Co już wiemy o proderminie?
Prodermina jest stosowana w stanach chorobowych skóry, tj. łuszczyca, świerzbiączka, łojotok i łojotokowe zapalenie skóry, wypryski, liszaje czy łupież. Na rynku farmaceutycznym możemy głównie można dostrzec preparaty w postaci maści, past, mazideł olejowych czy roztworów chloroformowych, zawierające niskie stężenie proderminy (1-5%), co zapewnia działanie rozmiękczające tkanki skóry (keratoplastyczne), antyseptyczne, przeciwświądowe, przeciwzapalne, przeciwwysiękowe czy złuszczające. W wyższych stężeniach (10-20%) smoła pogazowa charakteryzuje się działaniem keratolitycznym i redukującym (odbiera tlen z tkanek i wydzielin tkankowych, hamując procesy oddychania tkankowego, a w konsekwencji czynności mitotyczne naskórka) [1].
FAKT 1 – Prodermina należy do jednej z najskuteczniejszych metod leczenia miejscowego łuszczycy
Dziegieć węglowy stosowany jest już od 1925 r. w leczeniu łuszczycy (łac. psoriasis vulgaris) i wciąż pozostaje jedną z najstarszych, najbezpieczniejszych i najbardziej efektywnych metod. [3] FDA zarejestrowało preparaty proderminy w pierwszej kategorii leków OTC (bezpieczne i skuteczne) w leczeniu miejscowym łuszczycy, łupieżu i łojotokowym zapaleniu skóry.
Osobny artykuł: Leki recepturowe stosowane w łuszczycy
MIT 1 – Mechanizm działania oraz skład proderminy jest dokładnie znany
Mimo tak długiej obecności preparatu w lecznictwie oraz dostępności szerokiej gamy produktów zawierających proderminę wciąż nie jest dokładnie opracowany mechanizm jej działania, co może skutkować nieznanymi nam dotąd odległymi działaniami niepożądanymi. Dotychczas zidentyfikowano tylko 400 z 10 000 składników smoły pogazowej [2].
FAKT 2 – Badania na zwierzętach laboratoryjnych wskazują działanie onkogenne proderminy
Trzeba jednak zauważyć, że podczas badań na myszach z wykorzystaniem różnych frakcji smoły pogazowej oraz paku węglowego obserwowano rozwój nowotworu skóry. Badania na komórkach ssaków wykazały również działanie mutagenne smoły powęglowej [3].
MIT 2 – Pierwsze doniesienia o możliwym kancerogennym działaniu proderminy u człowieka pojawiły się niedawno
Już w 1948 r. udokumentowano pojedynczy przypadek 62-letniego mężczyzny cierpiącego na świąd odbytu, u którego po 7-letniej terapii miejscowej proderminą w stężeniu 3% biopsja wykazała zmiany świadczące o wystąpieniu raka płaskonabłonkowego skóry [3].
FAKT 3 – Smoła pogazowa należy do I grupy kancerogenów wg IARC
Międzynarodowa Agencja Badań nad Rakiem (IARC) uznała smołę pogazową samą w sobie jako mieszaninę wielopierścieniowych węglowodorów aromatycznych (WWA) oraz niektóre WWA, jak na przykład benzo-alfa-piren, jako czynniki rakotwórcze u ludzi [5].
MIT 3 – Działanie onkogenne proderminy nie zależy od czasu i częstości ekspozycji
Większość przeprowadzonych badań potwierdza, że najbardziej narażone są osoby, które przechodzą długotrwałą ekspozycję, nawet w małych dawkach. Dodatkowo ekspozycja ta nie musi być stała, ale przynajmniej powtarzalna. Wyniki wielu badań wskazują, że jednym z najważniejszych warunków rozwinięcia się nowotworu złośliwego jest konieczność długotrwałego narażenia na czynniki onkogenne [5].
FAKT 4 – Prodermina może przyczynić się do rozwoju różnego typu nowotworów
Narażenie na działanie smoły powęglowej lub paku węglowego wiąże się ze zwiększonym ryzykiem raka skóry. Inne rodzaje nowotworów, w tym raka płuc, pęcherza moczowego, nerek i przewodu pokarmowego zostały głównie powiązane z zawodową ekspozycją na dane substancje [7].
MIT 4 – Prodermina działa mutagennie tylko przez kontakt ze skórą
Prodermina uważana jest obecnie za mieszaninę substancji o potencjale mutagennym po ekspozycji na skórę. Dowiedziono jednak, że także pary WWA są w stanie przenikać przez naskórek, być może nawet szybciej, powodując potencjalne zagrożenie mieszaniny także w formie gazowej. Długoterminowe (od 1942 do 2002 r.) badanie przeprowadzone przez Voelter-Mahlknecht i wsp. wykazało wśród pracowników rafinerii (618 mężczyzn) zmiany skórne także na wewnętrznej stronie nozdrzy, co może świadczyć o mutagennym wpływie proderminy na skutek inhalacji jej par.
FAKT 5 – Główną grupą narażenia są pracownicy rafinerii, sektorów budownictwa, przemysłu metalurgicznego, przy pokryciach dachowych i nawierzchni dróg
Osoby z tych grup doświadczają długoterminowej ekspozycji na onkogenne substancje wchodzące w skład smoły pogazowej, ale też głównie paku węglowego, co zwiększa ryzyko pojawienia się zmian skórnych (głównie na głowie, rękach czy nosie) [4]. Badania przeprowadzone we Francji, Norwegii i Szwecji wskazały również na wyższą śmiertelność lub zapadalność na raka płuc oraz pęcherza moczowego wśród pracowników zatrudnionych przy nakładaniu asfaltu zawierającego w składzie smołę pogazową [3].
MIT 5 – Pacjenci stosujący preparaty z proderminą wykazują największe ryzyko rozwoju nowotworu
Aktualne badania sugerują, że u pacjentów z łuszczycą, stosujący preparaty z proderminą, nie występuje znacznie ryzyko wystąpienia nowotworu. Badanie kohortowe wśród pacjentów z łuszczycą czy egzemą (n=13 200) po długotrwałej miejscowej terapii proderminą (średnio 6 m-cy) nie zwiększyło ryzyka rozwoju raka skóry czy innych rodzajów nowotworów [6].
Bibliografia:
1. http://luskiewnik.strefa.pl/pix/p19.htm.
2. Sekhon S., Jeon C., Nakamura M., Afifi L., Yan D., Wu J., Liao W., Bhutani T. Review of the Mechanism of Action of Coal Tar in Psoriasis. Journal of Dermatological Treatment. 2017. 29(3), 230-232.
3. https://monographs.iarc.fr/wp-content/uploads/2018/06/mono100F-17.pdf.
4. Hodgson G. Epithelioma following the local treatment of pruritus ani with liquor picis carbonis. British Jounral of Dermatology. 1948. 60(9), 282.
5. Moustafa G.A., Xanthopoulou E. R., Linos A. Skin disease after occupational dermal exposure to cal tar: a review of the scientific literature. 2015. International Journal of Dermatology. 54(8), 868-879.
6. Roelofzen J.H., Aben K.K.H., Oldenhof U.T.H., Coenraads P.J., Alkemade H.A., van der Kerkhof P.C.M., van der Valk P.G.M., Kiemney L.A.L.M. No Increased Risk of Cacner after Coal Tar Treatment in Patients with Psoriasis or Eczema. Journal of Investigative Dermatology. 2010. 130(4), 953-961.
7. https://www.cancer.gov/about-cancer/causes-prevention/risk/substances/coal-tar.
