Możliwe jest to dzięki doborowi przeznaczonych do tego celu opakowań. Wybór konkretnych pojemników uzależniony jest od kilku czynników. Niemniej jednak najważniejszym z nich jest postać danego leku i to ona warunkuje dobór odpowiedniego opakowania. O tym, że wybór właściwego opakowania jest niezwykle istotny mówi chociażby niedawno wprowadzona monografia „Leki sporządzane w aptece”. Znaleźć ją można w obecnie obowiązującej Farmakopei Polskiej XI.
Osobny artykuł: Farmakopea w aptecznej recepturze
Opakowania dla maści
Maści (kremy, pasty) jako półstała postać leku wymagają zastosowania opakowań, które zagwarantują szczelność i uniemożliwią nieuzasadnione przenikanie leku poza opakowanie. Jednocześnie muszą jednak umożliwić pacjentowi właściwe dawkowanie leku bezpośrednio z opakowania.
W związku z tym, że zdecydowana większość obecnie sporządzanych maści w warunkach aptecznych wykonywana jest w unguatorze to opakowaniem bezpośrednim leku jest ten sam pojemnik, w którym produkt był przygotowywany. Zaopatrzony jest on w ruchome dno, ułatwiające dawkowanie leku przez pacjenta. Po sporządzeniu leku pojemnik (tuba) zamykany jest odpowiednią zakrętką, która gwarantuje bezpieczne przechowywanie produktu. Obecnie dostępne są różne wielkości pojemników, dzięki czemu farmaceuta może dopasować odpowiednie opakowanie do konkretnej ilości leku, jak został wykonany. I tak najczęściej stosowane są tuby o pojemności: 100/140 ml, 200/280 ml czy też 50/70 ml.
Jeśli zajdzie taka konieczność osoba sporządzająca lek może wykorzystać pojemniki jałowe, które zostały wcześniej wyjałowione tlenkiem etylenu. Tuby przeznaczone do przechowywania maści wykonane są z tworzywa sztucznego, będącego polimerami różnych związków wielkocząsteczkowych. Ich zaletą jest lekkość i łatwość stosowania. Tworzywa sztuczne obarczone są też wadami, wśród których wymienić należy niecałkowitą obojętność chemiczną i wrażliwość na podwyższoną temperaturę.
Osobny artykuł: Czym jest pH roztworu?
Opakowania dla czopków i globulek
Tę postać leku obecnie wykonuje się za pomocą miksera aptecznego, a zatem tuba z procesu sporządzania leku nie stanowi jego opakowania bezpośredniego. Takim są natomiast formy do czopków i globulek w formie blistrów. Wykonane one są z tworzywa sztucznego i posiadają 12 otworów do umieszczenia w nich gotowego produktu. Przy doborze konkretnej wielkości foremki należy kierować się farmakopealną zasadą, która stanowi, że:
- czopki dla dzieci powinni mieć masę 1 g,
- czopki dla dorosłych powinny mieć masę 2 g,
- globulki dopochwowe powinny mieć masę 3 g.
Gotową postać leku, rozdozowaną do odpowiednich foremek umieszcza się dodatkowo w papierowych torebkach koloru pomarańczowego, opatrzonych składem i datą wykonania leku. Dopuszcza się stosowanie jałowych, jednorazowych opakowań dla tej postaci leku, w przypadku sporządzania leku, zawierającego w swoim składzie antybiotyk.
Osobny artykuł: Czopki – charakterystyka postaci leku
Opakowania dla proszków
Proszki dzielone, sporządzane w warunkach aptecznych umieszcza się w kapsułkach skrobiowych lub też w bardziej nowoczesnych kapsułkach żelatynowych twardych. Pierwsza opcja odznacza się niższą ceną, niestety ich wadą jest łatwość kruszenia się i absorbowania wilgoci. Kapsułki żelatynowe są bardziej wytrzymałe i pozwalają na umieszczenie w nich substancji higroskopijnych. Lepiej też maskują nieprzyjemny smak niektórych związków.
Kapsułki skrobiowe występują w kilku rozmiarach – od 1 do 6. Kapsułki żelatynowe twarde dostępne są natomiast w rozmiarach: 000, 00, 0, 1, 2, 3, 4, 5 (przy czym 5 to rozmiar najmniejszy). Gotowe proszki, rozsypane do odpowiednich kapsułek umieszcza się zwykle w torebce papierowej koloru białego („ad usum internum”).
Osobną kwestię stanowią proszki niedzielone. Przyjęło się, że dla tej postaci leku opakowaniem bezpośrednim są torebki papierowe. W związku z tym, że proszki niedzielone przeznaczone są zwykle do stosowania zewnętrznego – opakowanie ma kolor pomarańczowy.
Osobny artykuł: Tabela alkoholometryczna
Opakowania dla roztworów
Płynne postacie leków, jakimi są roztwory lub mieszanki umieszcza się w butelkach o odpowiedniej pojemności – dostosowanej do objętości przygotowanego leku recepturowego. Opakowaniem bezpośrednim są butelki szklane bądź też wykonane z tworzywa sztucznego. Butelki szklane wykonane są najczęściej ze szkła typu III – o umiarkowanej odporności hydrolitycznej. Oznacza to, że takie butelki są odpowiednie do umieszczania w nich preparatów płynnych, nieprzeznaczonych do podania pozajelitowego.
Butelki z tworzywa sztucznego są zwykle koloru oranżowego, co ma na celu zabezpieczenie gotowego preparatu przed nasłonecznieniem. Najczęściej stosowanymi pojemnościami w recepturze aptecznej są butelki 100, 150, 200 i 500 ml. Wyjątek stanowią krople, dla których odpowiednim opakowaniem są mniejsze butelki, najczęściej o pojemności 10 ml.
Sprawdź także: Roztwory – charakterystyka postaci leku
Opakowania dla emulsji, zawiesin i pudrów płynnych
Ta postać leku, ze względu na specyfikę i charakter swojej formy, wymaga umieszczenia w specjalnie do tego przeznaczonych pojemnikach. Wyposażone są one w szeroki wlew, który umożliwia łatwą aplikację przez pacjenta. Materiałem, z którego są wykonane, jest najczęściej polietylen. W ofercie producentów dostępne są zwykle pojemności 100, 200 i 250 ml.
Czytaj również:
Literatura:
- Opakowania leków recepturowych i aptecznych, Regina Kasperek-Nowakiewicz, Aptekarz Polski on-line, lipiec 2018.
- pl – opakowania farmaceutyczne.
- Farmakopea Polska XI – monografia „Leki sporządzane w aptece”.
- Receptura apteczna – podręcznik dla studentów farmacji, pod redakcją Renaty Jachowicz, wydanie II, PZWL, 2010.
