W jakim celu stosowane są witaminy w lekach recepturowych?

Witaminy są składnikami maści, płynów do stosowania na skórę, płukanek do gardła, zawiesin do pędzlowania, a nawet globulek czy czopków wykonywanych w aptekach. Wśród witamin, które znalazły zastosowanie w recepturze aptecznej można wymienić: witaminy E, A, D3 oraz mieszaninę tych dwóch ostatnich.

Witamina E jest silnym antyoksydantem, działa regenerująco, nawilżająco i odżywczo na skórę. Często stosowana jest w połączeniu z witaminą A. Po pierwsze zaletą takiej kombinacji jest zapobiegnięcie utlenieniu retinolu. Ponadto witamina ta przeciwdziała nadmiernemu wysuszaniu się naskórka i łuszczeniu, jednocześnie wspomagając procesy keratynizacji.  Witamina D3 przede wszystkim posiada właściwości regenerujące naskórek. Często stosowana jest jako składnik leków wykorzystywanych w leczeniu łojotoku. Na rynku dostępne są preparaty zawierające mieszaninę witaminy A i D3, które łączy właściwości obu witamin w jednym składniku recepturowym.

Osobny artykuł: Leki recepturowe stosowane w łuszczycy

Jakie preparaty witamin są używane w recepturze aptecznej?

Wszystkie wyżej wymienione witaminy dostępne są w postaci płynnej. Podczas przygotowania leku z użyciem witamin należy przeanalizować preparaty, które chcemy zastosować jako surowce farmaceutyczne. W zależności od producenta mogą różnić się stężeniem substancji czynnej, gęstością, zawartością substancji pomocniczych, które mogą przyczyniać się do wystąpienia niezgodności bądź wpływać na trwałość i działanie leku.

Witaminy na recepcie mogą być przepisane w różnych jednostkach (gramach, mililitrach lub jednostkach międzynarodowych), które mogą się odnosić zarówno do czystej substancji leczniczej, jak i jej roztworu. Stąd sporządzenie takich leków wymaga niekiedy wykonania odpowiednich obliczeń. Z pomocą przychodzą dostępne kalkulatory, które pozwalają na szybkie przeliczenie koniecznych do użycia witamin.

Sprawdź także:

• kalkulator witaminy A
• kalkulator witaminy E

W lekach recepturowych z powodu braku witamin w postaci substancji pro receptura, wykorzystuje się wodne, solubilizowane roztwory witaminy A i D lub roztwór olejowy witaminy E, które są zarejestrowane jako produkty lecznicze. Należy jednak pamiętać o tym, że witamina A występuje w dwóch stężeniach (5 0000 j.m/ml lub 45 000 j.m/ml). Jeśli lekarz na recepcie nie zaznaczy jej stężenia, należy wybrać preparat o mniejszym stężeniu witaminy A w 1 ml.

Przykłady leków recepturowych z witaminami oraz wskazówki ich wykonywania

W przypadku użycia wodnego solubilizatu witaminy A oraz sporządzania globulek lub maści w unguatorze zalecane jest postępowanie dwuetapowe ze względu na możliwość wydzielenia wody z maści, zwłaszcza gdy podłożem jest euceryna. Do pojemnika należy odważyć rozdrobnione podłoże i stałe substancje lecznicze. Pojemnik zaopatrzyć w mieszadło, przykryć pokrywą i zamontować w mikserze. Mieszanie ustawić na 7 minut, 8 obrotów. Następnie należy wprowadzić witaminę A i całość ponownie mieszać na najniższym poziomie obrotów mieszadła przez ok. minutę.

Czytaj również: Vademecum

Wykonując leki recepturowe, w skład których wchodzą witaminy, należy zawsze pamiętać, aby dodawać je na końcu do ochłodzonych podłóż maściowych i roztworów. Nie poddawać długotrwałemu mieszaniu i nie ogrzewać.

Niekiedy problemem może być trudność w odważaniu przepisanych małych ilości witamin. Dobrym sposobem jest użycie małej parowniczki, z której łatwo przenieść odważony roztwór do wykonywanego leku recepturowego.

Osobny artykuł: Liczba wodna dostępnych podłóż maściowych

Literatura:

1. Jachowicz R. (red.). Receptura apteczna. Podręcznik dla studentów farmacji. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2015.
2. Jachowicz R. (red.). Farmacja praktyczna. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2007
3. Szulc J., Wolska E., Sznitowska M., Maści recepturowe z witaminami – nieprawidłowości w zapisie i problemy z wykonaniem, Farm Pol, 2011, 67(2): 114-119.
4. http://www.aptekarzpolski.pl/2017/12/praktyczne-wykorzystanie-witamin-w-recepturze-aptecznej/ (dostęp 16.04.2020).