Wagi stosowane w aptecznej recepturze

Różne typy wag

Jeszcze kilkanaście lat temu w recepturze aptecznej najczęściej wykorzystywane były wagi szalkowe. Dzięki postępowi technologicznemu powszechne stały się wagi elektroniczne. Charakteryzują się one znacznie szybszym, a co najważniejsze dokładniejszym pomiarem.

Relikty przeszłości

Wagi szalkowe nie znajdują już zastosowania w recepturze aptecznej. Często jednak można je spotkać jako odnowione i odrestaurowane eksponaty czy elementy dekoracji aptecznych wnętrz. Umiejętności posługiwania się tą wagą można nabyć na zajęciach z technologii postaci leku, kiedy ćwiczy się odważanie ciał stałych i cieczy.

Osobny artykuł: Oleje roślinne stosowane w recepturze

Wagi odważnikowe możemy podzielić na dwa typy:

wagi z aretażem o granicy obciążenia maksymalnego do 50 g
wagi z aretażem lub bez niego, o obciążeniu maksymalnym do 1000 g

Do odważania składników recepturowych stosuje się odważniki o odpowiedniej masie. Wyróżnia się dwa typy odważników:

odważniki mosiężne, niklowane lub chromowane o masach: 1,2, 5, 10,20, 50, 100, 200 g
odważniki aluminiowe w formie blaszek o specjalnym kształcie i różnej wielkości (poniżej 1g): 10, 20, 50, 100, 200, 500 mg

Wagi teraźniejszości

Krokiem milowym dla dokładności pomiarów było wprowadzenie wag elektronicznych. Wagi te zbudowane są z wykorzystaniem układu silnika magnetoelektrycznego lub tensometrycznego przetwornika siły. Cechują się możliwością zerowania w całym zakresie pomiarowym. Duże, kontrastowe wyświetlacze pozwalają na łatwy i skuteczny odczyt wykonywanego pomiaru. Dodatkowo wagi wyposażone są w system kalibracji wewnętrznej i zewnętrznej. Często wagi te wyposażone są również w szklaną osłonę zewnętrzną, która zapobiega oddziaływaniom ruchu powietrza na wykonywany pomiar.

Sprawdź także: Wina i nalewki lecznicze – przykład historycznego aptekarstwa

Trzy typy wag elektronicznych

W literaturze fachowej opisuje się trzy typy wag elektronicznych przydatnych w pracy recepturowej. Są to wagi o maksymalnym obciążeniu do 50 g, 100 g i 2000 g.

Typ wagi	Minimalne obciążenie	Maksymalne obciążenie	Klasa dokładności	Wielkość podziału odczytu wagi	Czas ważenia
I	0,02 g	50 g	II	10 mg	~3 s
II	0,02 g	100 g	II	10 mg
III	0,1 g	2000 g	III	1 g

Zasady prawidłowego ważenia

Wszystkie wykonywane pomiary powinny być wykonywane nie tylko z odpowiednią precyzją, ale również na odpowiednim rodzaju wagi, tak by wykluczyć wszystkie możliwe błędy pomiaru.

Prawidłowy sposób pomiaru masy obejmuje:

wybór wagi przystosowanej do odważania odpowiedniej masy składnika czy leku recepturowego
prawidłowe ustawienie wagi na stole recepturowym i jej wypoziomowanie
tarowanie naczyń, kart, opakowań

Należy pamiętać, że jeżeli surowiec farmaceutyczny potrzebny do produkcji leki wymaga rozdrobnienia i przesiania, czynność powinna być wykonana w pierwszej kolejności. W tej sytuacji dokładną ilość wskazaną w przepisie należy odważyć już po rozdrobieniu i przesianiu składnika. Wynika to z możliwości osadzania się minimalnych ilości surowca na ściankach moździeża czy sicie, a tym samym stratami masy rozdrobnionego już surowca.

Gdy skala jest za mała

W przypadku potrzeby odważenia ilości substancji leczniczej mniejszej niż możliwości wagi analitycznej należy wykonać rozcierkę, czyli triturację z substancją obojętną (np. laktozą). Powinno się ją wykonać w stosunku liczb całkowitych np. 1:10 lub 1:100. Po dokładnym obliczeniu należy odważyć odpowiednią ilość rozcierki, zawierającą wymaganą ilość substancji leczniczej.

Czytaj również: Jak dbać o apteczne wagi?

Kontrola wag

Legalizacja wag to nic innego jak zespół czynności, które mają na celu sprawdzenie czy dany przyrząd spełnia wymogi metodologiczne. Obowiązkowi legalizacji podlegają rodzaje przyrządów określone w Rozporządzeniu Ministra Finansów z dnia 13 kwietnia 2017 roku. Zaliczamy do nich m.in: wagi, liczniki energii elektrycznej czy odmierzacze paliw ciekłych. Ważnym jest, by pamiętać o terminach legalizacji wybranych urządzeń.

Ważność legalizacji dla nowego urządzenia ważna jest 35 miesięcy od końca roku, w którym zostało ono wyprodukowane. Natomiast okres ważności legalizacji ponownej (wykonywanej dla urządzeń pomiarowych już wprowadzonych do obrotu) dla wag automatycznych w Polsce wynosi 25 miesięcy.

Osobny artykuł: Czym jest pH roztworu?

Bibliografia: