Mniszek lekarski – zastosowanie, receptura apteczna

Wśród leków gotowych, które mogą być traktowane jako surowce do receptury, znajduje się sok z mniszka lekarskiego (Taraxaci radicis succus). Substancję czynną leku stanowi sok ze świeżego korzenia mniszka lekarskiego, stabilizowany etanolem.
Mniszek lekarski zwiększa ilość soku żołądkowego i żółci oraz ułatwia jej przepływ w drogach żółciowych (fot. Shutterstock).

Sok z mniszka lekarskiego jest stosowany tradycyjnie w:

  • niestrawności,
  • braku apetytu,
  • pomocniczo jako łagodny środek moczopędny.

Są jednak sytuacje, kiedy powinno się unikać stosowania produktu. Tak się dzieje w:

  • przypadku nadwrażliwości na korzeń mniszka lekarskiego lub inne rośliny z rodziny astrowatych (Asteraceae, dawniej złożonych – Compositae),
  • niedrożności dróg żółciowych,
  • zapaleniu dróg żółciowych,
  • chorobach wątroby,
  • kamieniach żółciowych.

Osobny artykuł: Rumianek pospolity – zastosowanie w recepturze

Z czego składa się mniszek lekarski?

Warto przyjrzeć się bliżej charakterystyce surowca roślinnego, jakim jest mniszek lekarski. Skład chemiczny:

  • kwasy fenolowe: kwas kawowy, kwas p-hydroksyfenylooctowy; estry kwasów: kwas
    cykoriowy, chlorogenowy,
  • kwasy: kwas linolowy, kwas linolenowy, kwas oleinowy i kwas palmitynowy,
  • kumaryny: skopoletyna, eskulina,
  • flawonoidy: 7-glukozyd luteoliny, 7-diglukozyd luteoliny,
  • minerały: potas (4,5% w liściu, 2,45% w korzeniu),
  • politerpeny (żywica),
  • laktony sekswiterpenowe:
    – germakrananolidy (tetrahydroridentyna B, β-O-glukozyd taraksakolidu),
    – eudesmanolidy (glukozydy kwasu taraksynowego i dihydrotaraksynowego,
    – gwajanolidy: ireksyna,
  • witaminy: witamina A 14 000 iu/100g liścia, witamina C, witaminy z grupy B,
  • inne: karotenoidy, cholina, inulina, pektyny, fitosterole (sitosterol, stigmasterol,
    taraksasterol, homotaraksasterol, cukry (fruktoza, glukoza), triterpeny (β-amyryna, taraksol,
    tarakserol).

Sprawdź także: Leki, które mogą być traktowane jako surowce farmaceutyczne

Działanie mniszka lekarskiego

Mniszek lekarski zwiększa ilość soku żołądkowego i żółci oraz ułatwia jej przepływ w drogach żółciowych. Zmniejsza poziom glukozy we krwi poprzez ograniczenie wchłaniania cukrów z jelita. Ze względu na obecność soli potasowych wykazuje działanie solopędne i moczopędne.

Ponadto przyspiesza metabolizm i redukuje poziom lipidów. Uważa się, że mniszek ma również działanie przeciwkamicze, przeciwreumatyczne i przeciwzapalne.

Czytaj również: Oleje roślinne stosowane w recepturze

Mniszek lekarski – zastosowanie

Mniszek lekarski ma wiele zastosowań w lecznictwie. Stosowany jest w zaburzeniach czynnościowych układu żółciowego, a także zapaleniu pęcherzyka żółciowego. Pobudza apetyt jak również łagodzi niestrawność.

Dodatkowo może być wykorzystywany wspomagająco w leczeniu cukrzycy i reumatyzmie. Profilaktycznie stosowany w profilaktyce miażdżycy. Stwierdza się również że stymuluje diurezę.

Mniszek lekarski – dawkowanie

Korzeń: jako lek żółciopędny i moczopędny, doustnie, jednorazowo odwary z 3g,
dobowo z 10g surowca.

Ziele: jako lek żółciopędny i moczopędny, doustnie, jednorazowo odwary z 4g,
dobowo z 12g surowca.

Ekstrakt płynny z liści: 4–10 ml (1: 1 w 25% alkoholu) 3 x dziennie.

Nalewka z liści: 2–5 ml.

Świeży sok z liści: 5–10 ml.

Suszony korzeń: 2–8 g lub w postaci infuzji albo wywaru 3 x dziennie.

Nalewka z korzenia: 5–10 ml (1: 5 w 45% alkoholu) 3 x dziennie.

Płynny ekstrakt z mniszka: 2–8 ml.

Sok z mniszka: 4–8 ml.

Najważniejsze interakcje z lekami

Potencjalna interakcja z cyprofloksacyną, ale wymaga głębszego przebadania.

Działanie niepożądane:
Brak udokumentowanych, wymagane jest dalsze badanie tych aspektów, potencjalne alergie.

Przeciwwskazania:
Niedrożność dróg żółciowych, jelit, w kamicy żółciowej tylko w porozumieniu z lekarzem.

Literatura:
1. Barnes J., Anderson L.A., PhilipsonJ.D.: HerbalMedicines, 3rd Edition. The Pharmaceutical Press. 2007, 204-206.
2. Motławska I., Farmakognozja. Podręcznik dla studentów farmacji. Uniwersytet Medyczny im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu. 2008. 207-210.

logo