracy recepturowej. Są to wagi o maksymalnym obciążeniu do 50 g, 100 g i 2000 g.
Typ wagi | Minimalne obciążenie | Maksymalne obciążenie | Klasa dokładności | Wielkość podziału odczytu wagi | Czas ważenia |
I | 0,02 g | 50 g | II | 10 mg | ~3 s |
II | 100 g | ||||
III | 0,1 g | 2000 g | III | 1 g |
Zasady prawidłowego ważenia
Wszystkie wykonywane pomiary powinny być wykonywane nie tylko z odpowiednią precyzją, ale również na odpowiednim rodzaju wagi, tak by wykluczyć wszystkie możliwe błędy pomiaru.
Prawidłowy sposób pomiaru masy obejmuje:
- wybór wagi przystosowanej do odważania odpowiedniej masy składnika czy leku recepturowego
- prawidłowe ustawienie wagi na stole recepturowym i jej wypoziomowanie
- tarowanie naczyń, kart, opakowań
Należy pamiętać, że jeżeli surowiec farmaceutyczny potrzebny do produkcji leki wymaga rozdrobnienia i przesiania, czynność powinna być wykonana w pierwszej kolejności. W tej sytuacji dokładną ilość wskazaną w przepisie należy odważyć już po rozdrobieniu i przesianiu składnika. Wynika to z możliwości osadzania się minimalnych ilości surowca na ściankach moździeża czy sicie, a tym samym stratami masy rozdrobnionego już surowca.
Gdy skala jest za mała
W przypadku potrzeby odważenia ilości substancji leczniczej mniejszej niż możliwości wagi analitycznej należy wykonać rozcierkę, czyli triturację z substancją obojętną (np. laktozą). Powinno się ją wykonać w stosunku liczb całkowitych np. 1:10 lub 1:100. Po dokładnym obliczeniu należy odważyć odpowiednią ilość rozcierki, zawierającą wymaganą ilość substancji leczniczej.
Czytaj również: Jak dbać o apteczne wagi?
Kontrola wag
Legalizacja wag to nic innego jak zespół czynności, które mają na celu sprawdzenie czy dany przyrząd spełnia wymogi metodologiczne. Obowiązkowi legalizacji podlegają rodzaje przyrządów określone w Rozporządzeniu Ministra Finansów z dnia 13 kwietnia 2017 roku. Zaliczamy do nich m.in: wagi, liczniki energii elektrycznej czy odmierzacze paliw ciekłych. Ważnym jest, by pamiętać o terminach legalizacji wybranych urządzeń.
Ważność legalizacji dla nowego urządzenia ważna jest 35 miesięcy od końca roku, w którym zostało ono wyprodukowane. Natomiast okres ważności legalizacji ponownej (wykonywanej dla urządzeń pomiarowych już wprowadzonych do obrotu) dla wag automatycznych w Polsce wynosi 25 miesięcy.
Osobny artykuł: Czym jest pH roztworu?
Bibliografia:
- Receptura apteczna Renata Jachowicz PZWL Warszawa 2008, wyd.2.
- http://prawo.sejm.gov.pl/isap.nsf/download.xsp/WDU20170000885/O/D20170885.pdf.
- http://prawo.sejm.gov.pl/isap.nsf/download.xsp/WDU20170000969/O/D20170969.pdf.
- https://www.gum.gov.pl/pl/uslugi/certyfikacja/legalizacja-przyrzadu-p/82,Legalizacja-przyrzadu-pomiarowego.html.