Zgodnie z ustawą z 12 maja 2011 r. o refundacji leków, środków spożywczych specjalnego przeznaczenia żywieniowego oraz wyrobów medycznych minister właściwy do spraw zdrowia określa w drodze rozporządzenia listę leków, które mogą być traktowane jako surowce farmaceutyczne przy sporządzaniu leków recepturowych.

Oznacza to, że każdy lek umieszczony w wyżej wymienionym rozporządzeniu może wchodzić w skład leku recepturowego, który zostanie wydany pacjentowi za opłatą ryczałtową. Wśród wymienionych w dokumencie preparatów odnaleźć możemy Azulan, którego głównym składnikiem jest wyciąg płynny z kwiatu rumianku. Warto przypomnieć sobie najważniejsze informacje dotyczące tego cennego surowca roślinnego.

Leki, które mogą być traktowane jako surowce farmaceutyczne

Matricaria recutita L. – rumianek pospolity

Surowiec zielarski: Chamomillae anthodium, Matricariae flos

Skład chemiczny:

• olejek eteryczny (0,4-1,9%): α-bisabolol oraz jego tlenki A, B i C, chamazulen (nadaje olejkowi niebieską barwę), β-bisabolol, β-farnezen, mircen, kadinen,
• flawonoidy: apigenina oraz 7-glukozydy luteoliny, kwercetyny, apigeniny, patuletyny,
• poliacetyleny: en-in-dicykloeter,
• kumaryny: umbeliferon i herniaryna,
• laktony seskwiterpenowe: matrycyna, matrykaryna,
• cholina,
• polisacharydy: śluz,
• aminokwasy,
• kwasy fenolowe.

Działanie

Koszyczek rumianku wykazuje działanie przeciwzapalne (antiphlogisticum) dzięki obecności α-bisabololu, chamazulenu, śluzu oraz glikozydów apigeniny i luteoliny (flawonoidy). Hamują one utlenianie kwasu arachidonowego oraz zmniejszają aktywność 5-lipooksygenazy i cyklooksygenazy, co wpływa na spowolnienie procesu zapalnego. Dodatkowo chamazulen jest odpowiedzialny za działanie przeciwalergiczne ze względu na zmniejszenie uwalniania histaminy przyczyniającej do powstania reakcji alergicznej. Zawarte w koszyczku rumianku kumaryny zapewniają mu działanie przeciwbakteryjne (zwłaszcza na bakterie Gram-dodatnie), przeciwwirusowe oraz przeciwgrzybicze, co ułatwia gojenie ran.

Dodatkowo obecność α-bisabololu powoduje ułatwienie granulacji i odbudowy tkanki zwłaszcza po oparzeniach. Za właściwości nasenne odpowiedzialna jest apigenina, która łączy się z receptorami beznodiazepinowymi w mózgu, jednocześnie konkurując z lekami, dla których ten receptor jest punktem uchwytu, np. benzodiazepiny. Rumianek posiada również działanie spazmolityczne (spasmolyticum) na mięśnie gładkie przewodu pokarmowego i moczowego, za co odpowiadają flawonoidy, α-bisabololu oraz en-in-dicykloeter. Ponadto przypisuje się mu właściwości przeciwwrzodowe, zwłaszcza dla powstałych na skutek stosowania indometacyny, nadmiernego stresu czy przyjmowania alkoholu.

Osobny artykuł: Oleje roślinne stosowane w recepturze

Rumianek pospolity – zastosowanie

Preparaty z rumianku wykorzystuje się w leczeniu stanów zapalnych przewodu pokarmowego (choroba wrzodowa) oraz przewodu moczowego (zapalenie pęcherza moczowego), dzięki właściwościom przeciwzapalnym i spazmolitycznym. Dodatkowo herbatki z rumianku można stosować przy kolkach, wzdęciach lub w stanach lekkiego niepokoju.

Jako okłady lub napary do stosowania zewnętrznego znalazł zastosowanie w leczeniu chorób skóry, egzemy, zapalenia błon śluzowych jamy ustnej, narządów płciowych czy odbytu oraz pomocniczo w gojeniu ran.

Sprawdź także: Leki recepturowe stosowane na trudno gojące się rany

Dawkowanie

Napary do stosowania wewnętrznego należy sporządzić jednorazowo z 3 g surowca, zaś dobowo maksymalnie z 9 g. Napary stosowane zewnętrznie w postaci okładów czy płukanek powinny zawierać 3-10% koszyczka rumianku.

Zobacz też: Apteczka wakacyjna – co w niej znajdziesz?

Rumianek pospolity – najważniejsze interakcje z lekami

W przypadku uczulenia na rośliny z rodziny Asteraceae (Compositae) może pojawić się reakcja krzyżowa, zaś u osób podatnych na alergie (np. astmatycy) stosowanie preparatów z rumianku pospolitego może przyspieszyć rozwój alergii albo zaostrzyć już istniejące objawy. Jednoczesne stosowanie preparatów z warfaryną grozi wystąpieniem krwotoku wewnętrznego.

Działanie niepożądane:

– skórne reakcje alergiczne,

– reakcje krzyżowe u osób uczulonych na gatunki roślin z rodziny Asteraceae (Compositae),

– przyspieszenie wystąpienia reakcji alergicznej lub nasilenie już istniejącego uczulenia.

Przeciwwskazania:

– ciąża oraz okres karmienia piersią,

– dzieci w okresie ząbkowania,

– nadwrażliwość na roślinę.

Autor: Marta Pietroń

Literatura:

1. Barnes J., Anderson L.A., Philipson J.D.: Herbal Medicines, 3rd Edition. The Pharmaceutical Press. 2007, 152-155.
2. Kohlmünzer S.: Farmakognozja: podręcznik dla studentów farmacji. Wydawnictwo Lekarskie PZWL. 2003, 542-543, 550-553.
3. Kuźnicka B., Dziak M.: Zioła i ich zastosowanie, Wydawnictwo Lekarskie PZWL. 1987, 143-145.
4. Motławska I.: Farmakognozja. Podręcznik dla studentów farmacji. Uniwersytet Medyczny im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu. 2008. 314-317, 333-335.
5. Braun L., Cohen M.: CD to accompany Herbs & Natural Supplements An Evidence-based Guide Second Edition, Elsevier. 2007, 203-216.