W jakim celu stosowane są witaminy w lekach recepturowych?
Witaminy są składnikami maści, płynów do stosowania na skórę, płukanek do gardła, zawiesin do pędzlowania, a nawet globulek czy czopków wykonywanych w aptekach. Wśród witamin, które znalazły zastosowanie w recepturze aptecznej można wymienić: witaminy E, A, D3 oraz mieszaninę tych dwóch ostatnich.
Witamina E jest silnym antyoksydantem, działa regenerująco, nawilżająco i odżywczo na skórę. Często stosowana jest w połączeniu z witaminą A. Po pierwsze zaletą takiej kombinacji jest zapobiegnięcie utlenieniu retinolu. Ponadto witamina ta przeciwdziała nadmiernemu wysuszaniu się naskórka i łuszczeniu, jednocześnie wspomagając procesy keratynizacji. Witamina D3 przede wszystkim posiada właściwości regenerujące naskórek. Często stosowana jest jako składnik leków wykorzystywanych w leczeniu łojotoku. Na rynku dostępne są preparaty zawierające mieszaninę witaminy A i D3, które łączy właściwości obu witamin w jednym składniku recepturowym.
Osobny artykuł: Leki recepturowe stosowane w łuszczycy
Jakie preparaty witamin są używane w recepturze aptecznej?
Wszystkie wyżej wymienione witaminy dostępne są w postaci płynnej. Podczas przygotowania leku z użyciem witamin należy przeanalizować preparaty, które chcemy zastosować jako surowce farmaceutyczne. W zależności od producenta mogą różnić się stężeniem substancji czynnej, gęstością, zawartością substancji pomocniczych, które mogą przyczyniać się do wystąpienia niezgodności bądź wpływać na trwałość i działanie leku.
Witaminy na recepcie mogą być przepisane w różnych jednostkach (gramach, mililitrach lub jednostkach międzynarodowych), które mogą się odnosić zarówno do czystej substancji leczniczej, jak i jej roztworu. Stąd sporządzenie takich leków wymaga niekiedy wykonania odpowiednich obliczeń. Z pomocą przychodzą dostępne kalkulatory, które pozwalają na szybkie przeliczenie koniecznych do użycia witamin.
Sprawdź także:
W lekach recepturowych z powodu braku witamin w postaci substancji pro receptura, wykorzystuje się wodne, solubilizowane roztwory witaminy A i D lub roztwór olejowy witaminy E, które są zarejestrowane jako produkty lecznicze. Należy jednak pamiętać o tym, że witamina A występuje w dwóch stężeniach (5 0000 j.m/ml lub 45 000 j.m/ml). Jeśli lekarz na recepcie nie zaznaczy jej stężenia, należy wybrać preparat o mniejszym stężeniu witaminy A w 1 ml.
Przykłady leków recepturowych z witaminami oraz wskazówki ich wykonywania
Rp. | |
Sulfaguanidini | 0,5 |
Vitamini A | gtt. III |
Acidi Borici | 0,2 |
Cacao olei | q.s. |
M.f.glob.vag. Dtd No X | |
S. Gałka na noc |
Rp. | |
Metronidazoli | 0,5 |
Nystatyni | 100 tys.j.m. |
Vit.A liq. | 0,2 |
Lactosi | 0,2 |
Ac. Borici | 0,2 |
Butt.cac. | q.s. |
M.f.globbul.vag. | |
D.t.d. No 10szt. |
Rp. | |
Vit. A sol. | |
Vit. E sol. | |
Devikap | aa 10,0 |
Ung. Cholesteroli | Ad 100,0 |
M.f. ung. | |
D.S. 2 x dziennie, zewnętrznie |
Rp. | |
Vit. A | 50000 j.m. |
Vit E liq. | 10 ml |
Ung. Cholesteroli | ad 200,0 |
M.f. ung. | |
S. Zewnętrznie |
Rp. | |
Vit. A | 2,0 |
Aquae | 15,0 |
Eucerini | ad 100,0 |
M.f.ung. |
W przypadku użycia wodnego solubilizatu witaminy A oraz sporządzania globulek lub maści w unguatorze zalecane jest postępowanie dwuetapowe ze względu na możliwość wydzielenia wody z maści, zwłaszcza gdy podłożem jest euceryna. Do pojemnika należy odważyć rozdrobnione podłoże i stałe substancje lecznicze. Pojemnik zaopatrzyć w mieszadło, przykryć pokrywą i zamontować w mikserze. Mieszanie ustawić na 7 minut, 8 obrotów. Następnie należy wprowadzić witaminę A i całość ponownie mieszać na najniższym poziomie obrotów mieszadła przez ok. minutę.
Czytaj również: Vademecum
Rp. | |
Sol. Vit. A | 5,0 |
Sol. Vit. E | 5,0 |
Glycerini | 200,0 |
Ol. Menthae | Gtt. No 10 |
M.f.solutio | |
D.S do płukania gardła 2 x dziennie 1 łyżeczka na ½ szkl. wody |
Wykonując leki recepturowe, w skład których wchodzą witaminy, należy zawsze pamiętać, aby dodawać je na końcu do ochłodzonych podłóż maściowych i roztworów. Nie poddawać długotrwałemu mieszaniu i nie ogrzewać.
Niekiedy problemem może być trudność w odważaniu przepisanych małych ilości witamin. Dobrym sposobem jest użycie małej parowniczki, z której łatwo przenieść odważony roztwór do wykonywanego leku recepturowego.
Osobny artykuł: Liczba wodna dostępnych podłóż maściowych
Literatura:
- Jachowicz R. (red.). Receptura apteczna. Podręcznik dla studentów farmacji. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2015.
- Jachowicz R. (red.). Farmacja praktyczna. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2007
- Szulc J., Wolska E., Sznitowska M., Maści recepturowe z witaminami – nieprawidłowości w zapisie i problemy z wykonaniem, Farm Pol, 2011, 67(2): 114-119.
- http://www.aptekarzpolski.pl/2017/12/praktyczne-wykorzystanie-witamin-w-recepturze-aptecznej/ (dostęp 16.04.2020).