Wstydliwe czerwonawe zmiany o charakterze grudek pokrytych łuską, nadmierna proliferacja naskórka i nieprawidłowe różnicowanie keranocytów to charakterystyczne objawy najczęściej występującego typu łuszczycy – Psoriasis vulgaris.

Osobny artykuł: Leki recepturowe stosowane w dermatozach z silnym świądem

Łuszczyca – kliniczne objawy choroby

• objaw świecy stearynowej – świecąca powierzchnia skóry po zdrapaniu powierzchniowej warstwy łuski;
• objaw Auspitza – punktowe krwawienia powstałe wskutek zadrapania wykwitu skórnego;
• objaw Koebnera – rozwój zmian łuszczycowych w miejscu urazu skóry.

Etiologia – czyli co wywołuje łuszczycę?

Łuszczyca jest chorobą przewlekłą, zapalną i co ważne – niezakaźną. Obecnie cierpi na nią 1-3% populacji. Mimo licznych badań nadal nie zostały poznane przyczyny tego schorzenia. W etiopatogenezie choroby dużą rolę przypisuje się czynnikowi genetycznemu oraz udziałowi komórek układu immunologicznego (m.in. wzmożonej aktywności limfocytów T). Na nasilenie objawów mają wpływ także tryb życia pacjentów tj. spożywanie alkoholu, palenie tytoniu, zażywane leki, przewlekły stres.

Ze względu na podłoże genetyczne można wyróżnić dwa typy łuszczycy:

• typ I – początek zmian skórnych przed 40. rokiem życia,
• typ II – występowanie zmian skórnych po 40. roku życia.

Łuszczyca – lokalizacja zmian skórnych

Bez względu na typ choroby zmiany łuszczycowe najczęściej zlokalizowane są w okolicach kolan i łokci, w bruździe międzypośladkowej, na owłosionej skórze głowy i paznokciach.

Łuszczyca jest chorobą nieuleczalną charakteryzującą się okresami nawrotów i remisji. Stosowane leczenie ma na celu złagodzenie objawów i poprawę jakości życia.

Sprawdź także:

• leki recepturowe stosowane do oczu
• leki recepturowe stosowane na trudno gojące się rany
• leki recepturowe stosowane do ucha
• leki recepturowe stosowane w atopowym zapaleniu skóry

Standardy leczenia łuszczycy

W terapii stosowane są dwie główne strategie, czyli leczenie ogólne i miejscowe. Wybór metody zależy od stopnia nasilenia zmian skórnych. U większości pacjentów wystarczy stosowanie preparatów miejscowych, natomiast przy bardziej zaawansowanym stadium łuszczycy zalecane jest leczenie skojarzone. Leki recepturowe są podstawą leczenia łuszczycy łagodnej, ich dużą zaletą jest profil bezpieczeństwa. Niestety mają też wady: wymagają częstej aplikacji i powodują zabrudzenie ubrań czy bielizny w trakcie stosowania.

Współczesne standardy leczenia łuszczycy zawierają wskazówki dotyczące częstości i sposobu aplikacji konkretnych surowców farmaceutycznych. Są one pomocą dla dermatologa decydującego, po uwzględnieniu indywidualnych potrzeb pacjenta, o metodzie leczenia. Ważnym czynnikiem, który powinien uwzględnić lekarz jest lokalizacja zmian łuszczycowych. Można wyróżnić preparaty stosowane na:

• skórę gładką,
• skórę owłosioną,
• twarz,
• dłonie i stopy,
• paznokcie,
• oraz służące natłuszczeniu i pielęgnacji skóry.

Właściwe leczenie powinno zostać poprzedzone złuszczeniem, czyli usunięciem rogowej łuski uniemożliwiającej dotarcie substancji czynnej do głębszych warstw skóry. W tym celu stosowane są preparaty zawierające w składzie przede wszystkim kwas salicylowy w różnych stężeniach (5,0%, 10%, 20%, 30%, 50%!). Dzięki swoim właściwościom złuszczającym usuwa martwy naskórek, odsłaniając głębsze warstwy skóry. Stosowany jest w połączeniu z mocznikiem, kwasem mlekowym lub olejem rycynowym, który ma zdolność do rozpuszczania kwasu salicylowego w stężeniu nawet do 10 % Może także występować jako jedyna substancja czynna, np. w popularnej wśród lekarzy maści salicylowej.

Po etapie złuszczania stosowane są preparaty redukujące, których głównym składnikiem jest zazwyczaj cygnolina, zwaną również ditranolem. Poprzez blokowanie syntezy DNA białek wykazuje właściwości antymitotyczne. Cygnolina poza głównym mechanizmem działa także: keratolitycznie, bakteriobójczo, grzybobójczo i przeciwłojotokowo co umożliwia jej wykorzystanie w leczeniu łuszczycy. Obecnie zapisywana jest przez lekarzy w stężeniach 0,1%, 0,125%, 0,2%, 0,5%, 1,0% i 2,0%. Niestety jest wrażliwa na światło oraz ze względu na żółtą barwę może powodować przebarwienia skóry i odzieży. Często działa drażniąco oraz ma swoisty zapach, nieakceptowany przez niektórych pacjentów. Najczęściej wykonywanymi postaciami leku z cygnoliną są maści, pasty, kremy, rzadziej roztwory alkoholowo-eterowe (głównie na owłosioną skórę głowy). Jest przepisywana bardzo często z innymi substancjami o działaniu redukującym i natłuszczającym. Posiada właściwości redukujące, zapobiegające szybkiemu rozkładowi kwasu salicylowego, dlatego często jest stosowana w tym połączeniu np. w poniższej maści cygnolinowej.

W miejscowym leczeniu skóry gładkiej stosowane są także dziegcie, czyli produkty suchej destylacji węgla kamiennego (prodermina) lub różnych gatunków drewna np. brzozy, buku, sosny. Wykazują działanie przeciwświądowe, przeciwzapalne, antymitotyczne, keratoplastyczne i przeciwzapalne. Są skuteczne w leczeniu łuszczycy i można je aplikować na duże obszary ciała. Natomiast zgodnie z wyżej wspomnianymi wytycznymi dziegcie należą do metod leczenia alternatywnego i nie powinny być stosowane jako pierwsze ze względu na możliwe działanie kancerogenne i słabe właściwości kosmetyczne (niemiły zapach, brudzenie odzieży).

Czytaj również: Leki recepturowe stosowane w pieluszkowym zapaleniu skóry

Przy łuszczycy twarzy nie jest zalecane stosowanie klasycznych preparatów złuszczających ze względu na mniejsze niż w przypadku innych części ciała nawarstwienie łuski. Leczeniem rekomendowanym jest krótkotrwałe stosowanie glikokortykosteroidów. W recepturze stosowane są maści zawierające głównie hydrokortyzon, jako samodzielną substancję czynną lub w połączeniu np. z kwasem salicylowym i mocznikiem.

Ostatnim etapem kompleksowej terapii miejscowej jest natłuszczanie i pielęgnacja skóry. Poza gotowymi emolientami dostępnymi w aptekach i drogeriach stosowane są w tym celu także leki recepturowe. Zazwyczaj ich głównym składnikiem jest witamina A, która poprzez regulację procesu złuszczania zewnętrznych warstw naskórka przyczynia się do utrzymania prawidłowego stanu skóry.

Osobny artykuł: Kalkulator witaminy A

Małe dawki naltreksonu szansą na skuteczniejsze leczenie?

Naltrekson jest lekiem opiodowym, stosowanym wspomagająco w leczeniu uzależniania od alkoholu i opioidów. To dosyć ciekawa substancja, ponieważ w zależności od dawki ma cztery różne miejsca wiązania. Udowodniono, że stosowany w dawce 4,5 mg jest skuteczny w leczeniu chorób o podłożu autoimmunologiczym, w tym łuszczycy. Niestety zastosowany w tym wskazaniu może wykazywać szereg działań niepożądanych. W Polsce nie jest zarejestrowany jako lek stosowany w łuszczycy. Nie został również ujęty w rekomendacjach Towarzystwa Dermatologicznego.

Natomiast w Stanach Zjednoczonych i Kanadzie naltrekson w małych dawkach jest przepisywany w chorobach o podłożu autoimmunologicznym. W związku z tym, że nie jest dostępny lek gotowy w takiej dawce, a pacjentowi trudno byłoby samodzielnie podzielić tabletkę na odpowiednią ilość części wykonywany jest jako lek recepturowy, np. według poniższej recepty.

Mimo rozwoju nowych metod leczenia łuszczyca nadal należy do grupy schorzeń, których nie da się całkowicie wyleczyć. Okresy nawrotów i remisji mogą trwać kilka lat, dlatego nie należy bagatelizować leczenia. Odpowiednia pielęgnacja skóry, w tym stosowanie preparatów recepturowych oraz prowadzenie zdrowego stylu życia mogą podnieść komfort życia pacjentów, którzy często na skutek choroby wycofują się z życia społecznego.

Bibliografia:

1. Dermatologia dla kosmetologów; pod redakcją Z.Adamskiego, A.Kaszuba; Elsevier Urban&Partner; Poznań 2011.
2. Leczenie łuszczycy zwyczajnej – rekomendacje ekspertów Polskiego Towarzystwa Dermatologicznego. Część I: łuszczyca łagodna, łuszczyca wieku dziecięcego; J.Szepietowski, Z. Adamski, G.Chodorowska, W.Gliński, A.Kaszuba, W.Placek, L.Rudnicka, A.Reich; Przegląd Dermatologiczny 2012; str. 99, 83-96.
3. Farmacja stosowana Technologia postaci leku; pod redakcją M.Sznitowska; PZWL; Warszawa 2017.
4. Podstawy receptury aptecznej. Materiały do ćwiczeń dla studentów farmacji; pod redakcją M. Gajewskiej, M. Sznitowskiej; Fundacja Pro Pharmacia Futura; Warszawa 2018.
5. Poradnik Receptury współczesnej cz.I; Fagron; wyd. II; 2015.
6. Compounding Low-Dose Naltrexone for the Treatment of Guttate Psoriasis: A case report; International Journal of Pharmaceutical Compunding; Vol. 22 No 4; July/August 2018; p. 270 -278.
7. https://receptura.edu.pl/cygnolina/.
8. http://www.lowdosenaltrexone.org/.