Miejscowe leki przeciwbólowe

Przeciwbólowe leki recepturowe o miejscowym działaniu obejmują preparaty, które aplikowane są na powierzchnię skóry. Z tego powodu zawarte w nich ciała czynne przenikają do miejsca uszkodzenia i wywierają działanie farmakologiczne. Substancje, które najczęściej znajdują się w takich preparatach, zaliczane są do kategorii niesterydowych leków przeciwbólowych. Przykładami takich cząsteczek są m.in. diklofenak, ketoprofen czy ibuprofen. Szczególnie silne preparaty, wydawane wyłącznie na podstawie ważnej recepty lekarskiej, mogą zawierać na przykład leki opioidowe, takie jak morfina.

Lokalne aplikowanie tego typu preparatów ma szereg korzyści. Główną zaletą takiego leczenia urazów jest fakt, że substancje działają głównie w miejscu podania i nie przenikają (lub robią to w niewielkim stopniu) do krążenia ustrojowego. Przez to nie powodują działań niepożądanych oraz powikłań, które mogą wynikać z doustnego przyjmowania leków.

Aktualnie dostępnych jest wiele postaci farmaceutycznych, które mogą być stosowane w leczeniu miejscowego bólu, należą do nich m.in.:

• żele
• maści
• aerozole do stosowania na skórę
• plastry

Czytaj również: Leki recepturowe w walce z bólem

Jakie przeciwbólowe surowce są dostępne w obrocie?

Leki recepturowe zalecane do leczenia bólu, wykazują działanie objawowe i z reguły nie eliminują przyczyny nieprzyjemnej dolegliwości. Wykaz surowców farmaceutycznych o działaniu przeciwbólowym, które mogą być stosowane w produkcji leków magistralnych gromadzony jest w regularnie aktualizowanych zestawieniach surowców farmaceutycznych. Główni przedstawiciele niesterydowych leków przeciwzapalnych, którzy uwzględnieni są w omawianym zestawieniu to ketoprofen, a także metamizol sodowy. Z kolei reprezentantami opioidowych leków przeciwbólowych, którzy uwzględnieni zostali w zestawieniu są morfina i kodeina.

Poniżej przedstawiamy przykłady recept na leki magistralne, które wykorzystują te surowce:

Maść z chlorowodorkiem morfiny

Aktualnie brak jest półstałej postaci leku, która zawierałaby w składzie chlorowodorek morfiny. Preparat, którego receptura została przedstawiona powyżej, może być stosowany w miejscowym leczeniu trudno gojących się ran (np. pochodzenia onkologicznego oraz cukrzycowego). Doniesienia naukowe sugerują, że stosowanie morfiny w takiej postaci nie prowadzi do wystąpienia działań niepożądanych charakterystycznych dla opioidów (w tym na przykład do rozwoju tolerancji).

Krem z ketoprofenem

Ketoprofen, ze względu na działanie przeciwbólowe i przeciwzapalne, znalazł zastosowanie w preparatach wykorzystywanych w chorobach reumatycznych i leczeniu zmian pourazowych czy stanów zapalnych tkanek.

Wyżej wymieniony krem może zostać sporządzony również na bazie innego podłoża – pentravanu. Niezależnie od zastosowanej bazy, pacjent stosujący krem z ketoprofenem powinien chronić leczoną powierzchnię skóry przed bezpośrednim działaniem promieni słonecznych, zarówno w trakcie terapii, jak i 2 tygodnie po jej zakończeniu.

Czytaj również: Nowoczesne podłoża maściowe – porównanie

Stosowanie substancji pomocniczych

Receptura apteczna stwarza możliwość dopasowania formulacji i składu preparatu bezpośrednio do wymagań konkretnego pacjenta. W związku z tym, w zależności od leczonej jednostki chorobowej, może zaistnieć potrzeba użycia substancji pomocniczych, które wzmacniają korzyść terapeutyczną.

Rozpatrując leki miejscowo przeciwbólowe, do najczęściej stosowanych substancji wspomagających zaliczamy leki przeciwzapalne (hydrokortyzon, prednizolon), znieczulające (lidokaina, benzokaina), przeciwświądowe czy przeciwdrobnoustrojowe (neomycyna, detreomycyna).

Czytaj również: Leki recepturowe o działaniu miejscowo znieczulającym

Maść na owrzodzenia powstałe podczas terapii onkologicznej

Parafina w tej formulacji odpowiada za stworzenie warstwy okluzyjnej, nieprzepuszczalnej dla wody. Maść przeznaczona jest do stosowania na rozległe uszkodzenia skóry, dlatego zaleca się przygotowywanie jej w warunkach aseptycznych.

Osobny artykuł: Leki recepturowe w walce ze świerzbem

Literatura:

1. D. Sersky, “O wykorzystaniu leku recepturowego w terapii bólu – preparaty o działaniu miejscowym – Recepta.pl,” Jan. 24, 2021. https://magazyn-recepta.pl/o-wykorzystaniu-leku-recepturowego-w-terapii-bolu-preparaty-o-dzialaniu-miejscowym/ (Dostęp z dnia 20.02.2023)
2. R. A. Polskiego, “Receptura okiem praktyka – część czwarta. Recepturowe możliwości leczenia bólu,” Aptekarz Polski, Jun. 30, 2019. https://www.aptekarzpolski.pl/wiedza/receptura-okiem-praktyka-czesc-czwarta-recepturowe-mozliwosci-leczenia-bolu/ (Dostęp z dnia 20.02.2023)
3. “Miejscowe leczenie bólu.” http://www.mp.pl/social/article/96492 (Dostęp z dnia 20.02.2023)
4. “Kiedy i jak stosować miejscowe leki przeciwzapalne żele vs spraye w leczeniu bólu tkanek miękkich związanych ze skręceniami stawów i z ostrym urazowym zapaleniem ścięgien?” https://www.praktycznafizjoterapia.pl/artykul/www.praktycznafizjoterapia.pl/artykul/kiedy-i-jak-stosowac-miejscowe-leki-przeciwzapalne-zele-vs-spraye-w-leczeniu-bolu-tkanek-miekkich-zwiazanych-ze-skreceniami-stawow-i-z-ostrym-urazowym-zapaleniem-sciegien (Dostęp z dnia 20.02.2023)
5. R. A. Polskiego, “Aplikacje wagowe wykorzystywane podczas sporządzania receptur w aptece. – Aptekarz Polski.” http://www.aptekarzpolski.pl/2018/01/aplikacje-wagowe-wykorzystywane-podczas-sporzadzania-receptur-w-aptece/ (Dostęp z dnia 20.02.2023)
6. J. Koziej, “Leki recepturowe w walce z bólem,” Receptura.pl, Jun. 30, 2020. https://receptura.pl/leki-recepturowe-w-walce-z-bolem/ (Dostęp z dnia 20.02.2023)
7. “Farmacja praktyczna – Renata Jachowicz, wydanie 2, 2016, Warszawa, PZWL, ISBN: 987-83-200-5026-4